درخواست کارشناس برای تامین دلیل

وقتی پای دردسرها و اختلافات حقوقی به میان می آید، حفظ و مستندسازی مدارک و دلایلی که برای اثبات حق شما ضروری هستند، از نان شب واجب تر است. «درخواست کارشناس برای تامین دلیل» دقیقاً همین کار را برایتان انجام می دهد؛ یعنی قبل از اینکه دیر شود، با کمک یک متخصص، دلایل و مدارک مهم شما را ثبت و صورت برداری می کند تا در دادگاه دستتان خالی نماند و حقتان ضایع نشود.

در دنیای امروز، که هر لحظه ممکن است اتفاقی ناخواسته، مسیر زندگی ما را تغییر دهد، آماده بودن برای رویارویی با چالش های قانونی، یک امتیاز بزرگ محسوب می شود. فرض کنید خدای نکرده درگیر یک تصادف شده اید، یا ملک اجاره ای تان آسیب دیده، یا حتی قراردادی دارید که نگرانید طرف مقابل زیرش بزند. در چنین موقعیت هایی، خیلی وقت ها دلایل و شواهد موجود، مثل شاهد زنده، آثار خسارت، یا حتی وضعیت یک سند، ممکن است به مرور زمان از بین بروند، تغییر کنند یا دسترسی به آن ها سخت شود. اینجا است که نقش یک نهاد حقوقی مهم به نام «تامین دلیل» پررنگ می شود. هدف اصلی این مقاله این است که به شما کمک کند تا با این ابزار حیاتی حقوقی به طور کامل آشنا شوید و بدانید چطور می توانید از آن برای حفظ حقوق خودتان استفاده کنید.

تامین دلیل چیست؟ (توضیح ساده و مبنای قانونی)

تامین دلیل، به زبان خیلی ساده، یعنی اینکه قبل از اینکه کار به دادگاه و دعوای اصلی بکشد یا حتی وقتی دعوا شروع شده، اما نگران از بین رفتن مدارک و شواهدتان هستید، از مرجع قانونی بخواهید که این دلایل را ملاحظه و صورت برداری کند. اصطلاح تامین اینجا یعنی حفظ و نگهداری موقت یک چیز. فکرش را بکنید، یک پرونده پزشکی، یک دیوار ترک خورده، یا حتی شهادت یک شاهد که ممکن است تا روز دادگاه در دسترس نباشد، با تامین دلیل، در واقع یک عکس یا گزارشی رسمی از وضعیت فعلی آن تهیه می شود که بعداً می توانید در دادگاه به آن استناد کنید.

ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی: سنگ بنای تامین دلیل

مبنای قانونی این کار در ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی (ق.آ.د.م) آمده است. این ماده می گوید:

«در مواردی که اشخاص ذی نفع، احتمال دهند که در آینده، استفاده از دلایل و مدارک دعوای آنان، از قبیل تحقیق محلی و کسب اطلاع از مطلعین و استعلام نظر کارشناسان یا دفاتر تجاری یا استفاده از قرائن و امارات موجود در محل و یا دلایلی که نزد طرف دعوا یا دیگری است، متعذر یا متعسر خواهد شد، می توانند از شورای حل اختلاف، درخواست تامین آن ها را بنمایند. مقصود از تامین، در این موارد، فقط ملاحظه و صورت برداری از اینگونه دلایل است.»

این یعنی هر کسی که نگران از دست رفتن، تغییر یا سخت شدن دسترسی به مدارکش است، می تواند به شورای حل اختلاف مراجعه کند و بخواهد که این دلایل را رسمی و مکتوب کنند. نکته مهم اینجاست که تامین دلیل، خودش دعوا نیست، فقط یک اقدام احتیاطی است تا شما برای دعوای اصلی، دستتان پر باشد و مدرک داشته باشید. انگار دارید از مدرک تان بک آپ می گیرید!

نقش حیاتی کارشناس در درخواست کارشناس برای تامین دلیل

شاید بپرسید خب درخواست کارشناس برای تامین دلیل دقیقاً چه فرقی با تامین دلیل تنها دارد؟ راستش را بخواهید، خیلی از اوقات، دلایل و مدارکی که می خواهیم تامین شوند، ماهیتی فنی و تخصصی دارند. مثلاً اگر یک ساختمان آسیب دیده، یا یک ماشین تصادف کرده، یا حتی یک نفر دچار جراحت شده، نظر یک آدم متخصص (کارشناس) لازم است تا عمق خسارت، علت آن و جزئیات فنی را دقیقاً تشخیص دهد و ثبت کند. اینجا است که پای جلب نظر کارشناس به میان می آید.

