نمونه شکواییه ممانعت از حق و تصرف عدوانی

مواجه شدن با افرادی که بدون اجازه سراغ مال و املاک آدم می روند و حق و حقوقمان را نادیده می گیرند، خیلی حس بدیه. در چنین شرایطی، دانستن اینکه چطور باید از خودمون دفاع کنیم و چه اقداماتی قانونی انجام بدیم، اهمیت زیادی داره. این مقاله به شما کمک می کنه تا با مفهوم ممانعت از حق و تصرف عدوانی آشنا بشید و بدونید چطور با یک نمونه شکواییه ممانعت از حق و تصرف عدوانی حق خودتون رو پس بگیرید.

فرض کنید یه روز می بینید کسی بدون هیچ مجوزی، گوشه ای از زمین یا ملکتون رو اشغال کرده، یا حتی جلوی استفاده شما از یک حق قانونی مثل حق عبور از یه مسیر مشترک رو گرفته. اینجور اتفاقات نه تنها از نظر روانی آزاردهنده هستن، بلکه می تونن ضررهای مالی زیادی هم به آدم بزنن. از طرفی، پیچیدگی های قانونی و اصطلاحات حقوقی ممکنه باعث سردرگمی بشه و ندونیم دقیقاً از کجا شروع کنیم. هدف این مقاله اینه که همه این ابهامات رو برطرف کنه و یه راهنمای جامع و کاربردی باشه برای هر کسی که با این مشکلات دست و پنجه نرم می کنه.

اینجا می خوایم قدم به قدم با هم پیش بریم، از تعریف هر کدوم از این دعواها گرفته تا تفاوت هاشون، اینکه چه مدارکی لازمه و اصلاً چطور باید شکایت کنیم. حتی نمونه هایی از شکواییه و دادخواست هم براتون آوردیم تا کارتون راحت تر بشه. پس اگر شما هم صاحب ملک و املاکی هستید یا به هر دلیلی درگیر چنین مسائلی شدید، تا آخر این مطلب همراه ما باشید تا با آگاهی کامل برای احقاق حقتون اقدام کنید و نذارید کسی مال و حقتون رو زیر پا بذاره.

درک مفاهیم بنیادی: تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت

قبل از اینکه وارد جزئیات و راه های قانونی بشیم، بهتره اول با مفهوم اصلی سه دعوای مهم تو این حوزه آشنا بشیم: تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت. این سه تا خیلی شبیه هم به نظر میان، ولی تفاوت های کلیدی ای دارن که دونستنشون برای انتخاب مسیر درست خیلی مهمه.

تصرف عدوانی (Forcible Dispossession): وقتی کسی مال تون رو غصب می کنه

تصرف عدوانی یعنی چی؟ ساده اش اینه که کسی بدون اجازه شما و به زور یا پنهانی، یه مال غیرمنقول (مثل زمین، خونه، باغ یا حتی یه پارکینگ) رو از دست شما دربیاره و خودش جاشو بگیره. این دعوا می تونه هم از جنبه حقوقی بررسی بشه، هم از جنبه کیفری.

تعریف حقوقی تصرف عدوانی: تمرکز روی سابقه تصرف

از نظر حقوقی، ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی (ق.آ.د.م) میگه که تصرف عدوانی یعنی وقتی متصرف قبلی (کسی که قبلاً ملک دستش بوده) میگه یکی دیگه بدون اجازه و رضایتش، ملک غیرمنقول رو از تصرفش خارج کرده و حالا میخواد تصرفش رو بهش برگردونن. اینجا چیزی که مهمه، سابقه تصرف شماست، نه اینکه حتماً سند مالکیت رسمی داشته باشید. مثلاً اگر سال هاست در یک زمین کشاورزی کار می کنید و کسی بیاد و شما رو بیرون کنه، حتی اگه سند زمین به نام شما نباشه، می تونید دعوای تصرف عدوانی حقوقی مطرح کنید.

تعریف کیفری تصرف عدوانی: تمرکز روی مالکیت و قصد مجرمانه

اما از نظر کیفری، ماده ۶۹۰ و ۶۹۲ قانون مجازات اسلامی (ق.م.ا) میگه که تصرف عدوانی زمانی جرمه که یه نفر با سوءنیت و قصد مجرمانه، ملک غیرمنقولی که مال شخص دیگه ای هست رو به زور یا فریب تصرف کنه. اینجا دیگه فقط سابقه تصرف مهم نیست، بلکه شاکی باید مالک رسمی ملک باشه (سند داشته باشه) و ثابت کنه که متصرف با علم به اینکه ملک مال اون نیست، به قصد از بین بردن حق مالک، ملک رو تصرف کرده. مجازاتش هم حبس از ۴۵ روز تا شش ماهه.

موضوع دعوای تصرف عدوانی همیشه مال غیرمنقوله. یعنی اگر کسی ماشین یا گوشی شما رو به زور برد، دعوای تصرف عدوانی مطرح نمیشه؛ اون دیگه میشه سرقت یا کلاهبرداری. اینجا فقط زمین، ملک، باغ و امثال این ها مد نظره.

ممانعت از حق (Prevention of Right): وقتی جلوی حقتون رو می گیرن

حالا بریم سراغ ممانعت از حق. این یکی کمی متفاوته. اینجا دیگه کسی کل ملک شما رو از دستتون درنیاورده، بلکه فقط جلوی استفاده شما از یه حق خاصی رو گرفته. مثل حق عبور از یک کوچه، یا حق استفاده از یه چشمه مشترک.

تعریف حقوقی ممانعت از حق: جلوگیری از بهره برداری

ماده ۱۵۹ ق.آ.د.م میگه ممانعت از حق یعنی کسی که میخواد جلوی استفاده از حق ارتفاق یا انتفاع خودش تو ملک یکی دیگه رو بگیره. حق ارتفاق یعنی چی؟ مثل اینکه شما حق دارید از زمین همسایه برای رسیدن به زمین خودتون عبور کنید (حق عبور) یا آب کشاورزی تون از زمین اون رد بشه (حق مجرا). حق انتفاع هم یعنی حق استفاده از منافع مال یکی دیگه، مثل اینکه اجازه دارید از یه قسمتی از باغ همسایه برای مدت مشخصی استفاده کنید (حق سکنی یا عمری).

اگه کسی جلوی استفاده شما از این حقوق رو بگیره، مثلاً دیوار بکشه و نذاره از مسیر مشترک عبور کنید، شما می تونید دعوای ممانعت از حق حقوقی مطرح کنید.

