سفته گرفتن از بدهکار

سفته گرفتن از بدهکار یک راه مطمئن برای تضمین پرداخت طلب شما یا انجام تعهدات طرف مقابل است. این سند حقوقی، ابزاری قدرتمند برای جلوگیری از ضررهای مالیه و به شما کمک می کنه تا توی معاملات، دست و بالتون بازتر باشه. تو این مقاله یاد می گیری چطوری سفته رو درست و حسابی بگیری، پرش کنی و اگه لازم شد، به راحتی وصولش کنی تا حق و حقوقت پایمال نشه و خیالت از بابت بدهی ها راحت باشه.

توی دنیای امروز که معاملات مالی و تعهدات کاری حسابی پیچیده شده، سفته شده یکی از ابزارهای مهم و پرکاربرد برای تضمین. فرقی نمی کنه که داری به دوستت پول قرض میدی، یه معامله بزرگ انجام میدی، یا حتی دنبال یه کار جدیدی و کارفرما ازت سفته ضمانت می خواد، تو هر صورت دونستن ریزه کاری های سفته خیلی به کارت میاد. خیلی ها فکر می کنن سفته یه برگه ساده اس که فقط با امضا ارزش پیدا می کنه، در حالی که پشت همین برگه کلی قانون و تبصره حقوقی خوابیده که اگه ازش بی خبر باشی، ممکنه یه عالمه دردسر برات درست کنه. توی دادگاه ها پرونده های زیادی هست که به خاطر همین ناآگاهی ها شکل گرفتن. برای اینکه شما دچار همچین مشکلاتی نشید و بتونید با خیال راحت از این ابزار مالی استفاده کنید، قراره همه چیز رو از سیر تا پیاز در مورد سفته گرفتن از بدهکار و مراحل وصول اون براتون توضیح بدیم. پس با ما همراه باشید.

سفته چیه و چرا اصلا از بدهکار سفته بگیریم؟

اول از همه بیایید ببینیم سفته اصلا چی هست و چرا انقدر توی روابط مالی ما مهمه. سفته، یا همون فته طلب که توی قانون تجارت هم با این اسم ازش یاد شده (ماده ۳۰۷ قانون تجارت)، یه سند تعهد پرداخته. یعنی چی؟ یعنی کسی که سفته رو امضا می کنه، قول میده که یه مبلغ مشخصی رو، یا توی یه تاریخ معین یا هر وقت که طلبکار بخواد (عندالمطالبه)، به یه نفر خاص یا به هر کسی که سفته رو دستش داره (در وجه حامل)، پرداخت کنه. این سند یه جور تضمینه که نشون میده یه بدهی یا یه تعهدی وجود داره و صادرکننده سفته قبول کرده که اون رو انجام بده.

تعریف ساده سفته از نگاه قانون

اگه بخوایم خیلی ساده بگیم، سفته یه قول نامه کتبی معتبره که توش یکی تعهد می کنه یه پولی رو به اون یکی بده. این قول نامه برخلاف خیلی از قول و قرارهای عادی، جنبه قانونی داره و اگه طرف زیرش زد، میشه از طریق قانون پیگیریش کرد. ارکان اصلی یه سفته که باعث میشه از نظر قانونی معتبر باشه، شامل این چیزاست: مبلغی که باید پرداخت بشه، تاریخ صدور سفته، تاریخ سررسید (اگه عندالمطالبه نباشه)، اسم کسی که سفته رو صادر کرده (بدهکار) و مهم تر از همه، امضا یا مهر اون شخص. اگه این موارد درست رعایت بشه، سفته شما یه سند قانونی و قابل پیگیریه.

فرق سفته با چک چیه؟ کدوم بهتره؟

یکی از سوالات پرتکرار اینه که سفته با چک چه فرقی داره و بالاخره کدومش بهتره؟ راستش رو بخواهید، هر کدوم مزایا و معایب خودشون رو دارن و برای شرایط خاصی بهترن. مهم ترین تفاوتشون توی جنبه حقوقی و کیفریشونه:

• جنبه حقوقی و کیفری: چک بلامحل، یعنی چکی که موجودی نداره و برگشت می خوره، جنبه کیفری داره و میشه از طریق کیفری هم پیگیریش کرد که ممکنه برای صادرکننده حکم زندان هم داشته باشه. اما سفته کلاً یه سند حقوقیه. یعنی اگه بدهکار پول سفته رو نده، از نظر کیفری مجرم نیست و زندان مستقیم نداره (البته می تونه منجر به حکم جلب و بازداشت تا زمان پرداخت بشه که توضیح میدیم).
• سهولت در تهیه و صدور: گرفتن دسته چک دردسرهای خودش رو داره و بانک ها کلی شرط و شروط میذارن، اما سفته رو خیلی راحت تر میشه تهیه کرد، مثلاً از بانک ملی یا حتی دکه های روزنامه فروشی.
• سقف مبلغ: سفته ها معمولاً یه سقف مبلغی دارن، مثلاً سفته ۱۰۰ میلیون تومانی، اما چک رو میشه با هر مبلغی صادر کرد.