چرا به کارشناس نیاز داریم؟

وقتی می گوییم جلب نظر کارشناس، یعنی از قاضی یا مرجع رسیدگی کننده می خواهیم که علاوه بر ملاحظه و صورت برداری معمولی، یک نفر متخصص را هم برای بررسی دقیق تر بفرستد. این کارشناس، متناسب با موضوع پرونده انتخاب می شود؛ مثلاً:

• برای خسارت ساختمان: مهندس عمران
• برای تصادف و خسارت خودرو: کارشناس رسمی تصادفات
• برای جراحات و آسیب های بدنی: پزشک قانونی یا کارشناس مربوطه
• برای اختلافات حسابداری: کارشناس حسابداری

این کارشناس، بعد از بررسی دقیق، یک گزارش فنی و تخصصی تهیه می کند که جزئیات را به زبان تخصصی و با دقت بالا ثبت می کند. این گزارش، بعداً در دادگاه اصلی، ارزش اثباتی خیلی زیادی پیدا می کند و می تواند به قاضی در رسیدگی به دعوای شما کمک شایانی کند.

چطور درخواست جلب نظر کارشناس را مطرح کنیم؟

شما باید موقع تنظیم دادخواست تامین دلیل، به صراحت از مرجع قضایی بخواهید که علاوه بر تامین دلیل، با جلب نظر کارشناس رسمی این کار انجام شود و موضوع دقیق کارشناسی را هم مشخص کنید. مثلاً بگویید تقاضای ارجاع امر به کارشناس رسمی رشته عمران جهت بررسی علت ترک خوردگی دیوار و برآورد میزان خسارت وارده.

این گزارش کارشناسی، یک سند محکم است که می تواند در مراحل بعدی دعوای شما، به عنوان یک اماره و قرینه قوی، نقش مهمی ایفا کند. اگر دلیلی از بین برود یا تغییر کند، اما گزارش کارشناس از قبل وجود داشته باشد، شما هنوز هم می توانید به آن استناد کنید و حق تان را ثابت کنید.

مرجع صالح برای تقدیم درخواست کارشناس برای تامین دلیل

شاید برایتان سوال باشد که اصلاً برای ثبت درخواست کارشناس برای تامین دلیل باید به کجا مراجعه کنیم؟ مرجع صالح برای رسیدگی به این درخواست، معمولاً مشخص و روشن است.

شورای حل اختلاف: مرجع اصلی

بر اساس ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی، شورای حل اختلاف، مرجع اصلی برای رسیدگی به درخواست تامین دلیل است. یعنی در بیشتر موارد، شما باید درخواست تان را به شورای حل اختلافی که در حوزه قضایی محل وقوع دلیل یا محل اقامت طرف مقابل قرار دارد، ارائه دهید.

دادگاه حقوقی: در چه مواردی؟

البته در برخی موارد خاص، دادگاه حقوقی هم می تواند مرجع صالح باشد. مثلاً اگر دعوای اصلی شما از قبل در یک دادگاه حقوقی در جریان باشد، درخواست تامین دلیل هم باید به همان دادگاه ارائه شود. این یعنی اگر پرونده ای از قبل در دادگاه در حال رسیدگی است، دیگر نیازی نیست برای تامین دلیل به شورای حل اختلاف بروید و همان دادگاه رسیدگی کننده به پرونده اصلی، صلاحیت رسیدگی به تامین دلیل را هم دارد.

قواعد صلاحیت محلی: کجا درخواست بدهیم؟

بحث صلاحیت محلی هم مهم است. معمولاً درخواست تامین دلیل باید در یکی از این دو محل ثبت شود:

1. محل وقوع دلیل: اگر دلیل مورد نظر شما یک مال غیرمنقول (مثل زمین یا ساختمان) است یا اتفاقی در یک مکان خاص افتاده (مثلاً تصادف)، باید به شورای حل اختلاف یا دادگاهی که در حوزه قضایی آن محل قرار دارد، مراجعه کنید.

2. محل اقامت خوانده: اگر موضوع تامین دلیل مربوط به اموال منقول یا مسائلی است که محل خاصی ندارد (مثلاً یک سند یا شهادت یک نفر)، می توانید به شورای حل اختلاف یا دادگاه محل اقامت خوانده (یعنی طرف مقابل احتمالی) مراجعه کنید.

خلاصه کلام، قبل از هر اقدامی، مطمئن شوید که به مرجع درستی مراجعه می کنید تا درخواست تان رد نشود و وقتتان هدر نرود.

مراحل گام به گام تقدیم دادخواست تامین دلیل با جلب نظر کارشناس

حالا که می دانیم تامین دلیل چیست و چه مراجعی صلاحیت رسیدگی دارند، بیایید ببینیم چطور باید این درخواست را ثبت کنیم. این مراحل را می توانید قدم به قدم دنبال کنید تا کارتان اصولی پیش برود.

۱. مراجعه به وکیل (توصیه اکید!)

