ضرورت اقدامات جامع در توسعه سیستم های آبیاری بخش کشاورزی

هادی افشار در گفت وگو با بیگ نیوز درباره مشکلات اساسی منابع آبی در صنعت کشاورزی اظهار کرد: ما از اهمیت این موضوعات آگاه هستیم و به دنبال راه هایی هستیم که بتوانیم با تحقیقات و آموزش بهینه سازی مدیریت مصرف آب، به افزایش بهره وری در کشاورزی کمک کنیم.

افشار افزود: بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی حدود ۲۵ تا ۳۰ سال پیش با آغاز توسعه روش های آبیاری تحت فشار با تحقیق در زمینه های مختلف توسعه پایدار روش های آبیاری تحت فشار در استان شروع به فعالیت کرد. در ابتدا روش های آبیاری بارانی و سپس روش های آبیاری قطره ای توسعه داده شده است. ما در بخش تحقیقات فنی و مهندسی، به ویژه در حوزه مهندسی آب و کشاورزی فعالیت می کنیم. این بخش شامل سه گروه تخصصی صنایع غذایی، ماشین های کشاورزی و آبیاری است. هدف اصلی ما در حوزه مهندسی آب و کشاورزی بخش تحقیقات فنی و مهندسی،  بررسی و بهبود روش های آبیاری و استفاده بهینه از منابع آب برای مقابله با بحران کمبود آب در خراسان رضوی و به صورت کلی تر در تمام کشور است.

 راندمان در سیستم های مختلف آبیاری

عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی بیان کرد: سیستم های آبیاری به سه دسته عمده تقسیم می شوند، اولین سیستم، سیستم آبیاری غرقابی (سطحی یا ثقلی) است که راندمان متوسط این سیستم حدود ۶۰ درصد است. روش دوم، آبیاری بارانی است که در این روش راندمان قابل دست یابی حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد است. روش سوم آبیاری قطره ای است که این سیستم نیز به عنوان یکی از فناوری های نوین آبیاری در کشاورزی در نظر گرفته می شود و به مدیریت مصرف آب کمک شایانی می کند. در این روش راندمان آبیاری حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد خواهد بود.

افشار درباره مدیریت مصرف آب در سیستم های آبیاری کشاورزی اظهار کرد: مدیریت صحیح هر سیستم آبیاری بسیار مهم است. اگر از هر وسیله ای در هر زمینه ای به درستی استفاده نشود، بهره وری لازم حاصل نمی شود. این موضوع در مورد سیستم های آبیاری در کشاورزی نیز صدق می کند.

توجه به نیاز آبی گیاهان برای افزایش بهره وری در کشاورزی

عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی درباره نیاز آبی گیاهان گفت: به عنوان مثال برای کشت ۵۰ هکتار گندم، نیاز آبی خالص حدود ۳۰ هزار متر مکعب است، اما با توجه به راندمان سیستم های آبیاری سطحی که حدود ۶۰ درصد است، باید حدود ۵۰ هزار متر مکعب آب تأمین کنیم تا نیاز واقعی گیاه برآورده شود. هدف ما از آبیاری، افزایش بهره وری و عملکرد کشاورزی است. با اجرای روش های نوین و مدیریت صحیح منابع آب، می توانیم به سمت کشاورزی دقیق با بهره وری بالا در کشاورزی حرکت کنیم. در همین مثال اگر از روش آبیاری قطره ای برای این مزرعه استفاده شود، مقدار آب مورد نیاز حدود ۳۴ هزار متر مکعب خواهد بود.

 وی افزود: با بررسی چالش هایی که در روش آبیاری سطحی وجود دارد، در آبیاری سطحی (ثقلی) آبیاری با حرکت آب در سطح خاک انجام می شود و زمان آبیاری در ابتدا و انتهای مزرعه متفاوت است. هنگام آبیاری در ابتدای مزرعه مقدار زیادی نفوذ عمقی و در انتهای مزرعه رواناب ایجاد می شود که این دو مولفه به عنوان تلفات آب محسوب می شوند. لذا یکی از دلایل پایین بودن راندمان در روش های آبیاری سطحی همین است. برای بالا بردن راندمان در روش های آبیاری سطحی لازم است که ترکیب مناسبی از طول نوار یا شیار و دبی ورودی داشته باشیم تا بتوانیم تلفات را به حداقل برسانیم.