پس اگه دنبال یه تضمین ساده و منعطف هستی که زیاد دردسر بانکی نداشته باشه، سفته گزینه خوبیه. اما اگه ضمانت اجرایی قوی تر و کیفری برات مهمه، چک ممکنه بهتر باشه.

چرا باید به فکر گرفتن سفته از بدهکار باشیم؟

حالا که فهمیدیم سفته چیه، بریم سراغ اینکه چرا باید از بدهکار سفته بگیریم. گرفتن سفته از بدهکار کلی مزایا داره که باعث میشه خیالتون از بابت مطالبات و تعهدات راحت تر باشه:

1. تضمین پرداخت: سفته یه تضمین محکم و قویه که بدهکار پول رو پرداخت می کنه یا به تعهدش عمل می کنه. انگار یه قول کتبی و قانونی ازش گرفتی.
2. سند محکمه پسند: اگه خدای نکرده بدهکار زیر قولش زد، سفته یه سند عالی برای اثبات بدهی شما توی دادگاهه. دیگه لازم نیست دنبال شاهد بگردی یا کلی دوندگی کنی تا حرفت رو ثابت کنی.
3. امکان پیگیری قانونی: با سفته، دستت برای پیگیری قانونی و وصول پولت بازه. می تونی از طریق دادگاه یا اجرای ثبت اقدام کنی و حقت رو بگیری.
4. انعطاف در سررسید: می تونی سفته رو عندالمطالبه بگیری (یعنی هر وقت خواستی پول رو طلب کنی) یا براش تاریخ مشخصی تعیین کنی که توی اون تاریخ باید پرداخت بشه. این انعطاف خیلی به کار میاد.
5. کاهش ریسک مالی: برای کسب وکارها، مخصوصاً کسب وکارهای کوچیک، گرفتن سفته ریسک های مالی رو به شدت کم می کنه و به پایداری مالی کمک می کنه.

یادت باشه، گرفتن سفته فقط یه کاغذبازی نیست، بلکه یه ابزار هوشمندانه برای حفظ حقوق و دارایی های تو در معاملات و روابط مالیه.

گام به گام تا گرفتن سفته از بدهکار (موقع معامله یا تضمین)

حالا که با اهمیت سفته آشنا شدیم، وقتشه که مراحل عملی سفته گرفتن از بدهکار رو با هم مرور کنیم. این بخش از تهیه سفته شروع میشه و تا نحوه تکمیل دقیق اون ادامه پیدا می کنه. ریزه کاری های پر کردن سفته خیلی مهمه، چون اگه یه قسمتش رو اشتباهی پر کنی، ممکنه سفته ارزش قانونیش رو از دست بده.

سفته رو از کجا بخریم و حواسمون به چیا باشه؟

اولین قدم، تهیه برگه سفته است. شاید فکر کنی که خرید سفته کار ساده ایه، ولی همینجا هم باید حواست حسابی جمع باشه:

• از کجا بخریم؟ بهترین و مطمئن ترین جا برای خرید سفته، شعبه های بانک ملی ایرانه. البته ممکنه بعضی دکه های روزنامه فروشی هم سفته داشته باشن، اما توصیه اکید میشه که از بانک تهیه کنی تا مطمئن باشی که سفته تقلبی نیست و مشکلی پیش نمیاد.
• مدارک لازم: خوبی سفته اینه که برای خریدش نیازی به مدارک پیچیده نداری. فقط با کارت ملی می تونی هر تعداد سفته که لازم داری رو تهیه کنی.
• سقف مبلغ سفته: حتماً دیدی که روی برگه های سفته یه سقف مبلغی نوشته شده، مثلاً تا مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان. باید موقع خرید حواست باشه که مبلغ اسمی سفته، متناسب با بدهی یا تعهدی باشه که می خوای تضمین بگیری. اگه بدهی ۱۰۰ میلیونه، یه سفته ۲۰۰ میلیونی نگیر! دقیقاً به اندازه یا کمی بیشتر از مبلغ بدهی سفته رو انتخاب کن.

آموزش پر کردن سفته؛ ریز به ریز و کاربردی

پر کردن سفته مهم ترین قسمت کاره. اگه یه جاییش رو اشتباه پر کنی، ممکنه توی دادگاه به مشکل بخوری. پس این قسمت رو با دقت بخون و حتماً با مثال های عملی جلو برو:

مبلغ سفته: چقدر بنویسیم و چطوری؟

یکی از مهم ترین قسمت ها، درج مبلغ بدهیه. این مبلغ رو هم باید به عدد و هم به حروف بنویسی تا جای هیچ شکی باقی نمونه و کسی نتونه از این بابت سوءاستفاده کنه. مثلاً اگه مبلغ ۵۰ میلیون تومنه، هم عدد ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ رو بنویس و هم به حروف پنجاه میلیون تومان. یادت باشه، مبلغی که می نویسی نباید از سقف اسمی سفته (همون که روی سفته نوشته شده) بیشتر باشه.