هرچند می توانید خودتان هم دادخواست تامین دلیل را تنظیم کنید، اما توصیه می کنیم حتماً با یک وکیل مشورت کنید. مسائل حقوقی ظرافت های خاص خودشان را دارند و یک اشتباه کوچک می تواند حسابی کارتان را پیچیده کند. وکیل هم می تواند در تنظیم دقیق دادخواست و هم در پیگیری مراحل به شما کمک شایانی کند.

۲. تنظیم دادخواست تامین دلیل

این مهم ترین مرحله است. دادخواست شما باید دقیق و بدون نقص باشد. ماده ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی موارد لازم برای یک دادخواست تامین دلیل را مشخص کرده:

• مشخصات درخواست کننده و طرف مقابل: باید اطلاعات هویتی کامل خودتان و طرف مقابل (اگر مشخص است) را بنویسید.

• موضوع دعوا (احتمالی) که برای اثباتش دلیل می خواهید: مشخص کنید که این دلایل را برای اثبات چه چیزی می خواهید. مثلاً برای اثبات خسارت وارده به خودرو در تصادف یا برای اثبات آسیب دیدگی ملک اجاره ای.

• اوضاع و احوالی که باعث درخواست تامین دلیل شده: اینجا باید توضیح دهید که چرا نگران از بین رفتن یا تغییر دلایل هستید. مثلاً بیم از بین رفتن آثار تصادف قبل از رسیدگی قضایی یا امکان تخریب بیشتر سقف منزل به دلیل ترکیدگی لوله.

• درخواست جلب نظر کارشناس: حتماً ذکر کنید که می خواهید کارشناس متخصص هم برای بررسی فرستاده شود و رشته تخصصی مورد نیاز (مثلاً کارشناس راهنمایی و رانندگی، کارشناس عمران) و موضوع دقیق کارشناسی را مشخص کنید.

هر چقدر شرح شما دقیق تر و مستدل تر باشد، شانس صدور قرار تامین دلیل بیشتر است. یادتان باشد باید بیم زوال دلایل را کاملاً توضیح دهید.

۳. مدارک و منضمات لازم

همراه دادخواست، باید مدارک زیر را هم ارائه دهید:

• کارت ملی شما (و وکالت نامه وکیل در صورت وجود)
• هر گونه سندی که به دلیل مورد نظر مربوط می شود (مثل قرارداد اجاره، کروکی تصادف، عکس های اولیه از خسارت، گزارش پلیس و …)

۴. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

امروزه همه دادخواست ها باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به مرجع صالح ارسال شوند. پس باید با مدارک آماده شده به یکی از این دفاتر مراجعه کنید.

۵. پرداخت هزینه دادرسی

درخواست تامین دلیل، یک دعوای غیرمالی محسوب می شود. بنابراین، هزینه دادرسی آن هم بر اساس تعرفه های دعاوی غیرمالی محاسبه و در دفتر خدمات قضایی پرداخت می شود.

۶. رسیدگی دادگاه و صدور قرار

بعد از ثبت دادخواست، مرجع قضایی (معمولاً شورای حل اختلاف) درخواست شما را بررسی می کند. اگر فوریت امر محرز باشد، ممکن است بدون تعیین وقت رسیدگی و احضار طرف مقابل، قرار تامین دلیل صادر شود. در غیر این صورت، وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می شود. قاضی پس از بررسی و شنیدن اظهارات (اگر وقت رسیدگی تعیین شده باشد)، قرار تامین دلیل را صادر می کند.

۷. اجرای قرار تامین دلیل و نقش کارشناس

پس از صدور قرار، مراحل اجرای آن شروع می شود. این مرحله توسط دادگاه یا واحد اجرای احکام صورت می گیرد و در همین مرحله است که کارشناس منتخب، به محل اعزام شده و گزارش کارشناسی خود را تهیه می کند. نتیجه این صورت برداری و گزارش کارشناسی، در پرونده شما ثبت می شود و شما می توانید بعداً در دعوای اصلی از آن استفاده کنید.

نمونه دادخواست های کاربردی درخواست کارشناس برای تامین دلیل

برای اینکه موضوع را بهتر درک کنید، در ادامه چند نمونه از دادخواست های تامین دلیل با جلب نظر کارشناس را که در موارد مختلف کاربرد دارند، با هم مرور می کنیم. اگرچه امکان دانلود مستقیم فایل در اینجا نیست، اما شما می توانید با الگوبرداری از این نمونه ها، دادخواست خودتان را تنظیم کنید.

نمونه دادخواست تامین دلیل مطالبه خسارت خودرو (تصادف)

فرض کنید خدای نکرده تصادف کرده اید و خودروی شما آسیب جدی دیده و نیاز به تعمیر فوری دارد. اما نگرانید که تا زمان رسیدگی دادگاه، آثار خسارت از بین برود یا در تعمیرگاه تغییر کند. اینجا است که به تامین دلیل نیاز پیدا می کنید.

