خوب، بد، هیاهو؛ همه چیز درباره جشنواره‌های فیلم ۲۰۲۳

در سالی که امروز آخرین روزش است، برلین دوباره سیاسی شد، ونیز تقریبا بی‌ستاره برگزار شد، کارلووی‌واری با اسکیت‌بازان روی یخ و راسل کرو سرگرم‌کننده ظاهر شد، تورنتو استعدادهای محلی را در کانون توجه قرار داد و توکیو به دنبال شهرت جهانی بود.

در حالی که ۲ اعتصاب بزرگ نویسندگان و بازیگران هالیوود بر برخی از رویدادهای بزرگ سال تاثیر گذاشتند، جشنواره برلین و توکیو راه دیگری رفتند و تورنتو به کانون توجه استعدادهای داخلی بدل شد و کارلووی‌واری ثابت کرد که چرا می‌گویند بزرگترین مهمانی فیلم اروپای مرکزی در تابستان است.

نکات برجسته جشنواره‌های سینمایی ۲۰۲۳ از زاویه دید گئورگ سالایی منتقد هالیوود ریپورتر چنین است:

موضع‌گیری برلین در برابر اوکراین و ایران

در حالی که جشنواره فیلم برلین در ماه فوریه برگزار می‌شود، یکی از اولین ایستگاه‌های بزرگ بین‌المللی سال در مدار جشنواره فیلم است و مدت‌ها است که از یدک‌کشیدن عنوان سیاسی، محظوظ است. امسال هم اوضاع با سال‌های پیش فرق نمی‌کرد زیرا برلیناله برنامه‌ای پر از فیلم‌های جدی را در ترکیبی از درام‌ها و مستندهای سیاسی مختلف به نمایش گذاشت و با موضع‌گیری خود شرکت‌ها، روزنامه‌نگاران و هیات‌های سینمایی را که ارتباط مستقیم با دولت‌های ایران یا روسیه داشتند از حضور در آن منع کرد.

سال اول جنگ در اوکراین به مدد حضور افرادی مانند شان پن و آرون کافمن چهره شماره یک مستند جهان؛ موضوع برجسته برلیناله بود و چندین مصاحبه با ولادیمیر زلنسکی رییس‌جمهوری اوکراین، درست قبل و بعد از تهاجم روسیه در آن به نمایش درآمد. مستندهای اوکراینی مانند «پروانه‌های آهنین» رومن لیوبی، «جبهه شرقی» ویتالی مانسکی و یوهن تیتارنکو، «ما محو نمی‌شویم» آلیسا کووالنکو و «در اوکراین» ساخته پیوتر پاولوس و توماس ولسکی روی پرده رفت. علاوه بر این، فیلم «عاشقم هستی؟» تونیا نویابرووا تصویری دراماتیک از جنگ در اوکراین ارایه کرد.

آینده جشنواره برلین پس از آن وقتی زیر ذره‌بین رفت که ماریته ریسن بیک و کارلو چاتریان، سرپرستان مشترک جشنواره تصمیم گرفتند پس از جشنواره سال ۲۰۲۴ در ماه فوریه از سمت خود کناره‌گیری کنند. آن‌ها اولین تجربه ریاست دوگانه بر برلیناله بودند و از سال ۲۰۱۹ این مسئولیت را بر عهده داشتند.

درست پیش از کریسمس اعلام شد تریشیا تاتل، مدیر سابق جشنواره فیلم لندن، رییس جدید برلیناله خواهد بود و مسئولیت دوره ۲۰۲۵ را بر عهده خواهد داشت.

کن و اهدای یک جایزه غیرمنتظره به هریسون فورد

کن بار دیگر شهرت خود به عنوان صحنه‌ای برای نمایش فیلم‌هایی را که با سر و صدای زیاد وارد فصل جوایز و اسکار می‌شوند، به رخ کشید.

در میان عناوین کن ۲۰۲۳ که در طول سال هم به موفقیت خود ادامه دادند آثاری از بخش رقابتی مانند «منطقه مورد علاقه» جاناتان گلیزر با بازی کریستین فریدل و ساندرا هولر در نقش فرمانده آشویتس رودولف هوس و همسرش هدویگ جایزه بزرگ را برد و ژوستین تریه با «آناتومی یک سقوط» (باز هم با بازی هالر) درباره زنی که در تلاش است تا پس از کشته شدن شوهرش بی‌گناهی خود را اثبات کند، برنده نخل طلا شد. به علاوه فیلم مارتین اسکورسیزی «قاتلان ماه کامل» درباره قتل افراد قبیله اوسیج در طول دهه ۱۹۲۰ با بازی لئوناردو دی‌کاپریو و رابرت دنیرو و نیز برندان فریزر و لیلی گلادستون، در بخش خارج از رقابتی به نمایش درآمد.

اما کن نوستالژی‌هایی نیز همراه داشت: هریسون فورد که جایزه نخل طلای افتخاری را دریافت کرد و به معرفی فیلم «ایندیانا جونز و گردونه سرنوشت» از لوکاس فیلم کمک کرد. این کهنه‌سرباز هالیوود در حالی که با تشویق ایستاده از او استقبال می‌شد، به وضوح متاثر شد. او پس از یک عمر بازی در فیلم‌های پرطرفدار، گفت: می‌گویند وقت مرگ همه زندگی‌ات از جلوی چشمانت رد می‌شود و من فقط زندگی‌ام را در برابر چشمانم می‌بینم.