تاریخ صدور: یه تاریخ مهم برای اعتبار سفته

تاریخی که سفته رو صادر می کنی، یعنی تاریخ پر کردن و امضای اون، خیلی مهمه. باید روز، ماه و سال رو دقیقاً بنویسی. این تاریخ روی اعتبار سفته تاثیر داره و توی مراحل حقوقی خیلی به کار میاد. بدون تاریخ صدور، سفته از ارزش تجاریش کم میشه.

تاریخ پرداخت (سررسید): کی باید پول رو پس بدن؟

این بخش مشخص می کنه که بدهکار کی باید پول رو پرداخت کنه. اینجا دو تا حالت داریم:

• سفته عندالمطالبه: اگه تاریخ پرداخت رو خالی بذاری یا بنویسی عندالمطالبه، یعنی هر وقت تو خواستی، بدهکار باید پول رو پرداخت کنه. این برای وقتی خوبه که سررسید مشخصی نداری یا می خوای هر وقت لازم شد، پول رو بگیری.
• سفته مدت دار: اگه یه تاریخ مشخص برای پرداخت داری (مثلاً در تاریخ ۱۴۰۴/۰۷/۰۱)، باید دقیقاً همون تاریخ رو اینجا بنویسی.

نکته مهم برای سفته های ضمانت (استخدام، حسن انجام کار): اگه سفته رو بابت ضمانت حسن انجام کار یا تضمین استخدام می گیری، بهتره توی قسمت تاریخ پرداخت بنویسی بابت ضمانت حسن انجام کار یا بابت تضمین قرارداد شماره ____ مورخ ____ و تاریخ سررسید رو خالی بذاری. همچنین لازمه که حتماً یه قرارداد جداگانه هم تنظیم کنی و علت گرفتن سفته رو توش دقیق توضیح بدی.

اسم گیرنده (طلبکار): اسم کی رو بنویسیم؟

اسم و مشخصات دقیق کسی که سفته رو می گیره (یعنی شما یا هر کس دیگه ای که طلبکاره) رو باید اینجا بنویسی. این کار خیلی مهمه، چون اگه سفته در وجه حامل باشه (یعنی اسم کسی توش نباشه)، هر کسی که سفته رو دستش داشته باشه می تونه پولش رو بگیره و این ممکنه برات دردسر درست کنه. پس بهتره حتماً اسم خودت یا شخص حقیقی/حقوقی طلبکار رو بنویسی.

اسم صادرکننده (بدهکار): اطلاعات دقیق خیلی مهمه

مشخصات کامل و دقیق بدهکار یا همون صادرکننده سفته رو هم باید اینجا درج کنی. هر چقدر اطلاعات دقیق تر باشه (مثلاً شماره ملی، نام پدر و آدرس)، موقع پیگیری های قانونی کارت راحت تره.

امضا یا مهر صادرکننده: سندیت سفته به همین امضاست

حیاتی ترین بخش سفته، امضا یا مهر صادرکننده اس. بدون امضا یا مهر، سفته هیچ اعتباری نداره. حتماً مطمئن شو که امضا یا مهر دقیقاً همون امضا یا مهریه که شخص همیشه استفاده می کنه و اگه شک داری، می تونی ازش بخوای اثر انگشت هم بزنه تا دیگه جای هیچ بهانه ای نمونه.

محل پرداخت و اقامت: اطلاعاتی که کار رو راحت تر می کنه

این قسمت ها اختیاریه، یعنی اگه پرشون نکنی سفته باطل نمیشه، اما پر کردنشون توصیه میشه. اگه محل پرداخت رو مشخص کنی، مثلاً بانک ملی شعبه مرکزی، کار برای وصول سفته توی اون شهر راحت تر میشه. همچنین نوشتن محل اقامت صادرکننده هم برای ابلاغ های قانونی توی آینده خیلی به درد می خوره.

نکات حقوقی طلایی هنگام دریافت سفته از بدهکار

غیر از پر کردن صحیح سفته، چند تا نکته حقوقی مهم دیگه هم هست که باید حواست بهشون باشه:

• سفته سفید امضا نگیر! این یکی رو خیلی جدی بگیر! گرفتن سفته سفید امضا (یعنی فقط امضا شده و بقیه قسمت ها خالیه) به شدت خطرناکه و ممکنه عواقب قانونی بدی داشته باشه. چون هر کسی می تونه هر مبلغ و تاریخی توش بنویسه و شما رو توی دردسر بندازه. همیشه سفته رو کامل و جلوی خودت پر کن.
• ته برگ سفته رو فراموش نکن: وقتی سفته رو از بانک می خری، ته برگ داره. این ته برگ مثل رسید میمونه و باید اون رو نگه داری. اگه یه روزی سفته ای که دادی گم شد یا خواستن ازش سوءاستفاده کنن، ته برگ می تونه مدرک خوبی برای تو باشه.
• قرارداد یا متمم قرارداد: به خصوص برای سفته های ضمانت، حتماً یه قرارداد یا متمم قرارداد جداگانه تنظیم کن و توش دقیقاً مشخص کن که سفته بابت چی داده شده (مثلاً ضمانت حسن انجام کار، ضمانت وام و…). این کار جلوی خیلی از مشکلات احتمالی رو می گیره.
• پشت نویسی سفته (ظهرنویسی): اگه می خوای سفته رو به کس دیگه ای انتقال بدی یا کسی برای سفته ضمانت کنه، باید پشت سفته رو امضا کنه. این کار رو بهش میگن ظهرنویسی. هر کسی که پشت سفته رو امضا کنه، مسئولیت تضامنی در قبال پرداخت مبلغ سفته پیدا می کنه.
• اثر انگشت: اگه از صحت امضای بدهکار مطمئن نیستی یا برای محکم کاری بیشتر، می تونی ازش بخوای علاوه بر امضا، اثر انگشتش رو هم روی سفته بزنه. این کار توی پرونده های قضایی می تونه خیلی مفید باشه.