سناریو: خودروی شما در تصادفی که طرف مقابل مقصر بوده، آسیب دیده است. خسارت وارده زیاد است و نیاز به تعمیر فوری دارد، اما شما می خواهید قبل از تعمیر، خسارت رسماً ثبت شود.

چگونگی تنظیم:

مشخصات خواهان: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شغل، آدرس و شماره تماس]
مشخصات خوانده: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شغل، آدرس و شماره تماس - در صورت مشخص بودن]
موضوع خواسته: درخواست کارشناس برای تامین دلیل مطالبه خسارت خودرو ناشی از تصادف
دلایل و منضمات: کپی کارت ملی، کپی سند مالکیت خودرو، کروکی تصادف (در صورت وجود)، گزارش پلیس (در صورت وجود)، عکس های خسارت وارده به خودرو

با سلام و احترام،

ریاست محترم شورای حل اختلاف / دادگاه [نام شهرستان]

احتراماً به استحضار می رساند:

اینجانب [نام خواهان] مالک خودروی [نوع خودرو] به شماره پلاک [شماره پلاک] در تاریخ [تاریخ تصادف] در آدرس [محل تصادف] دچار حادثه تصادف با خودروی [نوع خودرو طرف مقابل] به شماره پلاک [شماره پلاک طرف مقابل - در صورت مشخص بودن] به رانندگی آقای/خانم [نام راننده طرف مقابل - در صورت مشخص بودن] شده ام.

متاسفانه در اثر این تصادف، خودروی اینجانب دچار خسارت جدی از ناحیه [ذکر دقیق قسمت های آسیب دیده مثلاً درب شاگرد، کاپوت، گلگیر و ...] شده که نیاز به تعمیر فوری دارد. از آنجایی که قصد دارم پس از تعمیر، خسارات وارده را از عامل حادثه مطالبه نمایم و بیم آن می رود که با تعمیر خودرو، آثار و علائم خسارت از بین برود یا قابل مشاهده نباشد و در نتیجه اثبات میزان خسارت در آینده دشوار گردد،

لذا مستنداً به ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مرجع محترم تقاضای صدور قرار درخواست کارشناس برای تامین دلیل (با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در رشته تصادفات رانندگی) جهت بررسی و صورت برداری از تمامی خسارات وارده به خودرو، برآورد میزان خسارت، تعیین علت و نحوه وقوع آن و تنظیم گزارش کارشناسی را مستدعی است.

با تشکر و احترام
[نام و امضای خواهان]
[تاریخ]

نمونه دادخواست تامین دلیل خسارت ملک (ترکیدگی لوله، تخریب)

گاهی اوقات خسارت به ملک شما وارد می شود، مثلاً لوله همسایه بالایی ترکیده و سقف خانه تان نم کشیده و در حال فروریختن است. شما می خواهید این وضعیت را ثبت کنید تا بعداً بتوانید خسارت را مطالبه کنید.

سناریو: سقف خانه تان به دلیل ترکیدگی لوله آب همسایه بالایی دچار نم زدگی و آسیب شده و این آسیب در حال گسترش است. همسایه همکاری نمی کند و شما می خواهید قبل از تعمیر، خسارت را رسماً ثبت کنید.

چگونگی تنظیم:

مشخصات خواهان: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شغل، آدرس و شماره تماس]
مشخصات خوانده: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شغل، آدرس و شماره تماس - در صورت مشخص بودن]
موضوع خواسته: درخواست کارشناس برای تامین دلیل مطالبه خسارت ملک ناشی از ترکیدگی لوله
دلایل و منضمات: کپی کارت ملی، کپی سند مالکیت ملک، عکس های خسارت وارده، استشهادیه همسایگان (در صورت وجود)

با سلام و احترام،

ریاست محترم شورای حل اختلاف / دادگاه [نام شهرستان]

احتراماً به استحضار می رساند:

اینجانب [نام خواهان] مالک ملک مسکونی به آدرس [آدرس دقیق ملک] با پلاک [پلاک ثبتی ملک] می باشم. متاسفانه به دلیل ترکیدگی لوله آب در واحد مسکونی طبقه بالای اینجانب، که متعلق به آقای/خانم [نام خوانده] است، سقف و بخشی از دیوارهای منزل اینجانب دچار نم زدگی، تخریب گچ بری و آسیب های ساختاری شده است.

با توجه به اینکه خسارت وارده در حال گسترش است و بیم آن می رود که با گذشت زمان، آثار و علائم آن از بین برود یا گسترش یافته و امکان اثبات دقیق آن در آینده دشوار گردد و از طرفی نیاز به تعمیر فوری دارم،

لذا مستنداً به ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مرجع محترم تقاضای صدور قرار درخواست کارشناس برای تامین دلیل (با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در رشته عمران/ساختمان) جهت بررسی و صورت برداری از تمامی خسارات وارده به ملک، تعیین علت و منبع نم زدگی، برآورد میزان خسارت و تنظیم گزارش کارشناسی را مستدعی است.

