قوانین جدید مهریه ایران 2024

خیلی ها این روزها می پرسن «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه چیه و از کی اجرا میشه؟». واقعیت اینه که طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه از ۱۱۰ به ۱۴ سکه هنوز نهایی نشده و قانونی نیست. پس تا اطلاع ثانوی، قانون ۱۱۰ سکه همچنان پابرجاست و زن حق داره مهریه ش رو تا این سقف از طریق قانون پیگیری کنه.

مهریه، این حق مالی و شرعی که از همون لحظه عقد به زن تعلق می گیره، همیشه یکی از داغ ترین بحث ها تو جامعه ما بوده. با نوسانات اقتصادی و چالش های زندگی مشترک، هر از گاهی صحبت از «قوانین جدید مهریه» به گوش می رسه و کلی سوال و ابهام پیش میاد. بعضی ها فکر می کنن یه شبه همه چی عوض شده و دیگه خبری از مهریه های سنگین نیست، در حالی که بعضی دیگه نگران حقوق خودشون هستن.

هدف ما تو این مقاله اینه که همه این ابهامات رو برطرف کنیم و یه راهنمای کامل و به روز از وضعیت فعلی قوانین مهریه در ایران، مخصوصاً تو سال ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ (که میشه ۲۰۲۴ میلادی)، بهتون ارائه بدیم. قراره با هم ببینیم این طرح های جدید مثل «۱۴ سکه» چقدر واقعیت دارن، مهریه رو چطور میشه مطالبه کرد، و چه نکاتی رو باید قبل و بعد از ازدواج مدنظر قرار داد. پس بزن بریم تا همه چیز رو شفاف و ساده توضیح بدیم.

مهریه، حق قانونی که همیشه بحث برانگیزه!

مهریه، همونطور که شاید خیلی هاتون بدونین، یه هدیه مالیه که مرد موقع عقد ازدواج به زن پرداخت می کنه. این هدیه، جزو حقوق مسلم زنه و پشتوانه شرعی و قانونی داره. شاید بپرسین خب مهریه چند مدله؟ بیاید با هم ببینیم.

انواع مهریه و تفاوت هاشون

مهریه انواع مختلفی داره که هر کدوم قواعد خاص خودشون رو دارن:

• مهریه عندالمطالبه: این رایج ترین نوع مهریه است. یعنی زن هر وقت که اراده کنه، حتی بلافاصله بعد از عقد، می تونه مهریه ش رو از شوهرش بخواد. مرد هم باید در صورت تمکن مالی، اون رو بپردازه.
• مهریه عندالاستطاعه: این نوع مهریه کمی متفاوته. تو اینجا، زن وقتی می تونه مهریه ش رو مطالبه کنه که ثابت کنه شوهرش توانایی مالی پرداخت رو داره. یعنی بار اثبات تمکن مالی مرد، به عهده زنه.
• مهریه در عقد دائم و موقت: تو عقد دائم، حتماً نباید مهریه تعیین بشه، اما اگه تعیین نشه، مهریه المثل (مهریه ای که معمولاً به زنانی با شرایط مشابه داده میشه) به زن تعلق می گیره. ولی تو عقد موقت (صیغه)، تعیین مهریه واجبه و اگه تعیین نشه، عقد باطله.

قانون ۱۱۰ سکه بهار آزادی: سنگ بنای مطالبه مهریه

یکی از مهم ترین قوانینی که تو بحث مهریه باید بدونیم، همون ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده است که به قانون ۱۱۰ سکه معروف شده. این ماده چی میگه؟

طبق ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده: هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.

یعنی چی؟ یعنی اگه مهریه زن تا ۱۱۰ سکه باشه، مرد موظفه اون رو پرداخت کنه و اگه پرداخت نکنه، ممکنه با ضمانت اجرای کیفری (مثل زندان) مواجه بشه. اما اگه مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه باشه، مثلاً ۲۰۰ سکه، مرد فقط تا ۱۱۰ سکه مشمول این قانون میشه و برای مابقی (۹۰ سکه)، زن باید تو دادگاه ثابت کنه که شوهرش توانایی مالی پرداختش رو داره. به این می گن سقف ضمانت اجرای کیفری.

