چرا آمریکا نمی‌تواند از ترکیه بگذرد

نشریه هیل در گزارشی نوشته است: رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه در انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری این کشور با اختلاف حدود چهار درصد کمال قلیچداراوغلو، نامزد لیبرال اپوزیسیون این انتخابات را شکست داد.

احتمال می‌رود اردوغان بیش از پیش تصویر یک رهبر مقتدر را از خود ارائه داده و بین روسیه و غرب موضوع تقریباً بی‌طرفی اتخاذ کند.
با توجه به اشتیاق اردوغان برای احیای جایگاه ترکیه به عنوان یک قدرت بزرگ و پلی بین اروپا، خاورمیانه و بلوک شرق، حساب کردن روی حمایت بی‌قید و شرط ترکیه – آنطور که از یک متحد ناتو انتظار می‌رود – خطرناک خواهد بود. آمریکایی‌ها باید با دقت با اردوغان رفتار کرده و سعی کنند با انتقاد بیش از حد از تمایلات دیکتاتوری‌اش، او را آزرده نسازند؛ اما آنها همچنین باید احترام خاصی به تمایل او برای دنبال کردن حد وسط در گرداب جریان‌های در حال تغییر سیاسی، دیپلماتیک و نظامی نشان دهند.

حضور حدود ۵۰۰۰ نیروی نظامی، هواپیما و ۵۰ بمب هسته‌ای آمریکا در پایگاه‌های ترکیه، روابط واشنگتن و آنکارا را بسیار پیچیده کرده است. استقرار این ادوات و نیروها از زمان عضویت پرشور ترکیه در ناتو آغاز شد، اما اکنون به کانون مشکلات جاری بین ترکیه و ایالات متحده تبدیل شده است؛ مشکلاتی از جمله روابط غیرمستقیم واشنگتن با نیروهای کرد که قصد تشکیل منطقه مستقل خود را دارند و پافشاری ترکیه بر خرید سامانه پدافند هوایی اس-۴۰۰ از روسیه همزمان با خرید جنگنده‌های اف-۱۶ از آمریکا.

اردوغان حالا دیگر در بازی «عدم تعهد» بین واشنگتن و مسکو استاد شده است. او همزمان هم با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه رابطه خوبی دارد و هم با جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا. اردوغان هنوز نشانه آشکاری از تمایل به خروج از ناتو نشان نداده و پوتین و بایدن هر دو حواسشان بود که پیروزی او در انتخابات را تبریک بگویند.

حقیقت این است که حالا که اردوغان از بقای خود در قدرت در ۵ سال آینده مطمئن شده، انتظار می‌رود با درخواست عضویت سوئد در ناتو موافقت کند؛ درخواستی که تا این لحظه – به دلیل حمایت ادعایی سوئد از کردهایی که آنکار آنها را تروریست می‌داند – راه به جایی نبرده است.

ترکیه ورودی دریای سیاه و کشتی‌های در حال حرکت به بنادر اوکراین از جمله کریمه را حفاظت می‌کند. این کشور از چنان موقعیت جغرافیایی مهمی برخوردار است که احمقانه است اگر ناتو با تمایل اردوغان برای حفظ هر دو طرف، مخالفت کند. ناتو حتی باید به خاطر تأثیر او در از سرگیری محموله‌های غلات اوکراین که برای حفظ اقتصاد داخلی این کشور و تغذیه سایر کشورها مورد نیاز است، سپاسگزار باشد.

همچنین، گرچه ترکیه مواد غذایی و سایر محصولات روسیه، به ویژه آهن و فولاد را وارد کرده و از این راه به اقتصاد روسیه کمک می‌کند؛ اما نباید فراموش کرد که ترکیه هواپیماهای بدون سرنشین، نفربرهای زرهی و جلیقه‌های ضدگلوله خود را به اوکراین صادر کرده است.

با این حال در حکومت اردوغان آمریکا نمی‌تواند روی حمایت ترکیه از سیاست‌های خود در این منطقه، از جمله مشکلات تهران و واشنگتن، حساب باز کند. اردوغان دارد ترکیه را به ریشه‌هایش باز می‌گرداند و با پیشینه اصلاحات دموکراتیک ترکیه مدرن مقابله می‌کند.

از سوی دیگر گرچه اردوغان از اسرائیل به دلیل رفتاری که با مسلمانان فلسطینی دارد انتقاد می‌کند، اما در عین حال در حال احیای روابط دیپلماتیک کشورش با اسرائیل است. او سعی دارد مانند تعاملش با ناتو و واشنگتن، با اتخاذ گام‌هایی حساب شده قدرت خود را در مذاکرات بالا ببرد.

اما این حالت ایالات متحده را در موضع نسبتاً متزلزلی قرار می‌دهد. استیو کوک، عضو اندیشکده «شورای روابط خارجه» می‌گوید که آمریکا دیگر نمی‌تواند برای دفاع از منافع ناتو از دسترسی آزاد و کامل به پایگاه هوایی اینجرلیک مطمئن باشد.

او در گزارشی که برای این اندیشکده نوشته می‌گوید: از آنجا که سیاست خارجه ترکیه با توجه به نیازهای اردوغان در سیاست داخلی تعیین می شود، استفاده از این پایگاه نظامی در راستای تامین منافع آمریکا دیگر تضمین شده نیست مقامات آمریکایی هرگز نباید دوباره در موضعی قرار بگیرند که منافع امنیتی آمریکا از منافع ناپایدار سیاستمداران ترکیه آسیب ببیند.

او ادامه می‌دهد: «بر خلاف گذشته، دیگر تهدیدات یا منافعی که واشنگتن و آنکارا را به هم پیوند می‌داد، مشترک نیستند. علاوه بر این، تثبیت قدرت اردوغان و سرکوب روزنامه‌نگاران، دانشگاهیان، سازمان‌های جامعه مدنی و اقلیت‌ها بر با دموکراسی مورد پذیرش ناتو تفاوت دارد». این تحلیلگر باور دارد که واشنگتن هرگز نباید از یگان‌های مدافع خلق که تحت سلطه کردها هستند جدا شود.

با این حال واضح است که جنگ اوکراین تغییر سیاست واشنگتن در قبال ترکیه را دشوار کرده است. حال که باقی ماندن اردوغان در قدرت قطعی شده، هوشمندانه نیست که آمریکا متحد دیرینه‌اش را که هنوز می‌تواند نقش کلیدی ایفا کند، از خود براند. احتمالا ترکیه میان روسیه و غرب و همچنین غرب و نیروهای گوناگون خاورمیانه قرار خواهد گرفت و همچنان متحد واشنگتن باقی خواهد ماند.

شاید آمریکایی‌ها از ابقای رجب طیب اردوغان به عنوان رئیس جمهوری ترکیه چندان راضی نباشند، اما آنها باید خوشحال باشند که ترکیه قرار نیست چرخش ناگهانی و چشمگیری در مسیر خود اعمال کند. تا وقتی که ترکیه از آمریکا نخواسته نیروهای نظامی‌اش را از این کشور خارج کند، این نیروها می‌توانند در پایگاه خود مانده و امید داشته باشند که اوضاع تغییر نکند. در واقع این حقیقت که هنوز حدود ۵۰ کلاهک هسته‌ای آمریکا در خاک ترکیه نگهداری می‌شود، نشان‌دهنده اهمیت این رابطه است.

ولادیمیر پوتین تهدید به استفاده از گزینه هسته‌ای کرده است. به همین دلیل، آمریکا نمی‌تواند با خراب کردن رابطه خود با ترکیه سلاح‌هایش را از نزدیکی مرزهای روسیه خارج کند.

310310