با تشکر و احترام
[نام و امضای خواهان]
[تاریخ]

نمونه دادخواست تامین دلیل فوری (با جلب نظر کارشناس)

گاهی اوقات شرایط آنقدر اضطراری است که حتی نمی توان منتظر ابلاغ به طرف مقابل شد. در این موارد، می توانید درخواست تامین دلیل فوری کنید که قبل از ابلاغ اجرا شود.

سناریو: دیوار مشترک شما با همسایه در حال ریزش است و هر لحظه ممکن است خطر جانی و مالی ایجاد کند. شما باید فوراً اقدام به تعمیر کنید، اما می خواهید قبل از آن، دلیل این اتفاق ثبت شود.

چگونگی تنظیم:

مشخصات خواهان: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شغل، آدرس و شماره تماس]
مشخصات خوانده: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شغل، آدرس و شماره تماس - در صورت مشخص بودن]
موضوع خواسته: درخواست کارشناس برای تامین دلیل فوری و اجرای قرار قبل از ابلاغ (خسارت دیوار مشترک)
دلایل و منضمات: کپی کارت ملی، کپی سند مالکیت، عکس های وضعیت فعلی دیوار، استشهادیه

با سلام و احترام،

ریاست محترم شورای حل اختلاف / دادگاه [نام شهرستان]

احتراماً به استحضار می رساند:

اینجانب [نام خواهان] مالک ملک مسکونی به آدرس [آدرس دقیق ملک] می باشم. متاسفانه دیوار مشترک منزل اینجانب با ملک مجاور (ملک آقای/خانم [نام خوانده - در صورت مشخص بودن] به آدرس [آدرس ملک مجاور]) به دلیل [ذکر علت مثلاً فرسودگی شدید، نشست ساختمان و ...] دچار ترک های عمیق و خطر ریزش شده است.

با توجه به اینکه وضعیت دیوار بسیار بحرانی و خطرناک است و هر لحظه امکان ریزش کامل و ایجاد خطر جانی و مالی وجود دارد و از بین رفتن این دلیل می تواند به طور کامل امکان اثبات دعوا در آینده را از بین ببرد و همچنین نیاز به تعمیر فوری برای جلوگیری از بروز حوادث ناگوار دارم،

لذا مستنداً به ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی و با توجه به فوریت و ضرورت امر، از آن مرجع محترم تقاضای صدور قرار درخواست کارشناس برای تامین دلیل (با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در رشته عمران/ساختمان) جهت بررسی و صورت برداری از وضعیت فعلی دیوار، تعیین علت ترک خوردگی و ریزش احتمالی، برآورد میزان خسارت و تنظیم گزارش کارشناسی و همچنین تقاضای اجرای قرار قبل از ابلاغ به خوانده را مستدعی است.

با تشکر و احترام
[نام و امضای خواهان]
[تاریخ]

نمونه دادخواست تامین دلیل جهت تخلیه ملک (پایان قرارداد)

یکی از درگیری های رایج، عدم تخلیه ملک توسط مستأجر بعد از پایان قرارداد است. در این شرایط، شما می توانید درخواست تامین دلیل کنید تا وضعیت ملک و عدم تخلیه آن رسماً ثبت شود.

سناریو: قرارداد اجاره شما با مستأجر تمام شده، اما او ملک را تخلیه نمی کند. شما می خواهید این وضعیت و عدم تحویل ملک را ثبت کنید تا بعداً بتوانید دعوای تخلیه را مطرح کنید.

چگونگی تنظیم:

مشخصات خواهان: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شغل، آدرس و شماره تماس]
مشخصات خوانده: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شغل، آدرس و شماره تماس]
موضوع خواسته: درخواست کارشناس برای تامین دلیل جهت تخلیه ملک مورد اجاره به علت اتمام موعد قرارداد
دلایل و منضمات: کپی کارت ملی، کپی سند مالکیت ملک، کپی اجاره نامه، اظهارنامه ابلاغ شده (در صورت وجود)

با سلام و احترام،

ریاست محترم شورای حل اختلاف / دادگاه [نام شهرستان]

احتراماً به استحضار می رساند:

اینجانب [نام خواهان] مالک ملک مسکونی/تجاری به آدرس [آدرس دقیق ملک] می باشم که طی قرارداد اجاره مورخ [تاریخ قرارداد اجاره] به مدت [مدت اجاره] به آقای/خانم [نام خوانده] اجاره داده شده بود. موعد قرارداد اجاره در تاریخ [تاریخ پایان قرارداد] به اتمام رسیده است.