وقتی سفته رو وصول نمی کنن: حالا چیکار کنیم؟ (اجرا گذاشتن سفته)

خب، تا اینجا یاد گرفتیم چطوری سفته رو درست و حسابی بگیریم. حالا فرض کن سررسید سفته رسیده و بدهکار از پرداخت طفره میره یا به تعهدش عمل نمی کنه. تو این مرحله باید چطور سفته رو اجرا بذاریم؟ این بخش در مورد مراحل قانونی و راه های وصول وجه سفته است.

واخواست سفته: اولین قدم برای احقاق حق

واخواست سفته، اولین و مهم ترین قدم برای شروع پیگیری قانونیه. واخواست یعنی چی؟ یعنی شما به عنوان دارنده سفته، رسماً اعلام می کنی که بدهکار مبلغ سفته رو پرداخت نکرده و می خوای از طریق قانونی پیگیری کنی. این کار مثل برگشت زدن چک میمونه.

• چرا واخواست ضروریه؟ اگه سفته رو واخواست نکنی، سفته دیگه مزایای سند تجاری رو نداره و مثل یه سند عادی میشه. اینجوری ممکنه نتونی از تمام حقوقی که قانون برای سفته در نظر گرفته استفاده کنی.
• مهلت قانونی واخواست: خیلی مهمه که واخواست رو توی مهلت قانونیش انجام بدی. این مهلت، ۱۰ روز از تاریخ سررسید سفته است. اگه سفته عندالمطالبه باشه، ۱۰ روز از تاریخ مطالبه شما برای واخواست فرصت داری. اگه این مهلت رو از دست بدی، سفته تبدیل به سند عادی میشه و پیگیریش سخت تر میشه.
• مراحل عملی واخواست: برای واخواست باید به اداره واخواست دادگستری مراجعه کنی. اونجا یه فرم واخواست رو پر می کنی و بعد از طی مراحل اداری، واخواست سفته ثبت میشه و به بدهکار هم ابلاغ میشه.

از چه راه هایی میشه پول سفته رو گرفت؟

بعد از واخواست سفته، دو تا راه کلی برای وصول وجه سفته داری:

۱. اقدام از طریق دادگاه (روش حقوقی)

رایج ترین راه برای وصول سفته، اقدام از طریق دادگاهه. مراحلش معمولاً اینجوریه:

1. تنظیم دادخواست: باید یه دادخواست به عنوان مطالبه وجه سفته تنظیم کنی و اون رو از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه بفرستی.
2. مرجع صالح رسیدگی: اگه مبلغ سفته تا ۲۰ میلیون تومن باشه، پرونده شما میره شورای حل اختلاف. اما اگه مبلغ بیشتر از ۲۰ میلیون تومن باشه، دادگاه عمومی حقوقی بهش رسیدگی می کنه.
3. هزینه ها: برای اجرا گذاشتن سفته یه سری هزینه ها داری، مثل هزینه واخواست و هزینه دادرسی. مثلاً برای یه مبلغ ۵۰ میلیون تومنی، ممکنه حدود ۲ درصد برای واخواست و ۳.۵ درصد برای دادخواست باید پرداخت کنی (البته این ارقام تقریبیه و ممکنه تغییر کنه). نگران نباش، اگه واقعاً توان پرداخت نداری، می تونی تقاضای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی بدی.
4. تأمین خواسته و توقیف اموال: یه حرکت هوشمندانه اینه که همون اول، یعنی قبل از اینکه دادگاه به پرونده رسیدگی کنه یا حتی حین رسیدگی، درخواست تأمین خواسته بدی. با این درخواست، می تونی از دادگاه بخوای که اموال بدهکار رو توقیف کنن تا نتونه اونها رو جابجا کنه و در دسترس نباشه. این کار شانس وصول پولت رو خیلی بالا می بره.
5. خسارت تأخیر تأدیه: طبق ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، اگه بدهکار پول شما رو دیر پرداخت کنه، می تونی خسارت تأخیر تأدیه هم طلب کنی. این خسارت بر اساس نرخ تورم سالیانه محاسبه میشه.
6. اعسار و قسط بندی: اگه بدهکار واقعاً توانایی پرداخت یکجای مبلغ رو نداشته باشه، می تونه درخواست اعسار (ناتوانی مالی) بده و اگه دادگاه درخواستش رو قبول کنه، مبلغ سفته قسط بندی میشه. البته برای اثبات اعسار معمولاً شهادت دو تا شاهد معتبر هم لازمه.