نحوه مطالبه مهریه (مراحل عملی)

برای گرفتن مهریه دو راه اصلی وجود داره:

1. از طریق اداره ثبت اسناد و املاک: این روش معمولاً سریع تر و کم هزینه تره، البته اگه مرد اموال مشخص و قابل توقیفی داشته باشه. اینجا دیگه پرونده تو دادگاه تشکیل نمیشه و زن می تونه با مراجعه به دفترخانه رسمی که عقد کرده، درخواست صدور اجراییه کنه. اگه مرد اموالی داشته باشه، می تونن اونا رو توقیف کنن.
2. از طریق دادگاه خانواده: اگه مرد مالی نداره یا مالش مشخص نیست، یا حتی اگه زن بخواد همزمان با مهریه، مسائل دیگه ای مثل نفقه یا طلاق رو هم پیگیری کنه، باید به دادگاه خانواده مراجعه کنه. این مسیر ممکنه طولانی تر باشه و نیاز به دوندگی بیشتری داشته باشه.

معمولاً توصیه میشه اول از طریق اداره ثبت اقدام کنین چون اگه نتیجه نده، می تونین به دادگاه مراجعه کنین.

حق ثبت مهریه: هزینه ها و مقررات

حتماً شنیدین که موقع ثبت مهریه یا مطالبه اش، یه مبلغی رو باید به عنوان حق ثبت پرداخت کرد. این هزینه، درصدی از ارزش مهریه است که برای رسمی شدن درخواست مطالبه مهریه تو دفاتر اسناد رسمی یا مراجع قضایی گرفته میشه. این حق ثبت برای مهریه های تا ۱۱۰ سکه طلا کاملاً قانونی و الزامیه. معمولاً این درصد حدود ۲.۵ درصد از ارزش روز مهریه است.

راجع به مالیات جدید روی مهریه هم شایعاتی هست که باید بگم تا الان هیچ قانون رسمی برای وضع مالیات جدید روی خود مهریه (موقع عقد یا مطالبه) تصویب نشده. چیزی که هست، بیشتر مربوط به مالیات بر انتقال دارایی هاست که در زمان اجرای مهریه ممکنه پیش بیاد.

محاسبه مهریه به نرخ روز

یکی از دغدغه های مهم، خصوصاً با بالا پایین شدن قیمت ها، نحوه محاسبه مهریه به نرخ روزه. اگه مهریه سکه باشه، داستان ساده تره و بر اساس قیمت روز سکه محاسبه میشه. اما اگه مهریه چیز دیگه ای مثل دلار، ملک یا هر مال دیگه ای باشه، ارزش اون بر اساس شاخص بانک مرکزی و نرخ روز اون دارایی تو زمان مطالبه، حساب میشه.

داستان قانون جدید مهریه 14 سکه و شایعات دور و برش

تو این سال ها، خیلی از زندانی های مهریه و مشکلات اجتماعی ناشی از مهریه های سنگین، باعث شده که زمزمه هایی برای تغییر قوانین مهریه بلند بشه. مهم ترین و پرحاشیه ترین این زمزمه ها، طرحی به اسم کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه هست.

طرح کاهش ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه: واقعیت چیه؟

بیاید رک و پوست کنده بگیم که این طرح، هنوز یه پیشنهاده و تبدیل به قانون نشده! این مهم ترین نکته ایه که باید تو ذهنتون باشه. خیلی از مردم فکر می کنن این طرح تصویب شده و الان دیگه مهریه فقط ۱۴ سکه است، در حالی که اصلاً اینطور نیست.

هدف اصلی از این طرح چیه؟

• کم کردن تعداد مردانی که به خاطر مهریه زندان می رن.
• کاهش فشار روی سیستم قضایی که پرونده های مهریه زیادی داره.
• جلوگیری از تعیین مهریه های خیلی بالا و نامتعارف که معمولاً موقع خوش بینی های اول زندگی تعیین میشه و بعدها به دردسر بزرگی تبدیل میشه.

جزئیات طرح پیشنهادی اینه که اگه مهریه بالای ۱۴ سکه باشه، دیگه مرد به خاطر اون مازاد زندان نمیره. یعنی چی؟ یعنی اصل مهریه (مثلاً همون ۱۰۰ سکه یا هر مقداری که توافق شده)، همچنان یه دین بر عهده مرد باقی می مونه و زن حق داره اون رو از طریق دادگاه و توقیف اموال مطالبه کنه. فقط اون بخش از مهریه که ممکنه منجر به زندان رفتن مرد بشه (همون ضمانت اجرای کیفری)، به ۱۴ سکه محدود میشه.