تعریف کیفری ممانعت از حق: ممانعت با سوءنیت

از نظر کیفری، ماده ۶۹۰ ق.م.ا در مورد ممانعت از حق هم حرف زده. اگه کسی با سوءنیت و قصد ضرر زدن، با عملی مثبت جلوی استفاده شما از حق ارتفاق یا انتفاعتون رو بگیره، مرتکب جرم شده. مثلاً عمداً مسیر عبور شما رو با نخاله های ساختمانی مسدود کنه.

دعوای مزاحمت (Disturbance): وقتی کسی آرامش تون رو به هم می زنه

این یکی دیگه از دو تای قبلی خفیف تره. در دعوای مزاحمت، نه کسی ملک شما رو تصرف کرده و نه جلوی استفاده از یه حق خاص رو گرفته. فقط داره مزاحمت ایجاد می کنه و شما رو از استفاده راحت از ملکتون باز می داره.

ماده ۱۶۰ ق.آ.د.م دعوای مزاحمت رو اینجوری تعریف می کنه: دعوای که به موجب آن متصرف مال غیرمنقول درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را می نماید که نسبت به متصرفات او مزاحم است بدون اینکه مال را از تصرف متصرف خارج کرده باشد.

مثلاً همسایه شما مدام نخاله های ساختمانی اش رو جلوی در ورودی خونه شما می ریزه، یا هر روز ساعت ۲ نصفه شب با صدای بلند موسیقی گوش میده و آرامش شما رو به هم میزنه. در این موارد، چون هیچ تصرفی اتفاق نیفتاده و فقط آسایش شما مختل شده، دعوای مزاحمت مطرح میشه.

تفاوت های کلیدی و مسیرهای قانونی: حقوقی یا کیفری؟

خب، حالا که با مفاهیم اصلی آشنا شدیم، بیاید ببینیم تفاوت های اصلی این دعواها چیه و از اون مهم تر، برای هر کدوم کدوم مسیر قانونی (حقوقی یا کیفری) بهتره. انتخاب مسیر درست می تونه تو وقت و هزینه شما خیلی صرفه جویی کنه.

تمایز میان دعاوی تصرف، ممانعت و مزاحمت

برای اینکه بهتر بتونیم تفاوت ها رو درک کنیم، یه نگاه سریع بهشون بندازیم:

• تصرف عدوانی: اینجا ملک شما کاملاً از تصرف تون خارج شده و یه نفر دیگه جاشو گرفته. مثلاً کل زمینتون رو حصار کشیده و شما دیگه نمی تونید واردش بشید.
• ممانعت از حق: تو این حالت، ملک هنوز دست شماست، ولی امکان استفاده از یه حق خاص (مثل حق عبور یا آب) ازتون سلب شده. مثلاً هنوز تو خونه تون زندگی می کنید، ولی همسایه جلوی عبور شما از کوچه باغ مشترک رو گرفته.
• مزاحمت: اینجا نه ملکتون از دستتون رفته، نه حق خاصی رو از دست دادید. فقط یکی داره تو استفاده عادی و راحت شما از ملکتون اخلال ایجاد می کنه، بدون اینکه ملک رو از تصرفتون خارج کرده باشه یا حق مشخصی رو سلب کنه. مثل همون صدای بلند همسایه یا ریختن زباله جلوی در.

تفاوت رویکرد حقوقی و کیفری: کدوم راه رو انتخاب کنیم؟

همونطور که گفتیم، هم تصرف عدوانی و هم ممانعت از حق می تونن هم از راه حقوقی پیگیری بشن، هم از راه کیفری. انتخاب اینکه کدوم راه رو بریم، به شرایط پرونده، مدارک موجود و البته هدفی که داریم بستگی داره.

بذارید با یه جدول، تفاوت های کلیدی این دو مسیر رو نشونتون بدم تا بهتر متوجه بشید:

ویژگی	دعوای حقوقی (تصرف عدوانی/ممانعت از حق)	دعوای کیفری (تصرف عدوانی/ممانعت از حق)
هدف اصلی	بازپس گیری مال / رفع مانع و اعاده وضع به حال سابق	مجازات متصرف/متجاوز (حبس) و رفع تصرف/ممانعت
ملاک اصلی اثبات	سبق تصرف خواهان (اینکه قبلاً ملک دست شما بوده)	مالکیت رسمی شاکی و سوءنیت متهم
مهلت طرح دعوا	۱ سال از تاریخ تصرف/ممانعت (برای تصرف عدوانی)	محدودیت زمانی ندارد (از نظر قانونی)
مرجع رسیدگی	دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک	دادسرا و دادگاه کیفری دو محل وقوع جرم
نحوه اثبات	آسان تر؛ نیاز به اثبات سابقه تصرف و عدوانی بودن	سخت تر؛ نیاز به اثبات مالکیت رسمی، ارکان جرم و سوءنیت متهم
مدارک مهم	شواهد سابقه تصرف (قبض، شهود، تامین دلیل)	سند رسمی مالکیت، شواهد وقوع جرم
امکان طرح همزمان	بله، در شرایط خاص می شود هر دو را پیگیری کرد.	بله، در شرایط خاص می شود هر دو را پیگیری کرد.

ببینید، اگه شما سند مالکیت رسمی ندارید و فقط می خواید ملک یا حقتون رو پس بگیرید، مسیر حقوقی براتون مناسب تره. چون اونجا دادگاه به سابقه تصرف شما نگاه می کنه. اما اگه سند رسمی دارید و می خواید علاوه بر پس گرفتن حقتون، اون فرد متجاوز هم مجازات بشه، مسیر کیفری گزینه بهتریه. البته باید بتونید سوءنیت طرف رو هم ثابت کنید.

یه نکته مهم اینه که شما می تونید هر دو دعوا رو همزمان یا پشت سر هم طرح کنید. مثلاً اول شکایت کیفری کنید و اگه نتیجه نداد یا به هدف اصلی تون نرسیدید، بعداً دادخواست حقوقی بدید. اما معمولاً با مشورت یه وکیل خوب میشه بهترین راه رو انتخاب کرد تا وقت و انرژی کمتری صرف بشه.

ارکان و شرایط لازم برای هر یک از دعاوی

تا اینجای کار با تعاریف و تفاوت های این دعواها آشنا شدیم. حالا وقتشه که دقیق تر بشیم و ببینیم برای اینکه یک دعوا موفق بشه، چه شرایطی باید وجود داشته باشه. به این ها میگیم ارکان دعوا. اگه یکی از این ارکان نباشه، ممکنه دادگاه دعوای شما رو رد کنه.