۲. روش ثبتی (کمتر رایج برای سفته)

یه راه دیگه هم برای وصول سفته، اقدام از طریق اداره ثبته. این روش برای سفته های عادی خیلی رایج نیست و بیشتر برای اسناد رسمی کاربرد داره، اما باید بدونی که همچین راهی هم وجود داره.

مسئولیت پشت نویس (ظهرنویس) و ضامن سفته چیه؟

شاید برات پیش اومده باشه که کسی پشت سفته ای رو امضا کنه، یا به قول معروف ظهرنویسی کنه. این افراد به عنوان ضامن یا ظهرنویس سفته، مسئولیت دارن. این مسئولیت چه جوریه؟

• مسئولیت تضامنی: اگه چند نفر پشت سفته رو امضا کرده باشن، هم صادرکننده و هم تمام پشت نویس ها، به صورت تضامنی مسئول پرداخت مبلغ سفته هستن. یعنی تو می تونی از هر کدومشون که خواستی کل مبلغ رو طلب کنی. اونها دیگه خودشون باید بین خودشون حساب و کتاب کنن.
• مهلت مراجعه به ظهرنویسان: بعد از اینکه سفته رو واخواست کردی، حداکثر یک سال وقت داری تا بری سراغ ظهرنویس ها. اگه توی این مهلت اقدام نکنی، دیگه نمی تونی از ظهرنویس ها طلبکار باشی و فقط می تونی از خود صادرکننده اصلی پیگیری کنی.

سفته های خاص: سفته تاریخ گذشته یا بدون تاریخ رو چطور وصول کنیم؟

گاهی اوقات ممکنه با سفته ای روبرو بشی که تاریخ سررسیدش گذشته و واخواست نشده، یا اصلاً سفته بدون تاریخ باشه. نگران نباش، این سفته ها هم قابل وصول هستن، اما با یه سری تفاوت ها:

• سفته تاریخ گذشته (و واخواست نشده): اگه مهلت ۱۰ روزه واخواست گذشته باشه، سفته مزایای سند تجاری رو از دست میده و تبدیل به یه سند عادی میشه. با این حال، هنوز هم یه مدرک محکمه پسند برای اثبات بدهیه. می تونی با همین سفته توی دادگاه حقوقی علیه بدهکار دادخواست بدی و طلبش رو مطالبه کنی، ولی دیگه از برخی تسهیلات قانونی سفته های تجاری بهره مند نمیشی.
• سفته بدون تاریخ: اگه سفته ای تاریخ سررسید نداشته باشه، عندالمطالبه محسوب میشه. یعنی هر وقت شما بخوای، بدهکار باید مبلغ رو پرداخت کنه. تو می تونی خودت تاریخ رو در بخش سررسید وارد کنی و بعد از اون، توی همون مهلت ۱۰ روزه، سفته رو واخواست کنی. البته باید حواست باشه که این کار نیاز به دقت داره و بهتره با مشورت یه وکیل انجام بشه.

سفته زندان داره؟ سرنوشت بدهکار سفته ای چی میشه؟

یکی از بزرگترین نگرانی های بدهکاران و حتی طلبکاران سفته، اینه که آیا سفته زندان داره یا نه؟ این یه سوال خیلی مهمه که باید جوابش رو بدونی تا با خیال راحت تر از سفته استفاده کنی.

سفته فقط حقوقیه، نه کیفری!

همونطور که قبلاً هم گفتیم، سفته یه سند تمام و کمال حقوقیه. برخلاف چک بلامحل که جنبه کیفری هم داره و صادرکنندش ممکنه مجازات زندان بگیره، عدم پرداخت مبلغ سفته، به صورت مستقیم، جرم کیفری محسوب نمیشه و مجازات حبس اولیه نداره. یعنی کسی به خاطر اینکه پول سفته رو نداده، مستقیماً زندانی نمیشه و سوءپیشینه کیفری براش ثبت نمیشه.