افشار ادامه داد: در آبیاری کامل لازم است که تمام گیاهان در سطح مزرعه به اندازه کافی آب دریافت کنند و این باعث می شود که در ابتدای مزرعه مقدار زیادی از طریق نفوذ عمقی از دسترس ریشه خارج شود. بهبود روش آبیاری سطحی با عواملی مانند شیب زمین، دبی وردی به شیار یا نوار و طول آن، قابل بررسی است. در شیب های زیاد می توان طول نوار یا شیار را بیشتر در نظر گرفت و دبی ورودی را کاهش داد، در حالیکه وقتی شیب زمین کم است، دبی ورودی باید افزایش یابد و طول نوار یا شیار کمتر انتخاب شود. عامل دیگر در تلفات آب در روش های آبیاری سطحی بافت خاک است. در بافت های سبک (شنی) محدودیت طول شیار ایجاد می شود و نمی توان از طول های زیاد استفاده کرد،در حالی که در بافت خاک های سنگین تر مانند بافت لومی و رسی طول زیادتر قابل انتخاب و طراحی خواهد بود.

وی در زمینه طراحی سیستم های آبیاری در کشاورزی تصریح کرد: طراحی مناسب سیستم های آبیاری بسیار حائز اهمیت است. هر سیستم آبیاری باید بر اساس پتانسیل های موجود در هر زمین یا مزرعه طراحی شود و عوامل اقلیمی، شرایط کمیت و کیفیت آب، بافت خاک و مسائل اقتصادی و اجتماعی در انتخاب سیستم باید مد نظر قرار گرفته شود. برای مثال پتانسیل راندمان آبیاری بارانی حدود ۷۵ درصد است، اما در مناطق بادخیز در هنگام وزش بادهای نسبتاً شدید تلفات ناشی از وزش باد، تبخیر و توزیع غیریکنواخت آب در زمان آبیاری باعث می شود که راندمان به مقدار قابل توجهی کمتر از ۷۵ درصد باشد. برای دست یابی به راندمان بالاتر، نیاز به تجهیزات دقیق و پیشرفته تر داریم که هزینه بر است و گاهی اوقات صرفه اقتصادی ندارد. 

 تأثیر شرایط جوی و دما بر عملکرد سیستم های آبیاری 

افشار با اشاره به چالش های اجرایی در برخی مناطق شرقی کشور افزود: شرایط جوی و دما تأثیر زیادی بر عملکرد سیستم های آبیاری دارند. مثلاً در فصل تابستان، دما به ۴۰ تا ۴۲ درجه می رسد و بخشی از قطرات آب در حین پرتاب از آب پاش تبخیر می شود. بنابراین انتخاب سیستم آبیاری متناسب با شرایط هر منطقه برای افزایش بهره وری و کاهش مصرف آب ضروری است.

راندمان ۹۰ درصدی آبیاری قطره ای

 عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با اشاره به آبیاری قطره ای از روش های نوین آبیاری در کشاورزی بیان کرد: آبیاری قطره ای یکی از بهترین روش ها برای افزایش راندمان آبیاری مزارع است. این روش می تواند به راندمانی نزدیک به ۹۰ درصد دست یابد که بسیار ارزشمند است. آبیاری قطره ای زیر سطحی حتی می تواند راندمان ۹۵ درصد را نیز ارائه دهد. در این حالت، تنها ۵ درصد از آب تحویلی، به ‎عنوان تلفات محسوب می شود که کمک شایانی به مدیریت منابع آب می کند.

وی درباره وضعیت موجود آبیاری در کشور بیان کرد: تاکنون حدود ۳۰ درصد از اراضی آبی کشور تحت پوشش سیستم های آبیاری قرار گرفته اند. این روش ها علاوه بر توسعه از نظر مساحت قابلیت توسعه فنی و مدیریتی را نیز دارند تا بتوان بهره وری آب را افزایش داد.

عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با تاکید بر اهمیت انتخاب سیستم آبیاری خاطرنشان کرد: انتخاب سیستم آبیاری نامناسب می تواند منجر به کاهش بهره وری شود. ارتفاع آبپاش ها، دبی و فشار مناسب آن در روش آبیاری بارانی و انتخاب قطره چکان مناسب و نوار تیپ مناسب در روش آبیاری قطره ای از عوام موثر بر راندمان و بهره وری آب در این سیستم ها است و انتخاب نامناسب آن ها ممکن است باعث پوسیدگی یا رشد بیماری های گیاهی شود. برخی گیاهان مانند خربزه و ذرت نیازمند شرایط خاصی هستند که باید در انتخاب سیستم آبیاری مدنظر قرار گیرد.

وی ادامه داد: برای افزایش بهره وری آب در کشاورزی، لازم است که سیستم های آبیاری مناسب با توجه به شرایط محیطی و نوع محصولات انتخاب شوند. آبیاری قطره ای و دیگر روش های نوین می توانند راه حل های مؤثری برای چالش های موجود باشند. با توجه به تنوع شرایط جوی و خاکی، انتخاب صحیح سیستم آبیاری می تواند تأثیر بسزایی بر عملکرد کشاورزی داشته باشد.

افشار با بیان اینکه در بحث آبیاری، به ویژه در سیستم های آبیاری قطره ای، چالش های متعددی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرند، گفت: یکی از مهم ترین این چالش ها، محدودیت های ناشی از روزنه های خروجی آب است که می تواند به گرفتگی ها آن ها منجر شود. گرفتگی روزنه ها در سیستم های آبیاری قطره ای از چالش های اصلی در این زمینه است. آب از طریق روزنه های کوچک از لوله ها خارج می شود که این روزنه ها معمولاً در اندازه های ۰.۱ تا ۵ میلی متر هستند. گرفتگی این روزنه ها می تواند به دلایل شیمیایی یا فیزیکی اتفاق بیفتد، به عنوان مثال رسوب املاح موجود در آب، مشابه رسوب هایی که در سماورها پس از مدتی مشاهده می شود، می تواند باعث ایجاد گرفتگی شود که این مسئله می تواند منجر به کاهش کارایی سیستم آبیاری شود.

تولید ۹۵ درصدی تجهیزات سیستم های آبیاری در داخل کشور

عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی درباره وضعیت تولید داخلی در زمینه تجهیزات آبیاری کشاورزی افزود: خوشبختانه کشور ما در زمینه تولید تجهیزات آبیاری پیشرفت های قابل توجهی داشته است. حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد از تجهیزات مورد نیاز برای سیستم های آبیاری در داخل کشور تولید می شود. این تجهیزات معمولاً کیفیت مناسبی دارند و توانسته اند نیازهای کشاورزان را به خوبی برآورده کنند.

 وی با تاکید بر اهمیت مدیریت و برنامه ریزی در حوزه آبیاری کشاورزی عنوان کرد: یکی از چالش های اصلی و مهم در آبیاری، مدیریت صحیح و برنامه ریزی مناسب است. با توجه به تنوع موجود در سیستم های آبیاری، انتخاب روش مناسب می تواند به بهره وری بالاتر منجر شود. با این حال، هنوز هم متوسط راندمان آبیاری در کشور کم است و فاصله قابل توجه با پتانسیل واقعی دارد که می توان با برنامه ریزی و مدیریت مناسب، به راندمان بسیار بالاتر دست یافت.

افشار با اشاره به تلفات آب در آبیاری کشاورزی گفت: تلفات آب در کشاورزی به دو دسته تقسیم می شود: تلفات انتقال آب و تلفات آبیاری داخل مزرعه. تلفات انتقال آب معمولاً ناشی نفوذ و تبخیر در کانال های خاکی است که خوشبختانه با لوله گذاری در سیستم های انتقال آب این تلفات به حداقل می رسد، همچنین در داخل مزرعه نیز عوامل متعددی باعث ایجاد تلفات می شود. برای مثال در آبیاری سطحی آماده سازی نامناسب زمین و شخم نامناسب باعث ایجاد کلوخه های بزرگ شده و توزیع آب در مزرعه را با مشکل مواجه می کند که این خود عاملی برای کاهش راندمان آبیاری است .