ارکان دعوای تصرف عدوانی حقوقی: سابقه ی تصرف شما مهمه

برای اینکه بتونید یک دعوای تصرف عدوانی حقوقی رو با موفقیت پیش ببرید، باید این ۴ تا رکن اصلی رو ثابت کنید:

1. سبق تصرف خواهان به نحو استیلاء و علنی: یعنی قبل از اینکه اون فرد، ملک رو تصرف کنه، شما بودید که به طور کامل و آشکارا (جوری که همه می دیدن) ملک رو در اختیار داشتید. این تصرف می تونه به شکل های مختلفی باشه؛ مثلاً خودتون توش زندگی می کردید، کشاورزی می کردید، یا حتی اونجا مصالح ساختمانی گذاشته بودید. مهم اینه که برای یه مدت معقول، متصرف بودید.
2. لحوق تصرف خوانده: یعنی بلافاصله بعد از اینکه شما از ملک خارج شدید یا تصرفتون قطع شد، اون فرد (خوانده) اومده و ملک رو تصرف کرده. به عبارتی، بین تصرف شما و تصرف اون، فاصله طولانی و غیرمنطقی ای نباید افتاده باشه.
3. عدوانی و غیرقانونی بودن تصرف خوانده: این یعنی تصرف اون فرد بدون اجازه شما و به زور یا مخفیانه انجام شده. اگه خودتون بهش اجازه داده بودید یا با قرارداد قانونی اونجا باشه، دیگه عدوانی محسوب نمیشه.
4. غیرمنقول بودن مال: همونطور که قبلاً گفتیم، موضوع دعوای تصرف عدوانی فقط مال غیرمنقوله (زمین، خونه، آپارتمان، باغ و…).

یادتون باشه، در دعوای تصرف عدوانی حقوقی، نیازی نیست که شما سند رسمی مالکیت داشته باشید؛ فقط کافیه ثابت کنید قبلاً ملک رو تصرف داشتید و حالا به ناحق از دستتون دراومده.

ارکان جرم تصرف عدوانی کیفری: مالکیت و قصد بد

برای اینکه عمل یک نفر به عنوان جرم تصرف عدوانی کیفری شناخته بشه و مجازات بشه، باید این سه رکن وجود داشته باشه:

1. مالکیت رسمی شاکی بر مال غیرمنقول: اینجا دیگه مثل حقوقی نیست که سابقه تصرف کافی باشه. شما باید با سند رسمی ثابت کنید که مالک اون ملک هستید.
2. عنصر مادی: خارج کردن مال از تصرف مالک یا انجام اعمال متجاوزانه: یعنی اون فرد باید کاری کرده باشه که ملک از دست شما خارج بشه یا کاری کنه که نتونید از ملکتون استفاده کنید. مثلاً قفل رو بشکنه، دیوار رو خراب کنه، یا هر نوع عملی که نشون بده داره ملک شما رو غصب می کنه.
3. عنصر معنوی: سوءنیت (علم به مالکیت دیگری و قصد تصرف عدوانی): این مهم ترین قسمته. باید ثابت بشه که متهم می دونسته که ملک مال شماست و با این حال، عمداً و با قصد اینکه حق شما رو از بین ببره، ملک رو تصرف کرده. اگه ندونه یا فکر کنه ملک مال خودشه، ممکنه سوءنیتش ثابت نشه و جرم هم محقق نشه.

ارکان دعوای ممانعت از حق حقوقی: داشتن حق و ممانعت از آن

برای موفقیت در دعوای ممانعت از حق حقوقی، این سه رکن لازمه:

1. برخورداری خواهان از حق ارتفاق یا انتفاع: باید ثابت کنید که شما واقعاً یک حق ارتفاق (مثل حق عبور، حق مجرا) یا حق انتفاع (مثل حق سکنی) در ملک دیگری دارید. این حق می تونه با سند، شهادت شهود یا حتی روال قدیمی ثابت بشه.
2. ممانعت خوانده از اعمال آن حق: خوانده باید کاری کرده باشه که شما نتونید از اون حقتون استفاده کنید. مثلاً مسیر عبور رو ببنده یا جلوی جریان آب رو بگیره.
3. غیرمنقول بودن محل حق: محل اعمال این حق هم باید یک مال غیرمنقول باشه (مثلاً زمین یا ساختمان).

ارکان جرم ممانعت از حق کیفری: ذی حق بودن و قصد بد

برای اینکه عمل کسی به عنوان جرم ممانعت از حق کیفری شناخته بشه، این سه رکن نیاز داره:

1. ذی حق بودن شاکی (مالک یا دارنده حق): شما باید مالک اون حق باشید یا به هر نحوی حق استفاده از اون رو داشته باشید.
2. عنصر مادی: انجام فعل مثبت که مانع اعمال حق شود: متهم باید یک کار فیزیکی انجام داده باشه که جلوی اعمال حق شما رو بگیره (مثل مسدود کردن مسیر). فقط کاری نکردن جرم محسوب نمیشه.
3. عنصر معنوی: سوءنیت و قصد ممانعت: باید ثابت بشه که متهم می دونسته داره جلوی حق شما رو می گیره و با قصد و عمد این کار رو انجام داده.

مقایسه با دعاوی مرتبط: خلع ید و تخلیه ید

حالا که حسابی با تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت آشنا شدیم، وقتشه که یه نگاهی هم به دو تا دعوای حقوقی دیگه بندازیم که خیلی وقت ها با تصرف عدوانی اشتباه گرفته میشن: خلع ید و تخلیه ید. این سه تا با هم فرق های اساسی دارن و انتخاب نادرستشون می تونه کل پرونده شما رو به دردسر بندازه.

تفاوت تصرف عدوانی با خلع ید: مالکیت یا تصرف قبلی؟

فرض کنید یه ملکی دارید و یه نفر به زور اون رو تصرف کرده. خب، هم می تونید دعوای تصرف عدوانی طرح کنید، هم خلع ید. اما فرقشون چیه؟

• خلع ید: این دعوا از طرف مالک رسمی ملک مطرح میشه. یعنی شما باید حتماً سند مالکیت رسمی داشته باشید و اون رو به دادگاه ارائه بدید تا ثابت کنید مالکید. تو خلع ید، شما می خواید ثابت کنید که مالک هستید و اون فردی که ملک رو تصرف کرده، هیچ حق و اجازه ای برای تصرف نداشته (غاصب بوده). هزینه دادرسی خلع ید هم بالاتره چون بر اساس ارزش ملک تعیین میشه.
• تصرف عدوانی: همونطور که قبلاً گفتیم، تو این دعوا نیازی به اثبات مالکیت رسمی نیست. شما فقط باید ثابت کنید که قبلاً ملک رو تصرف داشتید و اون فرد بدون اجازه شما و به زور ملک رو از دستتون درآورده. هدف اینجا صرفاً برگردوندن وضع به حالت قبله، یعنی برگردوندن تصرف به شما. هزینه دادرسی تصرف عدوانی هم نسبتاً کمتره.