با وجود اتمام قرارداد و پیگیری های مکرر، متاسفانه خوانده محترم تاکنون از تخلیه و تحویل ملک خودداری می نمایند. از آنجایی که احتمال تغییر وضعیت ملک توسط مستأجر یا انکار عدم تخلیه توسط ایشان وجود دارد و این وضعیت به ضرر بنده است،

لذا مستنداً به ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مرجع محترم تقاضای صدور قرار درخواست کارشناس برای تامین دلیل (با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در رشته مربوطه - در صورت نیاز برای بررسی وضعیت ملک) جهت بررسی و صورت برداری از وضعیت فعلی ملک، عدم تخلیه آن توسط مستأجر، عدم تحویل کلید و همچنین بررسی وضعیت کلی ملک و تنظیم گزارش کارشناسی را مستدعی است.

با تشکر و احترام
[نام و امضای خواهان]
[تاریخ]

نمونه دادخواست تامین دلیل از شهادت شهود یا تحقیق محلی

گاهی اوقات دلایل ما نه یک شیء یا ملک، بلکه شهادت افراد یا وضعیت یک محل است که ممکن است به زودی تغییر کند.

سناریو: شما شاهدی دارید که قرار است به خارج از کشور سفر کند یا بیمار است و نگرانید تا زمان دادگاه، نتوانید از شهادت او استفاده کنید. یا وضعیت یک محل خاص که بعدها تغییر می کند.

چگونگی تنظیم (قالب کلی):

مشخصات خواهان: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شغل، آدرس و شماره تماس]
مشخصات خوانده: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شغل، آدرس و شماره تماس - در صورت مشخص بودن]
موضوع خواسته: درخواست کارشناس برای تامین دلیل (شهادت شهود / تحقیق محلی)
دلایل و منضمات: کپی کارت ملی، [هر مدرک دیگری که به موضوع مرتبط است]

با سلام و احترام،

ریاست محترم شورای حل اختلاف / دادگاه [نام شهرستان]

احتراماً به استحضار می رساند:

اینجانب [نام خواهان] در خصوص موضوع [شرح مختصر موضوع اختلاف احتمالی] دارای حق/ذینفع می باشم. برای اثبات ادعای خود، شهادت آقای/خانم [نام و نام خانوادگی شاهد] فرزند [نام پدر شاهد] به آدرس [آدرس دقیق شاهد] و/یا تحقیق محلی از [آدرس دقیق محل] بسیار ضروری و حیاتی است.

با توجه به اینکه [شرح دلیل نگرانی، مثلاً: شاهد فوق الذکر قصد سفر به خارج از کشور را دارد و بیم آن می رود که در زمان رسیدگی به دعوای اصلی در دسترس نباشد / وضعیت فعلی محل مورد نظر در حال تغییر است و آثار آن به زودی از بین خواهد رفت]، لذا دسترسی به این دلیل در آینده متعذر یا متعسر خواهد شد.

لذا مستنداً به ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مرجع محترم تقاضای صدور قرار تامین دلیل (با جلب نظر کارشناس مربوطه در صورت لزوم) جهت [ذکر دقیق خواسته، مثلاً: استماع شهادت شهود مذکور و صورت برداری از اظهارات ایشان / انجام تحقیق محلی از آدرس ذکر شده و تهیه صورتمجلس از وضعیت موجود] و تنظیم گزارش را مستدعی است.

با تشکر و احترام
[نام و امضای خواهان]
[تاریخ]

ارزش اثباتی و اعتبار قرار تامین دلیل

خب، حالا که مراحل تامین دلیل را یاد گرفتیم، شاید این سوال پیش بیاید که اصلاً این قرار تامین دلیل چقدر ارزش دارد؟ آیا به معنی این است که حق من ثابت شده و دادگاه حتماً به نفع من رأی می دهد؟ پاسخ کوتاه این است: نه لزوماً.

تامین دلیل، رسیدگی ماهوی نیست!

ببینید، تامین دلیل، همانطور که گفتیم، یک اقدام احتیاطی است، نه یک رسیدگی ماهوی به دعوا. یعنی دادگاه یا شورای حل اختلاف، در مرحله تامین دلیل، وارد این نمی شود که حق با شماست یا طرف مقابل، یا اصلاً دعوای اصلی شما چقدر محکم است. تنها کاری که می کند، این است که از دلایل شما صورت برداری و آن ها را ثبت می کند. مثل این می ماند که شما از صحنه یک تصادف عکس می گیرید؛ این عکس ها به تنهایی نمی توانند تعیین کنند چه کسی مقصر بوده، اما شواهد مهمی هستند که بعداً در دادگاه به قاضی کمک می کنند.