پس کی حکم جلب میاد سراغ بدهکار سفته ای؟

اینکه سفته جنبه کیفری نداره، به این معنی نیست که بدهکار هر کاری دلش خواست می تونه بکنه و هیچ مجازاتی براش در کار نیست! داستان از این قراره که:

1. صدور حکم قطعی: اول از همه، تو باید مراحل قانونی رو طی کنی و از طریق دادگاه، حکم قطعی مبنی بر محکومیت بدهکار به پرداخت وجه سفته رو بگیری.
2. اثبات تمکن مالی و عدم پرداخت: بعد از اینکه حکم قطعی صادر شد، اگه بدهکار با وجود اینکه توانایی مالی داره، از پرداخت پول خودداری کنه، تو می تونی از دادگاه بخوای که حکم جلبش رو صادر کنه.
3. حکم جلب: این حکم جلب، برای مجازات کیفری نیست، بلکه به عنوان یه ضمانت اجرایی ثانویه صادر میشه. یعنی چی؟ یعنی دادگاه برای اینکه بدهکار رو مجبور به پرداخت پول کنه، می تونه حکم بازداشت موقت اون رو صادر کنه. این بازداشت تا زمانی ادامه پیدا می کنه که بدهکار پول رو پرداخت کنه یا ترتیبات قسط بندی رو فراهم کنه.
4. مدت زمان صدور حکم جلب: از زمانی که شکایت رو مطرح می کنی تا وقتی که حکم جلب صادر بشه، می تونه چند ماه طول بکشه (حدود ۷۰ روز یا بیشتر، بسته به شلوغی دادگاه ها).

پس در نهایت، اگه بدهکار پول رو نده و تواناییش رو هم داشته باشه، ممکنه سر و کارش به بازداشت بیفته، اما این بازداشت با زندان کیفری فرق داره و هدفش صرفاً مجبور کردن اون به پرداخت بدهی شماست.

حواست باشه، اگه بدهکار درخواست اعسار (ناتوانی مالی) بده و دادگاه قبول کنه، دیگه حکم جلب صادر نمیشه و مبلغ به صورت قسطی پرداخت میشه.

سفته ضمانت: صفر تا صدش رو یاد بگیریم

سفته ضمانت یکی از پرکاربردترین انواع سفته است که برای تضمین انجام یه تعهد یا حسن انجام کار استفاده میشه، نه برای پرداخت مستقیم پول. خیلی از کارفرماها یا حتی توی قراردادهای مختلف، از این نوع سفته استفاده میشه. اما مثل بقیه سفته ها، اینجا هم کلی نکته و ریزه کاری هست که باید حواست بهش باشه.

سفته ضمانت چیه و کجا به دردمون می خوره؟

سفته ضمانت، همونطور که از اسمش پیداست، یه سند تضمینه. یعنی اگه کسی به تعهدش عمل نکرد یا کاری رو درست انجام نداد، شما می تونی این سفته رو به اجرا بذاری و خسارتت رو مطالبه کنی. این نوع سفته کاربردهای زیادی داره:

• ضمانت استخدام: خیلی از شرکت ها و سازمان ها موقع استخدام نیروهای جدید، ازشون سفته ضمانت حسن انجام کار می گیرن. این سفته برای اینه که کارمند به تعهدات شغلیش پایبند باشه و اگه خسارتی به شرکت زد یا اطلاعات محرمانه رو فاش کرد، شرکت بتونه از طریق این سفته خسارتش رو جبران کنه.
• ضمانت وام یا قرض: گاهی اوقات برای گرفتن وام یا حتی قرض از یه نفر، سفته ضمانت می دی که اگه نتونستی پول رو برگردونی، طرف مقابل بتونه از طریق این سفته پیگیری کنه.
• ضمانت قراردادهای پیمانکاری: توی پروژه های پیمانکاری، ممکنه از پیمانکار سفته ضمانت حسن انجام کار بگیرن تا مطمئن بشن پروژه رو سر وقت و با کیفیت مناسب تحویل میده.

نکته مهم اینه که سفته ضمانت قرار نیست همینطوری نقد بشه. برای وصولش باید ثابت کنی که تعهد انجام نشده یا خسارتی وارد شده.

نکات طلایی برای سفته ضمانت استخدام

اگه قراره سفته ای رو بابت ضمانت استخدام یا حسن انجام کار بدی، حتماً این نکات رو رعایت کن تا بعداً دچار مشکل نشی:

1. قرارداد جداگانه: مهم تر از همه، حتماً یه قرارداد کتبی جداگانه با کارفرما تنظیم کن که توش دقیقاً علت دریافت سفته، مبلغ اون، و شرایطی که کارفرما می تونه سفته رو به اجرا بذاره، مشخص شده باشه. این قرارداد مرجع اصلی برای حل اختلافاته.
2. درج علت در متن سفته: توی قسمت تاریخ پرداخت سفته، به جای تاریخ، بنویس: بابت ضمانت حسن انجام کار یا بابت تضمین قرارداد استخدام شماره ___ مورخ ___. این کار خیلی مهمه چون نشون میده که سفته برای ضمانته، نه پرداخت پول نقد.
3. نام گیرنده مشخص: توی قسمت نام گیرنده، حتماً اسم شرکت یا مسئول مربوطه رو به وضوح بنویس. هرگز این بخش رو خالی نذار تا سفته در وجه حامل نشه.
4. پشت نویسی خودت: می تونی پشت سفته رو خودت هم بنویسی که این سفته بابت ضمانت حسن انجام کار در شرکت ____ صادر شده و فاقد جنبه کیفری و حقوقی در موارد دیگر است. این کار برای شفافیت بیشتر و محکم کاری خیلی خوبه.
5. ته برگ سفته: حتماً ته برگ سفته رو نگه دار. این ته برگ مثل رسید میمونه و اگه بعداً کارفرما سفته رو بهت پس نداد، می تونی باهاش پیگیری کنی.
6. سفته سفید امضا نده: دوباره تاکید می کنم، هرگز سفته ای که کامل پر نشده رو امضا نکن و به کسی نده.