خلاصه: اگه سند رسمی دارید و می خواید مالکیتتون رو هم اثبات کنید، خلع ید. اگه سند ندارید یا فقط می خواید تصرف قبلی تون رو پس بگیرید، تصرف عدوانی.

تفاوت تصرف عدوانی با تخلیه ید: از اول غیرقانونی یا بعداً غیرقانونی؟

اینجا هم باز با یه مشکل شبیه به تصرف ملک روبرو هستیم، اما با یه تفاوت بزرگ:

• تخلیه ید: این دعوا زمانی مطرح میشه که اون فردی که ملک رو در اختیار داره، از اول با اجازه شما و به صورت قانونی اونجا بوده (مثلاً مستاجرتون بوده و قرارداد اجاره داشته)، اما حالا که مدت قراردادش تموم شده یا به هر دلیل قانونی دیگه حق تصرف نداره، حاضر نیست ملک رو تخلیه کنه. تو تخلیه ید، خوانده (طرف مقابل) به مالکیت شما اعتراضی نداره، فقط حاضر نیست بره بیرون. شما باید قرارداد قانونی اولیه (مثل اجاره نامه) رو به عنوان مدرک ارائه بدید.
• تصرف عدوانی: در این حالت، اون فرد از همون اول بدون اجازه شما و به صورت غیرقانونی ملک رو تصرف کرده و هیچ رابطه قراردادی قبلی با شما نداشته.

خلاصه: اگه طرف با قرارداد قانونی وارد ملک شده و حالا نمیره، تخلیه ید. اگه از اول به زور و بدون اجازه وارد شده، تصرف عدوانی.

انتخاب دعوای مناسب خیلی مهمه. اگه اشتباهی انتخاب کنید، ممکنه پرونده شما به خاطر عدم استماع دعوا یا رد دعوا برگشت بخوره و مجبور بشید دوباره از اول شروع کنید، که هم وقت گیره و هم هزینه بر. پس حتماً با یه وکیل متخصص مشورت کنید.

مراحل رسیدگی و مراجع صالح: کجا و چطور شکایت کنیم؟

خب، حالا که فهمیدیم هر دعوایی چه ارکانی داره و چه فرقی با بقیه دعواها داره، بیاید سراغ بخش عملی کار: چطور و کجا باید شکایت کنیم؟

رسیدگی در دادگاه حقوقی: تنظیم دادخواست و پیگیری

اگه تصمیم گرفتید دعوای تصرف عدوانی حقوقی یا ممانعت از حق حقوقی مطرح کنید، این مراحل رو باید طی کنید:

1. تنظیم و ثبت دادخواست: اولین قدم، تنظیم یه دادخواست (فرم درخواست رسمی) دقیق و کامله. این دادخواست باید شامل مشخصات شما (خواهان)، مشخصات طرف مقابل (خوانده)، خواسته شما (چی می خواید از دادگاه)، دلایل و مدارکتون و شرح ماجرا باشه. این کار رو باید حتماً از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام بدید. دیگه نمیشه مستقیم به دادگاه مراجعه کرد.
2. پرداخت هزینه دادرسی: برای ثبت دادخواست، باید هزینه های دادرسی رو پرداخت کنید. این هزینه ها بر اساس نوع دعوا و ارزش خواسته تعیین میشن.
3. صلاحیت محلی: برای این دعواها، دادگاه عمومی حقوقی جایی که ملک در اونجا قرار داره، صالح به رسیدگیه. مهم نیست خوانده کجا زندگی می کنه، مهم اینه ملک کجاست.
4. نحوه رسیدگی: دادگاه به این دعواها معمولاً خارج از نوبت و با سرعت بیشتری رسیدگی می کنه تا وضعیت ملک زودتر مشخص بشه.
5. صدور رأی و اجرای احکام: اگه دادگاه به نفع شما رأی بده، حکم صادر میشه و از طریق اجرای احکام دادگستری، می تونید اون رو اجرا کنید و مثلاً ملک رو پس بگیرید یا جلوی ممانعت از حقتون رو بگیرید.

رسیدگی در دادسرا و دادگاه کیفری: تنظیم شکواییه و مجازات

اگه راه کیفری رو انتخاب کردید (یعنی می خواید اون فرد مجازات هم بشه)، باید این مراحل رو دنبال کنید:

1. تنظیم و ثبت شکواییه: اینجا باید یه شکواییه (شکایت نامه رسمی) تنظیم کنید. شکواییه باید شامل مشخصات شما (شاکی)، مشخصات طرف مقابل (مشتکی عنه)، عنوان اتهام (مثلاً تصرف عدوانی یا ممانعت از حق)، دلایل اثبات جرم و شرح دقیق ماجرا باشه. این کار هم مثل دادخواست حقوقی، باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام بشه.
2. صلاحیت محلی: برای جرایم کیفری، دادسرا و دادگاه کیفری دو محل وقوع جرم (یعنی جایی که ملک در اونجا قرار داره) صالح به رسیدگی هستن.
3. رسیدگی خارج از نوبت و امکان صدور قرار: دادسرا و بعد دادگاه کیفری، به این پرونده ها خارج از نوبت رسیدگی می کنن. حتی طبق تبصره های ماده ۶۹۰ ق.م.ا، اگه متهمین سه نفر یا بیشتر باشن و دلایل قوی برای ارتکاب جرم وجود داشته باشه، قرار بازداشت هم می تونه صادر بشه.
4. مجازات: اگه جرم تصرف عدوانی یا ممانعت از حق کیفری ثابت بشه، متهم علاوه بر اینکه باید تصرف یا ممانعت رو رفع کنه و ملک رو به حالت اول برگردونه، به مجازات حبس هم محکوم میشه. (مثلاً برای تصرف عدوانی ۴۵ روز تا ۶ ماه حبس).

یه نکته مهم: برای جرایم کیفری مربوط به اموال غیرمنقول (مثل همین ها)، شوراهای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی ندارن. فقط دادسرا و دادگاه کیفری دو میتونن بهشون رسیدگی کنن.