این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی درباره چالش های اجتماعی کشاورزی و آبیاری اظهار کرد: در بسیاری از مناطق، کشاورزان به دلیل مشکلات اجتماعی و اقتصادی موجود، نمی توانند به راحتی با سیستم های جدید هماهنگ شوند. این مسئله به ویژه در مناطقی که نیاز به همکاری گروهی برای اجرای سیستم های آبیاری یکپارچه وجود دارد، مشهود است. احساس نابرابری در توزیع آب و عدم اعتماد به سیستم های جدید می تواند مانع از پذیرش این فناوری ها توسط کشاورزان خرده مالک شود.

وی ادامه داد: برای افزایش بهره وری آب در کشاورزی لازم است که علاوه بر انتخاب سیستم های آبیاری مناسب، مدیریت و برنامه ریزی دقیق تری انجام شود، همچنین آموزش کشاورزان و ارتقای آگاهی آن ها درباره مزایای استفاده از سیستم های نوین ضروری است. با توجه به پتانسیل بالای کشور در این زمینه، می توان انتظار داشت که با اجرای صحیح برنامه ها و همکاری بین کشاورزان و مدیریت مناسب در این زمینه، بهره وری آب در کشور به میزان قابل توجهی افزایش یابد.

افشار با بیان اینکه در حوزه آبیاری، به ‎ویژه در سیستم های آبیاری قطره ای، چالش های متعددی وجود دارد که نیازمند بررسی و مطالبه گری از سوی رسانه ها و نهادهای تحقیقاتی است، خاطرنشان کرد: هدف ما این است که نقاط ضعف موجود را شناسایی کنیم و بر اساس آن، راهکارهایی برای افزایش بهره وری آب در کشاورزی ارائه دهیم. یکی از نکات کلیدی در این زمینه، شناسایی عواملی است که باعث می شود درصد بالایی از کشاورزان هنوز به سیستم های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره ای روی نیاورند. به عنوان مثال، عدم آموزش کشاورزی و انتقال دانش به کشاورزان یکی از این عوامل است.

این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی گفت: توجه به توسعه و ادامه مطالعات و تحقیقات علمی و کاربردی در خصوص افزایش کارایی مصرف آب در محصولات مختلف کشاورزی لازم است. بسیاری از کارهای تحقیقاتی نشان می دهد که با استفاده از فناوری های نوین می توانیم افزایش بهره وری داشته باشیم، برای مثال بهره وری آب گندم در استان حدود ۰.۷ کیلوگرم در متر مکعب است در حالی که در تحقیقات انجام شده در بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی این مرکز، بهره وری آب گندم تا ۱.۸ کیلوگرم بر متر مکعب دست یافتنی است. بنابراین باید برنامه ریزی دقیقی انجام شود تا این یافته ها با مدیریت مناسب به صورت کاربردی در مزارع کشور اجرا شود.

محدودیت های مالی و اجتماعی کشاورزان

وی با اشاره به چالش های مالی و اجتماعی موجود برای کشاورزان ادامه داد: یکی از مشکلات اصلی کشاورزان، محدودیت های مالی و اجتماعی است. بسیاری از کشاورزان به دلیل ضعف منابع مالی نمی توانند به راحتی به فناوری های جدید دسترسی پیدا کنند، همچنین تقسیم بندی زمین ها به قطعات کوچک و پراکنده نیز کار را دشوارتر می کند، به عنوان مثال یک مزرعه ممکن است شامل چندین قطعه کوچک باشد که هر کدام نیازمند مدیریت جداگانه ای هستند که کار را برای مدیریت صحیح و دستیابی به راندمان بالا سخت می کند.

 این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی درباره بهره وری آب و تولید محصول گفت: باید به این نکته توجه کنیم که بهره وری آب باید به صورت مشخصی محاسبه شود، به عنوان مثال مقدار محصول تولید شده باید نسبت به مقدار آب مصرف شده بررسی شود. با مقایسه این نسبت ها با استانداردهای جهانی می توانیم نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنیم و برای بهبود عملکرد برنامه ریزی کنیم. با توجه به چالش های موجود در زمینه آبیاری و مدیریت منابع آب، لازم است که اقدامات جدی تری در راستای آموزش کشاورزان، حمایت های مالی و پژوهش های کاربردی انجام شود. تنها با همکاری بین کشاورزان، نهادهای تحقیقاتی و دولت می توانیم به افزایش بهره وری آب و تولید محصولات کشاورزی دست یابیم.