این طرح، موافق ها و مخالف های زیادی داره. موافق ها میگن جلوی سوءاستفاده ها رو می گیره و تعادل بیشتری بین حقوق زن و مرد ایجاد می کنه. مخالف ها هم نگران تضعیف حقوق زنان و کاهش پشتوانه اقتصادی اون ها هستن. فعلاً این طرح تو مراحل بررسی تو مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان قرار داره و باید دید سرنوشتش چی میشه.

آیا قانون جدید مهریه ۵ سکه تصویب شده است؟

گاهی اوقات صحبت از طرحی میشه که سقف مهریه رو به ۵ سکه کاهش میده. این هم مثل طرح ۱۴ سکه، فقط در حد یک ایده یا پیشنهاد بوده و تا امروز که این مطلب رو می نویسیم، هیچ طرحی با عنوان قانون جدید مهریه ۵ سکه تصویب و ابلاغ نشده. پس این هم جزو شایعاتیه که نباید بهش توجه کرد.

شایعات و واقعیت ها: بررسی اخبار نادرست پیرامون مهریه در سال ۱۴۰۴

تو فضای مجازی و بین مردم، همیشه خبرهای درست و غلط زیادی در مورد مهریه دست به دست میشه. مثلاً شایعه میشه که مهریه حذف شده یا سقف مهریه فقط فلان قدره. برای اینکه تو دام این شایعات نیفتیم، همیشه باید به چند نکته توجه کنیم:

1. منابع رسمی رو دنبال کنین: تنها مرجع معتبر برای اطلاع از قوانین جدید، رسانه های رسمی قوه قضائیه، مجلس شورای اسلامی و روزنامه رسمی کشور هستن.
2. طرح با قانون فرق داره: یه طرح ممکنه تو مجلس مطرح بشه، ولی تا وقتی مراحل تصویب رو نگذرونه و توسط شورای نگهبان تأیید نشه، قانون نیست و قابل اجرا نیست.
3. قوانین عطف به ماسبق نمی شن: معمولاً قوانین جدید روی ازدواج هایی که قبل از تاریخ تصویب اون قانون انجام شدن، تأثیر نمی ذارن. یعنی اگه شما سال ها پیش ازدواج کردین و مهریه ای تعیین شده، اون مهریه به قوت خودش باقیه و قانون جدید (در صورت تصویب) روی اون تأثیری نداره، مگر اینکه خود قانون صراحتاً جور دیگه ای گفته باشه.

پس مهم ترین چیزی که باید به یاد داشته باشین اینه که تا نیمه اول سال ۱۴۰۴، قانون ۱۱۰ سکه همچنان قانون اصلیه و طرح های ۱۴ یا ۵ سکه، هنوز در حد پیشنهاد هستن.

وقتی مهریه به اجرا می رسه: از اعسار تا توقیف اموال

فرض کنیم که دعوای مهریه شروع شده و زن خواهان مهریه شه. اینجا سناریوهای مختلفی پیش میاد که هم زن و هم مرد باید از اون ها خبر داشته باشن تا بتونن بهترین تصمیم رو بگیرن.

اعسار از پرداخت مهریه: راهکاری برای زوجین

خیلی وقت ها پیش میاد که مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه رو نداره، خصوصاً با این قیمت های نجومی سکه. اینجا قانون راهی به اسم «اعسار» رو پیش روی مرد میذاره. اعسار یعنی چی؟

اعسار یعنی ناتوانی مالی. مردی که نمی تونه مهریه رو به صورت یکجا پرداخت کنه، می تونه دادخواست اعسار به دادگاه بده و ثابت کنه که معسره (یعنی توانایی مالی نداره). برای اثبات اعسار، باید لیست اموال و درآمدهای خودش رو به دادگاه بده و معمولاً چند تا شاهد هم معرفی کنه که گواهی بدن مرد توانایی پرداخت یکجا رو نداره.

اگه دادگاه اعسار رو قبول کنه، مهریه رو قسط بندی می کنه. یعنی مرد باید یه پیش پرداخت (اگه توانایی داشته باشه) و بعد هم اقساط ماهانه رو بپردازه. تعیین پیش پرداخت و میزان اقساط کاملاً به نظر قاضی و شرایط مالی مرد بستگی داره.

نکته مهم اینه که اگه مرد اقساط رو پرداخت نکنه، زن دوباره می تونه درخواست جلب بده و مرد دوباره ممکنه به زندان بیفته.