مدارک و مستندات لازم برای طرح دعوا

همونطور که قبلاً هم گفتیم، داشتن مدارک و مستندات قوی، برگ برنده شما تو دادگاهه. بدون مدارک، حتی اگه حق با شما باشه، اثباتش سخته. پس حتماً این مدارک رو آماده کنید:

• مدارک شناسایی: کپی کارت ملی و شناسنامه شما (خواهان/شاکی).
• سند مالکیت:
  • اگه دعوای کیفری طرح می کنید، سند رسمی مالکیت شما ضروریه.
  • اگه دعوای حقوقی طرح می کنید و سند رسمی ندارید، قولنامه، سند عادی، یا هر مدرکی که سابقه تصرف شما رو نشون بده، لازمه.
• مدارک اثبات سبق تصرف یا حق: این ها از مهم ترین مدارکن، مخصوصاً برای دعوای حقوقی. می تونه شامل:
  • قبوض آب، برق، گاز و تلفن به نام شما (برای نشون دادن سکونت یا استفاده طولانی مدت).
  • اجاره نامه یا هر قرارداد دیگه ای که نشون بده شما قبلاً قانونی ملک رو در اختیار داشتید.
  • شهادت شهود: افرادی که می تونن شهادت بدن که شما قبلاً ملک رو تصرف داشتید یا از اون حق استفاده می کردید.
  • تصاویر هوایی یا نقشه های قدیمی که نشون بده وضعیت ملک قبلاً چطور بوده.
  • گزارش کارشناسی (تامین دلیل): این یکی خیلی مهمه. قبل از طرح دعوا، می تونید از شورای حل اختلاف درخواست تامین دلیل کنید. یعنی یه کارشناس رسمی دادگستری بیاد و وضعیت فعلی ملک (مثلاً اینکه کسی غیرقانونی توشه یا جلوی حقتون رو گرفته) رو صورت جلسه کنه و عکس و نقشه تهیه کنه. این گزارش، یه مدرک رسمی و قوی برای شماست.
• عکس و فیلم: هر عکس یا فیلمی که از وضعیت تصرف یا ممانعت فعلی دارید (مثلاً فیلمی که نشون بده اون فرد داره ملک رو تصرف می کنه یا جلوی حقتون رو می گیره)، می تونه به عنوان مدرک استفاده بشه.
• استشهادیه محلی: جمع آوری امضای همسایه ها یا افراد مطلع که شهادت میدن شما قبلاً تصرف داشتید یا اون حق رو اعمال می کردید، خیلی مفیده.
• سایر مستندات: مثلاً اظهارنامه ای که قبلاً برای متصرف فرستادید و بهش هشدار دادید.

جمع آوری دقیق و کامل این مدارک، شانس موفقیت شما رو تو دادگاه حسابی بالا میبره. پس هیچ مدرکی رو دست کم نگیرید و حتماً با مشورت یه وکیل همه چیز رو آماده کنید.

نمونه شکواییه و دادخواست های کاربردی

تا اینجا همه چیز رو یاد گرفتیم، اما حالا وقتشه ببینیم این همه اطلاعات رو چطوری توی فرم های قانونی پیاده کنیم. اینجا چند نمونه از شکواییه و دادخواست رو براتون آوردیم که هم می تونید ازشون الگو بگیرید و هم متوجه بشید یه فرم قانونی چطور باید نوشته بشه.

نمونه دادخواست تصرف عدوانی (حقوقی)

این دادخواست برای وقتیه که می خواید از راه حقوقی اقدام کنید و هدفتون فقط بازگردوندن تصرف و شاید دریافت اجرت المثله، نه مجازات کیفری.

برگ دادخواست به محاکم عمومی

مشخصات خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل خواهان]
نام پدر: [نام پدر خواهان]
کد ملی: [کد ملی خواهان]
نشانی: [آدرس کامل خواهان]
شماره تماس: [شماره تماس خواهان]

مشخصات خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل خوانده]
نام پدر: [نام پدر خوانده]
کد ملی: [کد ملی خوانده]
نشانی: [آدرس کامل خوانده]
شماره تماس: [شماره تماس خوانده]

وکیل/نماینده قانونی: (در صورت وجود)
[مشخصات وکیل/نماینده قانونی]

خواسته:
1. صدور حکم مبنی بر رفع تصرف عدوانی از پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی] واقع در [آدرس کامل ملک].
2. قلع و قمع مستحدثات (در صورت وجود، مثلاً دیوار، بنا و...) که خوانده به صورت غیرمجاز ایجاد کرده است.
3. پرداخت اجرت المثل ایام تصرف از تاریخ [تاریخ شروع تصرف عدوانی] لغایت صدور حکم و اجرای آن، مقوم به مبلغ [مبلغ تقریبی ریال] ریال (تا زمان کارشناسی و تعیین دقیق).
4. به انضمام کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت وجود)، هزینه کارشناسی و تامین دلیل.
5. تقاضای صدور دستور موقت مبنی بر منع خوانده از ادامه تصرف یا اقدامات در ملک (در صورت لزوم و فوریت).

دلایل و منضمات:
1. رونوشت مصدق [سند مالکیت عادی/قبض آب و برق و گاز/اجاره نامه/استشهادیه محلی] (مدرک اثبات سابقه تصرف خواهان)
2. گزارش تامین دلیل شماره [شماره پرونده تامین دلیل] صادره از شورای حل اختلاف [نام شهرستان]
3. صورت جلسه معاینه محل و تحقیق محلی (در صورت نیاز و دستور دادگاه)
4. نظریه کارشناس رسمی دادگستری (در صورت نیاز)
5. شهادت شهود (در صورت لزوم)
6. رونوشت کارت ملی و شناسنامه خواهان

شرح دادخواست:
با سلام و احترام،
به استحضار می رساند که اینجانب [نام خواهان]، از تاریخ [تاریخ شروع تصرف خواهان] تا تاریخ [تاریخ پایان تصرف خواهان] به صورت [علنی و کامل/عادی و مسالمت آمیز] در پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی]، واقع در [آدرس دقیق ملک]، تصرف داشتم و از آن بهره برداری می نمودم.
متاسفانه خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده]، از تاریخ [تاریخ شروع تصرف عدوانی خوانده] بدون هیچگونه اجازه یا رضایتی از اینجانب و به نحو عدوانی، اقدام به تصرف کامل ملک مذکور نموده و [توضیح دقیق نحوه تصرف عدوانی، مثلاً: با تخریب حصار، احداث بنا، کاشت و برداشت محصول و...] مانع از تصرف و بهره برداری اینجانب گردیده است.
علی رغم مراجعات مکرر و تذکرات شفاهی، خوانده از رفع تصرف خودداری نموده است. مدارک و مستندات پیوست (از جمله [ذکر مهمترین مدرک، مثلاً: گزارش تامین دلیل شورا]) به وضوح سابقه تصرف اینجانب و تصرف عدوانی خوانده را ثابت می کند.
لذا با تقدیم این دادخواست، مستنداً به مواد ۱۵۸، ۳۰۸ و ۳۱۱ قانون مدنی و مواد ۱۶۱ الی ۱۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی، از محضر دادگاه محترم تقاضای رسیدگی و صدور حکم به شرح خواسته فوق الذکر را دارم.