وی با اشاره به انجام یک طرح تحقیقاتی در زمینه آبیاری و بهره وری محصولات کشاورزی در ۲ سال گذشته ادامه داد: نتایج اولیه نشان دهنده این است که بهره وری گندم به حدود ۱.۸ رسیده است که این میزان به راحتی قابل توسعه است. در این راستا، بحث آموزش و ترویج اهمیت ویژه ای دارد. این موضوع نشان دهنده اهمیت زمان بندی و مدیریت مصرف آب در کشاورزی است. ما باید به کشاورزان آموزش دهیم که چه زمان و چگونه آبیاری کنند تا بهره وری بیشتری داشته باشند.

افشار در خصوص چالش های آموزشی موجود در زمینه آموزش به کشاورزان بیان کرد: سازمان تحقیقات آموزش کشاورزی زیرساخت های لازم برای آموزش را فراهم کرده است، اما هنوز هم امکانات کافی وجود ندارد. بسیاری از کشاورزان به دلیل عدم دسترسی به فناوری های نوین و آموزش های عمومی، از سیستم های مدرن آبیاری استفاده نمی کنند. برگزاری کلاس های حضوری با گروه های کوچک (۱۰ تا ۱۵ نفره) می تواند تأثیر بیشتری نسبت به جلسات عمومی داشته باشد. تجربیات نشان داده است که آموزش های فردی و گروهی و حضوری می تواند به یادگیری بهتر کشاورزان کمک کند.

کمک رسانه در آموزش موثر به کشاورزان

این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با اشاره به همکاری رسانه ها برای آموزش به کشاورزان افزود: به نظر می رسد ایجاد یک شبکه تلویزیونی یا رادیویی با محتوای آموزشی در زمینه کشاورزی می تواند بسیار مؤثر باشد. این رسانه ها می توانند به صورت داستانی و جذاب، اطلاعات لازم را به کشاورزان منتقل کنند. همچنین، تولید فیلم ها و سریال هایی با محتوای کشاورزی می تواند به افزایش آگاهی عمومی کمک کند. همچنین یکی از چالش های اصلی در کشاورزی سنتی، عدم مراجعه کشاورزان به کارشناسان و نتایج تحقیقات جدید است. برخی از کشاورزان با تجربه های قبلی خود، به شکل آزمون و خطا امور کشاورزی خود را پیش می برند، اما برخی عوامل باعث می شود که کشاورزان مایل به مشاوره گرفتن از کارشناسان بشوند. برای مثال هزینه های بالای سموم کشاورزی باعث می شود که کشاورزان نیاز به دقت بیشتری در خرید آن ها داشته باشند و لذا حتما از کاشناسان و مشاوران این بخش به خوبی استفاده می کنند.

وی با بیان پیشنهاداتی برای حل این مشکلات عنوان کرد: در حال حاضر محققان این مرکز تحت عنوان محقق معین به صورت دوره ای به مزارع کشاورزان سر می زنند و نکات علمی و تحقیقاتی را منتقل می کنند، همچنین، ایجاد نمایشگاه دائمی برای نمایش سیستم های مختلف آبیاری و آموزش کشاورزان می تواند مؤثر باشد. ما باید تلاش کنیم تا با ایجاد زیرساخت های مناسب و استفاده از روش های نوین آموزشی، کشاورزان را به سمت استفاده از تکنولوژی های جدید سوق دهیم. تنها در این صورت می توانیم به افزایش بهره وری و توسعه پایدار در بخش کشاورزی دست یابیم.

چالش های اقتصادی، دلیل تمایل کمتر کشاورزان به پذیرش آموزش های جدید

افشار ادامه داد: در شرایط کنونی، کشاورزان به دلیل افزایش هزینه ها و گرانی نهاده ها، تمایل بیشتری به پذیرش آموزش های جدید دارند. بسیاری از کشاورزان خرده مالک نیز به اهمیت این موضوع پی نبرده اند.