سفته ضمانت پول یا تعهد مالی

سفته ضمانت فقط برای استخدام نیست، ممکنه توی موارد دیگه هم به دردت بخوره. مثلاً اگه کسی ازت قرض می گیره و می خوای مطمئن بشی که پولت برمی گرده، می تونی ازش سفته ضمانت بگیری. یا اگه تو یه معامله، یکی از طرفین یه تعهدی داره (مثلاً تحویل یه کالای خاص در زمان مشخص)، می تونی ازش سفته ضمانت انجام اون تعهد رو بگیری. اینجا هم دقیقاً مثل سفته ضمانت استخدام، باید علت دریافت سفته و شرایط اجرا گذاشتن اون رو توی یه قرارداد جداگانه به وضوح بنویسی.

چطور سفته بی اعتبار میشه یا از بین میره؟

همونطور که سفته می تونه یه ابزار قدرتمند برای تضمین مطالبات باشه، ممکنه تحت شرایطی اعتبارش رو از دست بده یا حتی باطل بشه. دونستن این موارد هم برای طلبکار و هم برای بدهکار مهمه تا از حقوق خودشون باخبر باشن.

سفته رو کی و چطور میشه باطل کرد؟

سفته تحت شرایط مختلفی ممکنه اعتبارش رو از دست بده یا به صورت قانونی باطل بشه:

1. عدم رعایت شرایط شکلی: اگه سفته از همون اول درست پر نشده باشه، مثلاً مبلغ یا امضای صادرکننده رو نداشته باشه، از نظر قانونی ارزشش به عنوان سند تجاری کم میشه و فقط یه سند عادی محسوب میشه.
2. عدم واخواست به موقع: اگه طلبکار سفته رو توی مهلت قانونی (۱۰ روز از سررسید) واخواست نکنه، سفته مزایای سند تجاری رو از دست میده و تبدیل به سند عادی میشه. اینجوری دیگه نمی تونی از بعضی امتیازات سفته (مثل مسئولیت تضامنی ظهرنویسان) استفاده کنی.
3. ابطال سفته مفقود شده: اگه سفته ای رو صادر کردی و گم شده، برای اینکه کسی ازش سوءاستفاده نکنه، می تونی مراحل قانونی برای ابطالش رو طی کنی. طبق ماده ۳۲۴ قانون تجارت، باید به دادگاه مراجعه کنی و بعد از تأیید ادعای گم شدن، دادگاه اجازه میده که یه آگهی توی روزنامه کثیرالانتشار چاپ کنی. اگه بعد از سه سال از تاریخ آگهی، کسی پیدا نشد و سفته رو ارائه نداد، سفته باطل میشه. همچنین می تونی از دادگاه بخوای که پرداخت وجه سفته رو به غیر از دارنده اصلی ممنوع کنه.
4. اثبات انجام تعهد: توی سفته های ضمانتی، اگه بدهکار بتونه ثابت کنه که تعهدش رو کامل انجام داده و هیچ خسارتی به طلبکار وارد نشده، سفته دیگه اعتباری نداره و کارفرما یا طلبکار حق وصول اون رو نداره.

استرداد سفته بعد از انجام تعهد

وقتی بدهی پرداخت شد یا تعهد به طور کامل انجام گرفت، سفته ای که بابت اون گرفته شده بود باید به صادرکننده برگردونده بشه. این کار هم برای طلبکار و هم برای بدهکار مهمه:

• برای صادرکننده (بدهکار): اگه بدهی رو پرداخت کردی یا تعهدت رو انجام دادی، حتماً سفته رو پس بگیر. گرفتن سفته یا پاره کردن اون بهترین راه برای اثبات اینه که دیگه هیچ تعهدی نداری. اگه طرف مقابل از پس دادن سفته خودداری کرد، می تونی از طریق دادگاه دادخواست استرداد سفته بدی. اگه ته برگ سفته رو هم داشته باشی، کارت راحت تره.
• برای طلبکار: اگه بدهکار به تعهدش عمل کرد و سفته رو پس گرفت، باید سفته رو بهش پس بدی یا امضاش رو بگیری که تعهدش تموم شده. این کار جلوی هر گونه سوءتفاهم یا پیگیری های احتمالی در آینده رو می گیره.

وکیل و مشاوره حقوقی: لازمه یا نه؟

شاید برات سوال پیش اومده باشه که آیا برای کار با سفته حتماً باید وکیل بگیری یا مشاوره حقوقی داشته باشی؟ راستش رو بخواهی، الزامی نیست، ولی توی خیلی از موارد، می تونه کار رو خیلی راحت تر کنه و از ضررهای احتمالی جلوگیری کنه.