با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی خواهان
امضا و تاریخ

نمونه شکواییه تصرف عدوانی (کیفری)

این شکواییه برای زمانیه که سند مالکیت رسمی دارید و می خواید علاوه بر رفع تصرف، متصرف هم مجازات بشه.

برگ شکواییه

مشخصات شاکی:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل شاکی]
نام پدر: [نام پدر شاکی]
کد ملی: [کد ملی شاکی]
نشانی: [آدرس کامل شاکی]
شماره تماس: [شماره تماس شاکی]

مشخصات مشتکی عنه:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل مشتکی عنه]
نام پدر: [نام پدر مشتکی عنه]
کد ملی: [کد ملی مشتکی عنه]
نشانی: [آدرس کامل مشتکی عنه]
شماره تماس: [شماره تماس مشتکی عنه]

عنوان اتهام:
تصرف عدوانی

محل وقوع جرم: [آدرس دقیق ملک مورد تصرف]
تاریخ وقوع جرم: [تاریخ تقریبی شروع تصرف عدوانی]

دلایل اثبات جرم:
1. رونوشت مصدق سند مالکیت رسمی شماره [شماره سند] پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی]
2. گزارش تامین دلیل شماره [شماره پرونده تامین دلیل] صادره از شورای حل اختلاف [نام شهرستان]
3. شهادت شهود (در صورت لزوم و وجود)
4. عکس و فیلم (در صورت وجود)
5. رونوشت کارت ملی و شناسنامه شاکی

شرح شکایت:
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]
با سلام و احترام،
به استحضار می رساند که اینجانب [نام شاکی]، به موجب سند رسمی مالکیت شماره [شماره سند]، مالک قانونی و رسمی پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی] واقع در [آدرس دقیق ملک] می باشم.
متاسفانه مشتکی عنه، آقای/خانم [نام مشتکی عنه]، با علم و آگاهی کامل نسبت به مالکیت اینجانب و بدون هیچگونه اجازه یا رضایتی، از تاریخ [تاریخ تقریبی شروع تصرف عدوانی] به نحو عدوانی اقدام به تصرف تمام یا قسمتی از ملک اینجانب [توضیح دقیق نحوه تصرف، مثلاً: با شکستن قفل، تخریب دیوار، احداث بنا و...] نموده و مانع از ورود و بهره برداری اینجانب از ملک خود شده است.
این عمل مشتکی عنه که با سوءنیت و به قصد تضییع حقوق مالکانه اینجانب صورت گرفته است، مصداق بارز جرم تصرف عدوانی موضوع مواد ۶۹۰ و ۶۹۲ قانون مجازات اسلامی (کتاب پنجم-تعزیرات) می باشد.
با توجه به مدارک و مستندات پیوست (از جمله [ذکر مهمترین مدرک، مثلاً: سند رسمی مالکیت و گزارش تامین دلیل])، از محضر دادسرای محترم، تقاضای رسیدگی، تعقیب و مجازات مشتکی عنه به اتهام تصرف عدوانی و صدور حکم به رفع تصرف و اعاده وضع به حال سابق را دارم.

با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی شاکی
امضا و تاریخ

نمونه دادخواست ممانعت از حق (حقوقی)

این دادخواست برای وقتیه که کسی جلوی استفاده شما از حق ارتفاق یا انتفاعتون رو گرفته.

برگ دادخواست به محاکم عمومی

مشخصات خواهان:
[همانند دادخواست تصرف عدوانی حقوقی]

مشخصات خوانده:
[همانند دادخواست تصرف عدوانی حقوقی]

وکیل/نماینده قانونی: (در صورت وجود)
[مشخصات وکیل/نماینده قانونی]

خواسته:
1. صدور حکم مبنی بر رفع ممانعت از حق [ذکر نوع حق، مثلاً: ارتفاق عبور/انتفاع سکنی] از پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی ملک خوانده] واقع در [آدرس کامل ملک خوانده].
2. به انضمام کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت وجود)، هزینه کارشناسی و تامین دلیل.

دلایل و منضمات:
1. رونوشت مصدق [سند مالکیت/قرارداد/مدرک اثبات حق ارتفاق یا انتفاع]
2. گزارش تامین دلیل شماره [شماره پرونده تامین دلیل] صادره از شورای حل اختلاف [نام شهرستان]
3. صورت جلسه معاینه محل و تحقیق محلی (در صورت نیاز و دستور دادگاه)
4. نظریه کارشناس رسمی دادگستری (در صورت نیاز)
5. شهادت شهود (در صورت لزوم)
6. رونوشت کارت ملی و شناسنامه خواهان

شرح دادخواست:
با سلام و احترام،
به استحضار می رساند اینجانب [نام خواهان]، از دیرباز و به موجب [ذکر دلیل حق، مثلاً: سند رسمی/سابقه طولانی/توافق شفاهی با مالک قبلی] دارای حق [نوع حق، مثلاً: ارتفاق عبور] بر پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی ملک خوانده] واقع در [آدرس دقیق ملک خوانده] می باشم. [توضیح دقیق ماهیت حق، مثلاً: این حق شامل عبور از مسیر مشخص شده در حاشیه شمالی ملک خوانده جهت دسترسی به زمین کشاورزی اینجانب می باشد.]
متاسفانه خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده]، از تاریخ [تاریخ تقریبی شروع ممانعت] بدون هیچگونه حق و مجوزی، اقدام به [توضیح دقیق نحوه ممانعت، مثلاً: ایجاد دیوار/قرار دادن مانع/حفر چاه در مسیر عبور] نموده و عملاً مانع از اعمال حق [نوع حق] اینجانب گردیده است.
این ممانعت، موجب تضییع حقوق قانونی و مشکلات عدیده برای اینجانب شده است. مدارک و مستندات پیوست (از جمله [ذکر مهمترین مدرک، مثلاً: گزارش تامین دلیل شورا و شهادت شهود]) به وضوح برخورداری اینجانب از حق مذکور و ممانعت غیرقانونی خوانده را ثابت می کند.
لذا با تقدیم این دادخواست، مستنداً به ماده ۱۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی، از محضر دادگاه محترم تقاضای رسیدگی و صدور حکم به شرح خواسته فوق الذکر را دارم.

با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی خواهان
امضا و تاریخ

نمونه شکواییه ممانعت از حق (کیفری)

این شکواییه برای وقتیه که می خواید علاوه بر رفع ممانعت، متجاوز مجازات کیفری هم بشه.