وی با اشاره به اهمیت مالکیت و آموزش بیان کرد: در بحث مالکیت، هر چه میزان مالکیت کشاورز بیشتر باشد، احتمال پذیرش آموزش ها نیز افزایش می یابد. متأسفانه دغدغه های اجرایی در این زمینه وجود دارد و نیازمند تسهیل شرایط هستیم. اگر شرایط را برای تسهیل آموزش ها فراهم کنیم، دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاه ها می توانند در زمینه های اجرایی فعال تر باشند. اما وقتی که کشاورزان درگیر مسائل مربوط تامین نهاده هایی مانند کود و سموم می شوند، ارتباطات بین تحقیقات علمی و نیازهای واقعی کشاورزی کاهش می یابد. 

افشار درباره تحقیقات کاربردی انجام شده اظهار کرد: در مرکز ما تحقیقات در زمینه کشاورزی، تحقیقات کاربردی است. همچنین مطالعات آبیاری نشان داده است که در برخی مناطق مانند خراسان، محصولاتی مانند پنبه، چغندر و ذرت با راندمان بالای آبیاری قابل تولید هستند که ما به آن ها توجه می کنیم و با مدیریت مناسب، آن ها را بهره برداری می کنیم.

انتخاب گیاه مناسب بر اساس شرایط اقلیمی و سیستم آبیاری 

این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با تاکید بر اهمیت انتخاب گیاه مناسب برای کشت ادامه داد: باید توجه داشته باشیم که برخی گیاهان آب زیادی نیاز دارند، در حالی که گیاهانی مانند پنبه یا کلزا به آب کمتری احتیاج دارند. انتخاب گیاه مناسب بر اساس شرایط اقلیمی و سیستم آبیاری می تواند تأثیر بسزایی بر بهره وری داشته باشد. در نهایت با توجه به چالش های موجود در کشاورزی سنتی و وضعیت اقتصادی کشاورزان، نیاز به توسعه و زمان بندی مناسب برای آموزش های کشاورزی احساس می شود. با استفاده از تکنیک های نوین آبیاری و ایجاد ارتباطات مؤثر بین محققان و کشاورزان، می توانیم به بهره وری بالاتری دست یابیم و تعهد تولید را نیز حفظ کنیم.

وی با بیان اینکه تولید غذا یکی از مهم ترین مسئولیت ها در هر کشور است، خاطرنشان کرد: خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک مانند گندم از اهداف کلیدی ما به شمار می رود. ما علاوه بر خودکفایی در میزان تولید لازم است در تمام زمینه ها و عوامل تعیین کننده تولید گندم از لحاظ علمی و تحقیقاتی نیز به حداکثر توان دست یابیم و این مستلزم ادامه مستمر کارهای تحقیقاتی است. 

افشار افزود: تعامل مؤثر میان کشاورزان، مراکز آموزشی و تحقیقاتی و بخش دولتی باید تقویت شود. این تعامل می تواند شامل برگزاری جلسات مشترک، کارگاه های آموزشی و تشکیل کمیته های مشورتی باشد تا نیازها و چالش ها به درستی شناسایی و حل شوند. اختصاص تسهیلات مالی مناسب به کشاورزان برای خرید تجهیزات آبیاری مدرن و بهینه سازی مصرف آب ضروری است. همچنین نظارت مستمر بر اجرای سیستم های آبیاری و ارزیابی عملکرد آن ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این نظارت می تواند به بهبود کیفیت اجرا و شناخت نقاط ضعف کمک کند.

وی گفت: با توجه به چالش های فعلی در بخش کشاورزی و نیاز به بهره وری بیشتر از منابع آب، لازم است که اقدامات جامع و هماهنگی در زمینه توسعه سیستم های آبیاری انجام شود. این اقدامات باید شامل آموزش، برنامه ریزی دقیق، تعامل میان ذینفعان و مدیریت منابع مالی باشد تا بتوانیم با افزایش بهره وری در زمینه کشاورزی،  به خودکفایی در تولید غذا دست یابیم و امنیت غذایی کشور را تأمین کنیم.