نقش آن در دعوای اصلی

پس ارزش تامین دلیل کجاست؟ ارزش آن در دعوای اصلی خودش را نشان می دهد. وقتی شما دعوایی را مطرح می کنید و قرار تامین دلیل و گزارش کارشناسی را به دادگاه ارائه می دهید، این مدارک به عنوان اماره و قرینه قوی، نقش مهمی در اثبات ادعای شما خواهند داشت. یعنی قاضی با دیدن این مدارک، یک گام به سمت قبول ادعای شما نزدیک تر می شود، خصوصاً اگر دلیلی که تامین کرده اید، بعدها از بین رفته باشد یا تغییر کرده باشد.

مثلاً: گزارش کارشناس رسمی دادگستری که وضعیت آسیب دیده خودروی شما را ثبت کرده، مدرک محکمی است که نشان می دهد خودروی شما دچار چنین خساراتی شده بود، حتی اگر شما ماشین را تعمیر کرده باشید. اما این گزارش به تنهایی حکم به پرداخت خسارت نمی دهد و دادگاه باید با بررسی سایر جوانب و دفاعیات طرف مقابل، رأی نهایی را صادر کند.

قابلیت اعتراض

این را هم بدانید که طرف مقابل شما (خوانده احتمالی) هم حق دارد نسبت به دلایل تامین شده اعتراض کند. مثلاً اگر کارشناس نظری داده که به ضرر اوست، می تواند به آن اعتراض کند و درخواست کارشناسی مجدد بدهد. دادگاه مکلف است به این ایرادات رسیدگی کند.

به طور خلاصه، تامین دلیل به شما یک پشتوانه محکم می دهد، اما به تنهایی همه چیز را ثابت نمی کند؛ بلکه ابزاری قدرتمند است که دست شما را در دعوای اصلی قوی تر می کند.

تفاوت تامین دلیل با تامین خواسته (جلوگیری از اشتباه)

خیلی وقت ها واژه تامین در اصطلاحات حقوقی، افراد را به اشتباه می اندازد و تامین دلیل با تامین خواسته اشتباه گرفته می شود. این دو با هم فرق اساسی دارند و لازم است تفاوتشان را بدانید تا دچار مشکل نشوید.

ویژگی	تامین دلیل	تامین خواسته
هدف اصلی	حفظ و مستندسازی دلایل و مدارک (مثلاً عکس برداری از صحنه تصادف)	حفظ مال یا دارایی ای که موضوع دعواست (مثلاً توقیف حساب بانکی خوانده)
موضوع	ادله اثبات دعوا (شهادت، معاینه محل، کارشناسی، اسناد)	خود خواسته و مال موضوع دعوا (وجه نقد، ملک، خودرو)
ماهیت	اقدامی احتیاطی و غیرترافعی (دخالتی در ماهیت دعوا ندارد)	اقدامی احتیاطی و مالی برای جلوگیری از جابجایی یا از بین رفتن مال
نیاز به خسارت احتمالی	خیر، نیاز به سپردن خسارت احتمالی ندارد	بله، معمولاً خواهان باید مبلغی به عنوان خسارت احتمالی طرف مقابل بسپارد
مبنای قانونی	ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی	ماده ۱۰۸ به بعد قانون آیین دادرسی مدنی
نتیجه	تهیه گزارش، صورت برداری و حفظ دلایل	توقیف مال یا دارایی خوانده به میزان خواسته

خلاصه:
تامین دلیل مثل این است که از مدارک و شواهدتان یک کپی یا گزارشی رسمی تهیه می کنید تا برای آینده داشته باشید.
تامین خواسته اما مثل این است که قبل از اینکه دادگاه حکم بدهد، برای اطمینان از اینکه پول یا مالی که قرار است به شما برسد از بین نرود، آن را توقیف می کنید.
پس حواستان باشد که هر کدام جایگاه و کاربرد خودشان را دارند و نباید آن ها را با هم اشتباه بگیرید.

سوالات متداول

در ادامه به چند سوال رایج و پرتکرار درباره درخواست کارشناس برای تامین دلیل پاسخ می دهیم:

آیا برای تامین دلیل حتماً باید وکیل گرفت؟

خیر، الزامی برای گرفتن وکیل وجود ندارد و خودتان هم می توانید دادخواست تامین دلیل را ثبت کنید. اما همانطور که قبلاً گفتیم، با توجه به حساسیت و نکات حقوقی این موضوع، مشورت با یک وکیل یا سپردن کار به او، به شدت توصیه می شود. یک وکیل می تواند با دقت بیشتری دادخواست را تنظیم کرده و مراحل را پیگیری کند تا از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری شود.