آیا برای مهریه زندان وجود دارد؟ (در شرایط فعلی و آتی)

این سوال خیلی از مرداست: «آیا واسه مهریه زندانی میشم؟»

در حال حاضر، طبق همون قانون ۱۱۰ سکه، مرد اگه مهریه ش رو (تا سقف ۱۱۰ سکه) پرداخت نکنه و اعسارش هم قبول نشه یا اقساط رو نده، ممکنه زندانی بشه. یعنی حبس برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه وجود داره.

حالا اگه طرح ۱۴ سکه تصویب بشه، چی؟ اون وقت این سقف حبس به ۱۴ سکه کاهش پیدا می کنه. یعنی مرد فقط برای ۱۴ سکه اول با مجازات حبس روبرو میشه و برای مابقی مهریه، زن باید فقط از طریق توقیف اموال یا قسط بندی پیگیری کنه و مرد دیگه بابت اون بخش مازاد زندان نمیره.

یه مسئله دیگه هم «ممنوع الخروجی» به خاطر مهریه است. اگه زن مهریه ش رو مطالبه کنه، می تونه درخواست ممنوع الخروجی مرد رو هم بده تا مرد نتونه از کشور خارج بشه و از پرداخت مهریه فرار کنه.

توقیف اموال برای مهریه (مستثنیات دین)

وقتی زن مهریه ش رو مطالبه می کنه، می تونه درخواست توقیف اموال مرد رو هم بده. این اموال شامل چی میشه؟

• ملک (مثل خونه، زمین، مغازه)
• خودرو
• حساب های بانکی
• حقوق (درصدی از حقوق ماهیانه مرد ممکنه توقیف بشه)
• سایر اموال منقول و غیرمنقول

اما یه سری اموال هستن که قانوناً «مستثنیات دین» محسوب میشن و قابل توقیف نیستن. این ها اموالی هستن که برای ادامه زندگی و امرار معاش مرد ضروری ان:

• منزل مسکونی که برای سکونت مرد و خانواده ش ضروریه (البته باید در حد عرف و شأن باشه).
• ابزار کار و وسایل مورد نیاز برای کسب درآمد مرد.
• مقدار معینی از اثاثیه منزل که برای زندگی ضروریه.
• حقوق بازنشستگی یا وظیفه (که برای معیشت لازمه).
• ودیعه مسکن (مبلغی که برای اجاره خانه پرداخت شده).

برای مثال، اگه مرد یه خونه کوچیک داره که توش زندگی می کنه و هیچ ملک دیگه ای نداره، اون خونه جزء مستثنیات دینه و نمی تونه توقیف بشه. اما اگه دو تا خونه داشته باشه، اون یکی رو میشه توقیف کرد.

حق حبس زوجه

«حق حبس» یه حق جالب و مهم برای زنه، البته اگه دوشیزه باشه. یعنی چی؟

اگه زن باکره باشه، می تونه قبل از شروع زندگی مشترک (تمکین خاص)، از حق حبس استفاده کنه. یعنی میگه تا مهریه م رو نگیرم یا حداقل اون بخشی که عرفاً پیش پرداخت محسوب میشه، وارد زندگی مشترک نمیشم و از تمکین خودداری می کنم. در این صورت، با وجود عدم تمکین، حق دریافت نفقه رو هم داره.

آیا با پرداخت پیش پرداخت، حق حبس زائل میشه؟ بله، اگه مرد اون بخش از مهریه رو که دادگاه یا عرف به عنوان پیش پرداخت تعیین می کنه، پرداخت کنه، حق حبس زن از بین میره و زن باید تمکین کنه.

مهریه در صورت فوت زوج یا زوجه

گاهی وقت ها اتفاقات ناگواری میفته و یکی از زوجین فوت می کنه. تکلیف مهریه چی میشه؟

• فوت زوج (مرد): مهریه، دینی بر عهده مرد بوده و با فوت او از بین نمیره. در این حالت، زن می تونه مهریه ش رو از ماترک (اموال به جا مانده) مرد مطالبه کنه، حتی قبل از اینکه به ورثه برسه.
• فوت زوجه (زن): اگه زن فوت کنه، مهریه او هم از بین نمیره. ورثه زن (مثل پدر و مادر و فرزندانش) می تونن برای مطالبه مهریه از شوهر اقدام کنن.