افشار درباره چالش های آب و جمعیت بیان کرد: سهم آب کشاورزی کشور در سال های اخیر به دلیل کاهش بارش ها و مدیریت ناکافی، کاهش یافته است. به عنوان مثال اگر برای تولید گندم به ۱۰ میلیارد متر مکعب آب نیاز داریم، باید تلاش کنیم که با همین مقدار آب، تولید را افزایش دهیم. هدف ما این است که به جای تولید ۱۰ میلیون تن، بتوانیم به ۱۶ میلیون تن برسیم و بهره وری را افزایش دهیم.

این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی در مورد استراتژی های بهره وری ادامه داد: برای رسیدن به این هدف، باید مصرف آب را کاهش و ضریب تولید را افزایش دهیم. به عنوان مثال، اگر ما بتوانیم به ازای همان ۱۰ میلیارد متر مکعب آب، تولید گندم را افزایش دهیم، می توانیم به تأمین نیاز کشور کمک کنیم. بنابراین، لازم است که الگوهای کشت را تغییر دهیم و از گیاهان مناسب تر و با بازدهی بالاتر در کشاورزی استفاده کنیم.

وی با تاکید بر اهمیت تحقیقات و انتخاب محصولات مناسب اظهار کرد: تحقیقات در زمینه کشاورزی باید بر روی بهره وری و انتخاب محصولات مناسب هر اقلیم متمرکز باشد. اگر ما گیاهانی را بدون مطالعه و بررسی مناسب بکاریم، ممکن است پس از چند سال متوجه شویم که این گیاهان مناسب آن منطقه نبوده اند و آب، زمان و منابع را هدر دهیم.

افشار در بررسی مصرف و پتانسیل تولید در کشاورزی کشور بیان کرد: باید برآورد دقیقی از مصرف سالانه محصولات مختلف مانند برنج، گندم و گوشت داشته باشیم و با توجه به پتانسیل تولید کشور برنامه ریزی کنیم. همچنین باید توجه داشته باشیم که صادرات محصولات کشاورزی متناسب با منابع آبی باشد.

عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی با جمع بندی و ارائه پیشنهاداتی برای بهبود سیستم های آبیاری ادامه داد: با توجه به چالش های موجود در بخش کشاورزی و نیاز به بهبود سیستم های آبیاری، لازم است که اقدامات فوری و موثری در این زمینه انجام شود. 

وی گفت: توسعه سیستم های آبیاری اولین پیشنهاد در این زمینه است. باید سیستم های آبیاری متناسب با نوع اراضی و محصولات کشاورزی توسعه یابند. این توسعه شامل سیستم های آبیاری سطحی، بارانی و قطره ای است که باید بر اساس نیاز هر منطقه و نوع محصول انتخاب شوند، همچنین آموزش و توانمندسازی کشاورزان در زمینه استفاده از سیستم های آبیاری بسیار حائز اهمیت است. این آموزش ها باید شامل دو مرحله باشند. آموزش اولیه که در آن پیمانکاران و مشاوران باید در طراحی و اجرای سیستم ها، آموزش های لازم را به کشاورزان ارائه دهند و آموزش تخصصی که کشاورزان باید با روش های صحیح استفاده از سیستم های آبیاری آشنا شوند، از جمله نحوه برنامه ریزی و زمان بندی آبیاری در مزارع هست، باشد.

این عضو هیئت علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی درباره برنامه ریزی دقیق که از راه های مناسب برای بهبود سیستم های آبیاری است، اظهار کرد: برنامه ریزی صحیح برای استفاده از منابع آب ضروری است. این برنامه ریزی باید شامل مواردی از قبیل تعیین زمان و مقدار آبیاری بر اساس نیازهای مختلف محصولات در فصول مختلف، تنظیم شیوه آبیاری متناسب با نوع محصول (به عنوان مثال، سیب زمینی در اردیبهشت ماه نسبت به مردادماه به آب کمتری نیاز دارد) و توجه به تغییرات محصول در سال های مختلف و تنظیم برنامه آبیاری بر اساس آن است. 

انتهای پیام