چرا مشاوره حقوقی تو کار سفته مهمه؟

مسائل حقوقی، مخصوصاً در مورد اسناد تجاری مثل سفته، ریزه کاری های زیادی داره که شاید همه مردم ازش باخبر نباشن. یه اشتباه کوچیک توی پر کردن سفته، یا از دست دادن مهلت های قانونی، می تونه کلی دردسر برات درست کنه و حتی باعث بشه حقت پایمال بشه. اینجا مشاوره حقوقی مثل یه چراغ راه عمل می کنه:

• جلوگیری از اشتباهات: یه وکیل یا مشاور حقوقی می تونه بهت بگه چطوری سفته رو درست و بدون نقص پر کنی، چه نکاتی رو رعایت کنی تا اعتبارش حفظ بشه و چطوری از سفته های سفید امضا دوری کنی.
• تسهیل روند پیگیری: اگه مجبور به پیگیری قانونی شدی، وکیل می تونه بهترین و سریع ترین راه رو بهت نشون بده، مدارک لازم رو آماده کنه و مراحل دادگاه رو برات طی کنه.
• افزایش شانس موفقیت: با دانش و تجربه وکیل، شانس موفقیت شما توی وصول مطالباتت از سفته، به شدت افزایش پیدا می کنه. اونها بهتر می دونن چطوری باید از حق شما دفاع کنن.
• کاهش هزینه ها و زمان: ممکنه فکر کنی گرفتن وکیل هزینه داره، اما گاهی اوقات یه مشاوره حقوقی کوچیک یا کمک وکیل توی مراحل اولیه، می تونه از هزینه های بزرگتر و اتلاف وقت زیاد توی آینده جلوگیری کنه.

کی باید به وکیل مراجعه کنیم؟

ممکنه برای هر موضوعی نیاز به وکیل نداشته باشی، اما تو این موقعیت ها بهتره حتماً با یه وکیل یا مشاور حقوقی صحبت کنی:

• وقتی مبلغ سفته زیاده: اگه مبلغ سفته قابل توجهه، ارزشش رو داره که از مشاوره حقوقی استفاده کنی تا مطمئن بشی همه چیز درست پیش میره.
• سفته ضمانت داری: برای سفته های ضمانت استخدام یا تعهدات مهم، حتماً قبل از امضا یا دریافت سفته، با وکیل مشورت کن تا مطمئن بشی شرایط قرارداد و سفته به نفع شماست.
• بدهکار از پرداخت طفره میره: اگه بدهکار به هر دلیلی زیر قولش زد و از پرداخت خودداری کرد، وکیل می تونه بهترین راه رو برای پیگیری قانونی و وصول طلب بهت نشون بده.
• مهلت های قانونی رو از دست دادی: اگه مهلت واخواست یا بقیه مهلت های قانونی رو از دست دادی، فوراً با وکیل صحبت کن. شاید هنوز راه هایی برای پیگیری وجود داشته باشه.
• سفته گم شده یا مشکوک داری: اگه سفته ای گم شده یا فکر می کنی ممکنه ازش سوءاستفاده شده باشه، وکیل می تونه راهنماییت کنه که چطوری ابطالش کنی یا از خودت دفاع کنی.

خلاصه که توی اینجور مسائل، «کار را به کاردان بسپار». یه مشورت کوچیک می تونه کلی از نگرانی هات رو کم کنه و مسیر درست رو بهت نشون بده.

نتیجه گیری: سفته، ابزاری قدرتمند اما نیازمند آگاهی

سفته، این سند تجاری قدیمی، هنوز هم یکی از کاربردی ترین ابزارها برای تضمین تعهدات و مطالبات مالی توی ایران محسوب میشه. توی این مقاله، سعی کردیم با لحنی دوستانه و کاربردی، همه اون چیزی رو که باید در مورد سفته گرفتن از بدهکار و مراحل وصولش بدونی، از خرید و پر کردن صحیح سفته گرفته تا نحوه واخواست و پیگیری های قانونی، بهت بگیم. دیدیم که سفته برخلاف چک، جنبه حقوقی داره و مستقیم منجر به حبس نمیشه، اما بازم عدم پرداختش می تونه عواقب سنگینی مثل توقیف اموال و حتی حکم جلب رو برای بدهکار داشته باشه.

یادت باشه، مهم ترین نکته توی کار با سفته، آگاهیه. اگه همه مراحل رو درست و با دقت انجام بدی، از پر کردن صحیح گرفته تا رعایت مهلت های قانونی، سفته می تونه یه تکیه گاه محکم برای حقوق مالی شما باشه و خیالت رو از بابت معاملات و تعهدات راحت کنه. البته، همیشه این رو هم در نظر داشته باش که این مقاله صرفاً یه راهنمای کلیه و توی موارد پیچیده تر و خاص، کمک گرفتن از یه وکیل یا مشاور حقوقی متخصص می تونه بهترین انتخاب باشه. پس آگاه باش، دقیق عمل کن و در صورت لزوم، از کمک متخصصان استفاده کن تا حقت هیچ وقت ضایع نشه.