مدت زمان رسیدگی به درخواست تامین دلیل چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به درخواست تامین دلیل، بسته به فوریت موضوع و حجم کاری مرجع قضایی متفاوت است. در مواردی که فوریت امر احراز شود (مثلاً خطر از بین رفتن سریع دلیل)، ممکن است قرار تامین دلیل به صورت فوری و حتی بدون ابلاغ به طرف مقابل صادر و اجرا شود. در موارد عادی، ممکن است بین چند روز تا چند هفته زمان ببرد تا درخواست بررسی شده، قرار صادر و کارشناس اعزام شود. بهتر است هرچه زودتر اقدام کنید، چون زمان در این موارد اهمیت زیادی دارد.

هزینه تامین دلیل چقدر است؟

هزینه تامین دلیل شامل دو بخش اصلی است: هزینه دادرسی و دستمزد کارشناس. هزینه دادرسی تامین دلیل جزو دعاوی غیرمالی محسوب می شود و مبلغ ثابتی است که هنگام ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت می شود (معمولاً مبلغ ناچیزی است). دستمزد کارشناس هم بر اساس تعرفه های کانون کارشناسان رسمی دادگستری و بسته به نوع کارشناسی و میزان زمان و تخصص مورد نیاز، متفاوت خواهد بود. این دستمزد را هم معمولاً درخواست کننده تامین دلیل پرداخت می کند.

آیا طرف مقابل از درخواست تامین دلیل مطلع می شود؟

بستگی دارد. در موارد عادی، بله، درخواست تامین دلیل به طرف مقابل (خوانده احتمالی) ابلاغ می شود و او می تواند در جلسه رسیدگی (اگر تشکیل شود) حضور پیدا کند. اما در مواردی که فوریت امر محرز باشد و خطر از بین رفتن دلیل وجود داشته باشد، ممکن است قرار تامین دلیل بدون ابلاغ به طرف مقابل صادر و اجرا شود تا دلیل حفظ گردد. پس از اجرا، قرار تامین دلیل به طرف مقابل ابلاغ خواهد شد.

آیا تامین دلیل مانع از طرح دعوای اصلی است؟

خیر، تامین دلیل به هیچ وجه مانع از طرح دعوای اصلی نیست. در واقع، تامین دلیل یک اقدام مقدماتی و احتیاطی است تا شما بتوانید با دلایل مستندتر و قوی تر، دعوای اصلی خود را در دادگاه صالح مطرح کنید. تامین دلیل به خودی خود منجر به اثبات حق یا صدور حکم نهایی نمی شود و شما باید بعد از تامین دلیل، در صورت لزوم، دعوای اصلی خود را به طور جداگانه پیگیری کنید.

اگر دلیلی از بین برود ولی تامین دلیل نکرده باشیم، چه می شود؟

اگر دلیلی از بین برود و شما قبل از آن اقدام به تامین دلیل نکرده باشید، اثبات حق شما در دادگاه بسیار دشوار یا حتی غیرممکن خواهد شد. در سیستم حقوقی ما، البینه علی المدعی یعنی بار اثبات ادعا بر عهده مدعی است. اگر شما نتوانید دلایل خود را ارائه دهید، حتی اگر حقی داشته باشید، ممکن است دادگاه نتواند به نفع شما حکم صادر کند. به همین دلیل است که تاکید می شود در صورت مشاهده هرگونه احتمال زوال دلیل، فوراً برای تامین دلیل اقدام کنید.

نتیجه گیری: گامی محکم در جهت حفظ حقوق شما

همانطور که دیدیم، «درخواست کارشناس برای تامین دلیل» یک ابزار حقوقی بسیار قدرتمند و حیاتی است که به شما کمک می کند تا در دنیای پر از پیچیدگی های قانونی، از حقوق خودتان به بهترین شکل ممکن دفاع کنید. این اقدام احتیاطی، به شما این فرصت را می دهد که پیش از آنکه دیر شود و دلایل شما از بین بروند یا دستکاری شوند، یک گزارش رسمی و معتبر از وضعیت موجود تهیه کنید. خصوصاً با اضافه شدن نظر کارشناس، اعتبار این گزارش چندین برابر می شود و می تواند به عنوان یک برگ برنده مهم در دعواهای آتی شما عمل کند.

پس فراموش نکنید که در هر موقعیتی که حس کردید دلایل و مدارکتان در معرض خطر هستند، به موقع اقدام کنید. چه پای یک تصادف در میان باشد، چه خسارتی به ملک تان وارد شده باشد، چه نگران یک قرارداد باشید یا حتی برای تخلیه ملک تان به مشکل خورده اید، تامین دلیل با جلب نظر کارشناس، می تواند یک گام محکم و هوشمندانه در جهت حفظ منافع و حقوق قانونی شما باشد. اگر سوالی دارید یا نیاز به راهنمایی بیشتر پیدا کردید، حتماً با یک مشاور حقوقی یا وکیل متخصص در این زمینه مشورت کنید تا مطمئن شوید که بهترین مسیر را برای حفظ حقوق خودتان انتخاب کرده اید.