بخشیدن مهریه

گاهی وقت ها روابط خوب پیش میره یا دلایلی پیش میاد که زن مهریه ش رو می بخشه. این بخشیدن مهریه، شرایط و آثار حقوقی خاص خودش رو داره:

• ابراء: اگه زن با کلمه «ابراء» مهریه ش رو ببخشه، دیگه هیچ راه برگشتی نیست. ابراء یعنی زن می گه من این طلب رو از تو ساقط کردم و دیگه هیچ حقی بر اون ندارم.
• هبه: اگه زن با کلمه «هبه» مهریه ش رو ببخشه، یعنی مهریه رو به شوهرش بخشیده. تو این حالت، زن تا زمانی که شوهرش مهریه رو به طور کامل دریافت نکرده یا اون رو از اموال خودش خارج نکرده، می تونه از هبه برگرده و دوباره مهریه رو مطالبه کنه.

پس خیلی مهمه که موقع بخشیدن مهریه، از الفاظ درست استفاده بشه و حتماً با مشاوره حقوقی انجام بشه تا بعداً پشیمونی به بار نیاد.

نکات مهم مهریه در سال ۱۴۰۴ (۲۰۲۴ میلادی)

با توجه به همه بحث هایی که کردیم، چند تا نکته اساسی هست که برای سال ۱۴۰۴ و ۲۰۲۴ باید حواسمون بهشون باشه:

1. قانون ۱۱۰ سکه، همچنان معتبر است: مهمترین نکته اینه که تا این لحظه، قانون اصلی مهریه همون ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده است که سقف ضمانت اجرای کیفری رو ۱۱۰ سکه تعیین کرده. یعنی برای مهریه تا این مقدار، مرد در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، ممکنه زندانی بشه.
2. طرح ۱۴ سکه هنوز قانون نیست: شایعات و اخبار مربوط به کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه، فقط در حد یک طرح پیشنهادی در مجلس است و هنوز تصویب نشده و به قانون تبدیل نشده. بنابراین، هیچ دفترخانه ای یا دادگاهی نمی تونه بر اساس این طرح، عمل کنه.
3. مهریه به نرخ روز محاسبه می شود: چه مهریه سکه باشد و چه مال دیگری، ارزش آن در زمان مطالبه بر اساس نرخ روز محاسبه خواهد شد. این موضوع به خصوص در شرایط تورمی امروز اهمیت زیادی دارد.
4. اعسار و تقسیط مهریه، راهی قانونی برای مردان: اگر مردی توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد، می تواند با ارائه دادخواست اعسار، مهریه را قسط بندی کند و به این ترتیب از مجازات حبس (برای ۱۱۰ سکه) در امان بماند.
5. توقیف اموال و مستثنیات دین: زن می تواند برای مطالبه مهریه، اموال مرد را توقیف کند، اما باید به خاطر داشت که اموال ضروری زندگی (مستثنیات دین) قابل توقیف نیستند.
6. حق حبس برای دوشیزگان: زنان باکره همچنان حق حبس دارند و می توانند تا دریافت مهریه (یا پیش پرداخت آن) از تمکین خودداری کنند و همزمان نفقه هم بگیرند.
7. آگاهی از تفاوت عندالمطالبه و عندالاستطاعه: زوجین هنگام عقد باید به تفاوت این دو نوع مهریه توجه کنند، چرا که هر یک پیامدهای حقوقی متفاوتی در زمان مطالبه دارد.
8. مشاوره حقوقی تخصصی: پیچیدگی های قوانین مهریه و تغییرات احتمالی، اهمیت مشاوره با یک وکیل متخصص خانواده را بیش از پیش می کند. قبل از هر اقدامی، چه برای تعیین مهریه، چه برای مطالبه و چه برای دفاع، حتماً با یک وکیل مشورت کنید.

یادتون باشه که مهریه، فقط یه عدد تو سند ازدواج نیست. یه تعهد مهمه که باید با آگاهی کامل و بر اساس توانایی های واقعی تعیین بشه تا خدای نکرده، بعدها به گره ای تو زندگی تبدیل نشه. نه مهریه های نجومی تضمین کننده خوشبختی هستن و نه مهریه های ناچیز به معنای سلب حق زن. تعادل و آگاهی، کلید داشتن یه زندگی مشترک سالم و آرومه.

پس، به جای اینکه دنبال شایعات و خبرهای غیررسمی بریم، بهتره همیشه اطلاعاتمون رو از مراجع معتبر بگیریم و اگه کار به پیچیدگی های حقوقی کشید، حتماً از راهنمایی متخصصین این حوزه استفاده کنیم. اینطوری هم از حقوق خودمون دفاع کردیم و هم از مشکلات و دردسرهای احتمالی آینده جلوگیری می کنیم.