برگ شکواییه

مشخصات شاکی:
[همانند شکواییه تصرف عدوانی کیفری]

مشخصات مشتکی عنه:
[همانند شکواییه تصرف عدوانی کیفری]

عنوان اتهام:
ممانعت از حق

محل وقوع جرم: [آدرس دقیق ملک خوانده که حق شما در آن اعمال می شود]
تاریخ وقوع جرم: [تاریخ تقریبی شروع ممانعت]

دلایل اثبات جرم:
1. رونوشت مصدق [سند رسمی مالکیت شاکی/مدرک رسمی اثبات حق ارتفاق یا انتفاع]
2. گزارش تامین دلیل شماره [شماره پرونده تامین دلیل] صادره از شورای حل اختلاف [نام شهرستان]
3. شهادت شهود (در صورت لزوم و وجود)
4. عکس و فیلم (در صورت وجود)
5. رونوشت کارت ملی و شناسنامه شاکی

شرح شکایت:
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]
با سلام و احترام،
به استحضار می رساند که اینجانب [نام شاکی]، به موجب [ذکر دلیل رسمی حق، مثلاً: سند رسمی مالکیت پلاک ثبتی همجوار/سند رسمی انتقال حق ارتفاق] دارای حق [نوع حق، مثلاً: ارتفاق عبور] بر پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی ملک مشتکی عنه] واقع در [آدرس دقیق ملک مشتکی عنه] می باشم. [توضیح دقیق ماهیت حق و سابقه آن].
متاسفانه مشتکی عنه، آقای/خانم [نام مشتکی عنه]، با علم و آگاهی کامل نسبت به حق قانونی اینجانب و بدون هیچگونه مجوز یا رضایتی، از تاریخ [تاریخ تقریبی شروع ممانعت] به نحو عمدی و با سوءنیت، اقدام به [توضیح دقیق نحوه ممانعت، مثلاً: احداث دیوار بتنی/گذاشتن موانع فیزیکی دائمی/مسدود کردن مسیر آب] نموده و عملاً مانع از اعمال حق قانونی اینجانب گردیده است.
این عمل مشتکی عنه، مصداق بارز جرم ممانعت از حق موضوع ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (کتاب پنجم-تعزیرات) می باشد.
با توجه به مدارک و مستندات پیوست (از جمله [ذکر مهمترین مدرک، مثلاً: سند رسمی و گزارش تامین دلیل])، از محضر دادسرای محترم، تقاضای رسیدگی، تعقیب و مجازات مشتکی عنه به اتهام ممانعت از حق و صدور حکم به رفع ممانعت و اعاده وضع به حال سابق را دارم.

با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی شاکی
امضا و تاریخ

نکات مهم در تنظیم شکواییه و دادخواست

حتماً به این نکته ها دقت کنید:

• دقت در آدرس و مشخصات: کوچکترین اشتباه در آدرس ملک یا مشخصات طرفین، می تونه کار پرونده رو عقب بندازه یا حتی باعث رد شدن دعوا بشه.
• تاریخ دقیق: تاریخ شروع تصرف یا ممانعت رو تا جایی که ممکنه دقیق بنویسید.
• شرح واقعه: هرچی شرح ماجرا دقیق تر و مستدل تر باشه، دادگاه یا دادسرا بهتر متوجه عمق قضیه میشه. از جزئیات مهم غافل نشید.
• درخواست ها: خواسته های خودتون رو به وضوح بیان کنید. چی می خواید؟ رفع تصرف؟ قلع و قمع؟ مجازات؟ اجرت المثل؟

نقش حیاتی وکیل در پرونده های تصرف و ممانعت از حق

تا اینجا حسابی اطلاعات حقوقی کسب کردیم، اما راستشو بخواید، این پرونده ها پیچیدگی های خاص خودشون رو دارن و بدون کمک یه متخصص، ممکنه خیلی چیزها از دستمون در بره. اینجا دقیقاً همونجاییه که پای یه وکیل متخصص به پرونده باز میشه و اهمیتش رو نشون میده.

فکر نکنید استخدام وکیل فقط برای پولدارهاست یا اگه حق با ماست دیگه نیازی به وکیل نداریم. نه! وکیل مثل یه راهنمای باتجربه ست که تو این پیچ و خم های قانونی دست شما رو میگیره و کمک می کنه با کمترین هزینه و دردسر به حقتون برسید. بذارید چند تا از مهم ترین کارهایی که وکیل می تونه براتون انجام بده رو بگم:

• مشاوره اولیه و انتخاب مسیر درست: همونطور که دیدید، بین تصرف عدوانی حقوقی، کیفری، خلع ید و تخلیه ید کلی فرق هست. اگه راه رو اشتباه برید، ممکنه پرونده تون ماه ها لنگ بمونه یا حتی رد بشه. یه وکیل خوب می تونه با بررسی دقیق مدارک و شرایط شما، بهترین و کوتاه ترین مسیر رو نشونتون بده.
• تنظیم اوراق قضایی دقیق: نگارش دادخواست و شکواییه کار هر کسی نیست. کلمات، جمله بندی ها و اشاره به مواد قانونی باید دقیق و حساب شده باشه. کوچکترین اشتباه یا ناقص نوشتن می تونه به ضررتون تموم بشه. وکیل می تونه این اوراق رو به بهترین شکل ممکن تنظیم کنه.
• جمع آوری و ارائه ادله قوی: ممکنه شما ندونید چه مدارکی واقعاً به درد پرونده می خورن یا چطور باید اون ها رو جمع آوری و به دادگاه ارائه بدید. وکیل می تونه تو جمع آوری استشهادیه، درخواست تامین دلیل از شورای حل اختلاف، گرفتن نظر کارشناس و کلی کار دیگه کمکتون کنه.
• پیگیری مداوم پرونده: پرونده های قضایی ممکنه طولانی بشن و نیاز به پیگیری های مداوم و حضور در جلسات دادگاه داشته باشن. وکیل به جای شما این کارها رو انجام میده و شما رو از رفت و آمدهای خسته کننده به دادگاه بی نیاز می کنه.
• نمایندگی و دفاع مؤثر در دادگاه: حضور در دادگاه و دفاع از خودتون جلوی قاضی و طرف مقابل، برای خیلی ها استرس زاست. وکیل می تونه به بهترین شکل از حقوق شما دفاع کنه و نذاره که حرف های طرف مقابل بی اساس جلوه کنه.
• کاهش ریسک اشتباهات: با وجود وکیل، احتمال اینکه شما به خاطر نقص شکلی، ماهوی یا از دست دادن مهلت های قانونی، حقتون ضایع بشه، خیلی کمتر میشه.
• درخواست خسارات جانبی: یه وکیل حاذق می تونه علاوه بر رفع تصرف یا ممانعت، درخواست اجرت المثل ایام تصرف، خسارت تأخیر تادیه و سایر هزینه هایی که به شما وارد شده رو هم مطرح کنه.

ببینید، گاهی اوقات مبلغ مالی که سر ملک یا حقتون به خطر افتاده، خیلی زیاده. یه اشتباه کوچیک می تونه باعث از دست رفتن اون سرمایه بشه. پس واقعاً ارزشش رو داره که از تجربه و تخصص یه وکیل استفاده کنید تا با خیال راحت تر و با اطمینان از اینکه همه چیز طبق اصول پیش میره، به حقتون برسید.

سوالات متداول

آیا تصرف ملک مشاع نیز می تواند تصرف عدوانی محسوب شود؟

بله، کاملاً. اگه چند نفر در یک ملک شریک باشن (ملک مشاع) و یکی از اون شرکا بدون اجازه بقیه، کل ملک رو تصرف کنه یا جلوی استفاده بقیه از حقه سهمشون رو بگیره، این هم می تونه تصرف عدوانی یا ممانعت از حق محسوب بشه و بقیه شرکا می تونن ازش شکایت کنن. رای وحدت رویه شماره ۱۰ دیوان عالی کشور هم این موضوع رو تأیید کرده که اعمال تجاوزکارانه در ملک مشاع، قابل تعقیب و مجازاته.

اگر سند رسمی مالکیت نداشته باشم، می توانم شکایت کنم؟

بله، در دعوای تصرف عدوانی حقوقی یا ممانعت از حق حقوقی، شما نیازی به سند رسمی مالکیت ندارید. کافیه ثابت کنید که قبل از تجاوز، شما متصرف ملک بودید یا از اون حق استفاده می کردید. مدارکی مثل قولنامه، استشهادیه محلی، قبوض آب و برق به نام شما، یا گزارش تامین دلیل می تونن بهتون کمک کنن. اما اگه می خواید دعوای کیفری مطرح کنید، داشتن سند رسمی مالکیت ضروریه.

مهلت یک ساله برای طرح دعوای تصرف عدوانی حقوقی از چه زمانی محاسبه می شود؟

مهلت یک ساله برای طرح دعوای تصرف عدوانی حقوقی، از زمانی شروع میشه که شما از خارج شدن ملک از تصرف خودتون باخبر شدید. یعنی اگر امروز متوجه شدید ملکتون تصرف شده، یک سال فرصت دارید تا دادخواست حقوقی بدید. البته بهتره که این کار رو هر چه سریع تر انجام بدید و وقت رو تلف نکنید.

آیا می توان به جای اعاده وضع به حال سابق، درخواست اجرت المثل کرد؟

در دعوای تصرف عدوانی (چه حقوقی و چه کیفری)، اصولاً خواسته اصلی، اعاده وضع به حال سابق و رفع تصرف است. اما بله، شما می توانید علاوه بر رفع تصرف، اجرت المثل ایام تصرف (یعنی کرایه و منافعی که ملک در طول مدت تصرف غیرقانونی داشته و شما از اون محروم شدید) رو هم مطالبه کنید. این درخواست معمولاً در کنار خواسته اصلی مطرح میشه و دادگاه با جلب نظر کارشناس، مبلغ اون رو تعیین می کنه.

آیا متصرف عدوانی در صورت عدم رفع تصرف مجازات بیشتری دارد؟

بله، اگه کسی با حکم قطعی دادگاه محکوم به خلع ید یا رفع تصرف عدوانی بشه و بعد از اینکه حکم اجرا شد، دوباره بیاد و همون ملک رو عدواناً تصرف کنه یا مزاحمت یا ممانعت ایجاد کنه، طبق ماده ۶۹۳ قانون مجازات اسلامی، علاوه بر اینکه دوباره باید تصرف رو رفع کنه، به حبس از سه ماه تا یک سال هم محکوم میشه. یعنی مجازاتش سنگین تر میشه چون به حکم دادگاه بی توجهی کرده.

آیا شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به این دعاوی را دارد؟

خیر، شورای حل اختلاف، صلاحیت رسیدگی به دعاوی اصلی تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت (چه حقوقی و چه کیفری) رو نداره. این دعاوی باید در دادگاه های عمومی حقوقی (برای جنبه حقوقی) یا دادسرا و دادگاه کیفری دو (برای جنبه کیفری) مطرح بشن. البته همونطور که قبلاً گفتیم، شورای حل اختلاف می تونه برای تامین دلیل (گرفتن گزارش کارشناسی از وضعیت فعلی ملک) به شما کمک کنه که این گزارش، بعداً به عنوان مدرک در دادگاه اصلی ارائه میشه.

گام های پایانی برای احقاق حق

تو این مقاله حسابی با مفهوم نمونه شکواییه ممانعت از حق و تصرف عدوانی و هر چیزی که بهش مربوط میشه آشنا شدیم. دیدیم که چقدر مهمه بین تصرف عدوانی، ممانعت از حق، مزاحمت، خلع ید و تخلیه ید فرق بذاریم و مسیر قانونی درست رو انتخاب کنیم. فهمیدیم که برای هر کدوم چه ارکانی لازمه و چه مدارکی باید آماده کنیم تا بتونیم تو دادگاه موفق بشیم.

اما نکته مهمی که نباید فراموش کنیم اینه که اطلاعات حقوقی، هر چقدر هم که کامل باشه، نمی تونه جای تجربه و تخصص یک وکیل رو بگیره. سیستم قضایی و مراحل دادرسی پیچیدگی های خاص خودشون رو دارن و کوچکترین اشتباه یا غفلت، می تونه باعث از دست رفتن حق و حقوقمون بشه.

پس اگر شما هم با چنین مشکلاتی مواجه شدید، یادتون باشه که:

1. به موقع اقدام کنید: وقت رو از دست ندید، مخصوصاً در دعاوی حقوقی که ممکنه مهلت های قانونی داشته باشن.
2. مدارک رو جمع آوری کنید: هر مدرکی که بهتون کمک می کنه، از سند و قولنامه گرفته تا عکس و فیلم و شهادت شهود، رو آماده کنید.
3. حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کنید: یه وکیل خوب می تونه بهترین راهنما و مدافع شما باشه. از انتخاب مسیر قانونی درست گرفته تا تنظیم اوراق و پیگیری پرونده، حضور وکیل می تونه شانس موفقیت شما رو چندین برابر کنه و از سردرگمی و هزینه های اضافی جلوگیری کنه.

نذارید کسی حقتون رو نادیده بگیره و با آگاهی و اقدام به موقع، از مالکیت و حقوق قانونی خودتون دفاع کنید.

اگر سوالی دارید یا نیاز به مشاوره تخصصی برای پرونده خودتون حس می کنید، تردید نکنید و با متخصصین حقوقی مشورت کنید. یه جلسه مشاوره می تونه راهگشای بسیاری از مشکلات شما باشه.