راسل کرو واسکیت‌بازان کارلووی‌واری را تبدیل به مهمانی گرم کردند

جشنواره فیلم سالانه در شهر کارلووی‌واری جمهوری چک به عنوان بزرگترین جشن سینمایی و مهمانی تابستان اروپای مرکزی شهرت دارد. بنابراین، جای تعجب نداشت که دوره ۲۰۲۳ با یک انفجار در شب افتتاحیه آغاز شود: اهدای جوایز افتخاری به آلیشیا ویکاندر و راسل کرو، اجرای روی صحنه اسکیت‌بازان روی یخ و اجرای موزیکال توسط گروه مورچیبا و راسل کرو.

ستاره اسکاتلندی، ایوان مک‌گرگور و عضو هیات داوران پاتریشیا کلارکسون، قدرت حضور ستاره‌ها را به جشنواره اضافه کردند و مراسم بزرگداشت مک‌گرگور به یک جشن عشق بزرگ تبدیل شد.

جانی دپ نیز به نوعی به کارلووی‌واری بازگشت و در شب افتتاحیه پنجاه و هفتمین دوره جشنواره، تریلر سالانه آن به بازیگر «دزدان دریایی کارائیب» اختصاص پیدا کرد. این سنت دیرینه کارلووی‌واری است که هر سال در یک فیلم کوتاه نشان می‌دهد هنرمندانی که گوی کریستال افتخاری جشنواره را دریافت کرده‌اند در واقع با مجسمه‌های خود چه می‌کنند. در میان ستارگان قبلی می‌توان به مل گیبسون، هلن میرن، جان مالکوویچ، اندی گارسیا، جود لاو، دنی دویتو، میلوش فورمن و کیسی افلک اشاره کرد.

ونیز تقریبا بی‌ستاره برگزار شد

با ۲ اعتصاب بزرگ هالیوود که بسیاری از چهره‌های مشهور را از رفتن روی صحنه بازداشت، آدام درایور در هشتادمین دوره جشنواره فیلم ونیز سعی کرد جای بقیه را بگیرد و با «فراری» که در آن در نقش خودروساز ایتالیایی انزو فراری بازی کرده، حضور پیدا کرد.

جسیکا چستین نیز عامل شهرت را در ونیز تقویت کرد، اما یادآوری کرد می‌خواهد از اعتصاب بازیگران حمایت کند و به همین دلیل در کنفرانس مطبوعاتی ونیز که برای فیلم مستقل «خاطره» در آن حضور داشت، تی‌شرتی پوشید که روی آن نوشته شده بود: انجمن بازیگران در اعتصاب.

رییس هیات داوران ونیز، دمین شزل و دیگر فیلمسازان نیز با پوشیدن تی‌شرت‌هایی با آرم انجمن نویسندگان، در کنفرانس مطبوعاتی افتتاحیه، همبستگی خود را با اعتصاب نویسندگان نشان دادند.

در همین حال برندگان برترین جوایز ونیز، بار دیگر سر و صدای زیادی به راه انداختند و جایزه شیر طلایی به «بیچارگان» به کارگردانی یورگوس لانتیموس رسید. در میان دیگر برگزیدگان ونیز ۲۰۲۳ که مورد تحسین قرار گرفته‌اند، می‌توان به برنده جایزه بزرگ هیات داوران یعنی «شیطان وجود ندارد» اثر ریوسوکه هاماگوچی، ماتئو گارونه فیلم‌ساز ایتالیایی که جایزه بهترین کارگردانی را برای «من، کاپیتان» دریافت کرد و همچنین برنده جایزه ویژه هیات داوران یعنی آگنیشکا هولاند کارگردان لهستانی اشاره کرد که «مرز سبز» او درباره مهاجرت در لیدو به نمایش درآمد.

ونیز ۲۰۲۳ همچنین با تصمیم خود مبنی بر نمایش فیلم‌های جدیدی از رومن پولانسکی، وودی آلن و لوک بسون جنجال‌هایی برانگیخت؛ اما با توجه به اینکه آلبرتو باربرا، مدیر جشنواره، رسوایی‌های گذشته را نادیده می‌گیرد، کهنه‌سربازان چندان شگفت‌زده نشدند.

تورنتو صحنه‌ای برای اسپایک لی، پدرو آلمودوار و خلاقان داخلی

شاید اعتصاب انجمن‌های صنفی هالیوود باعث شد جشنواره فیلم تورنتو در سال ۲۰۲۳ استعدادهای روی پرده هالیوود را همراه نداشته باشد، اما فیلمسازان مشهوری در این جشنواره حضور داشتند.

اسپایک لی افتخار نیویورک، افکار خود را در طول یک سخنرانی کلیدی، از جمله تاملاتی در مورد بیست و دومین سالگرد ۱۱ سپتامبر در حالی به اشتراک گذاشت که شب پیش از آن جایزه ایبرت جشنواره را در تجلیل از یک کارگردان دریافت کرده بود.

پدرو آلمادوار کارگردان مولف اسپانیایی نیز دیگر چهره تورنتو ۲۰۲۳ بود و «راه عجیب زندگی» وسترن کوتاهی با بازی ایتن هاوک و پدرو پاسکال را برای نمایش در آمریکای شمالی به این شهر آورد. وی جایزه جف اسکول را برای دربرگیری رسانه‌ای از این جشنواره گرفت. حضور ایتن هاوک هم سر و صدای زیادی کرد.

محرومیت اعضای انجمن بازیگران آمریکا برای تبلیغ پروژه‌های استودیوها یا استریمرها در تورنتو، موجب شد تا چهره‌های کانادایی خلاء فرش‌های قرمز، پانل‌ها و مهمانی‌ها را پر کنند.

توکیو به دنبال شهرت جهانی

جشنواره فیلم توکیو سی و ششمین دوره خود را بر برداشتن گامی بزرگتر در جهت افزایش وجهه خود در سراسر جهان برداشت زیرا هیروکازو کورئیدا کارگردان کهنه‌کار ژاپنی دوباره برنامه‌نویسی و میزبانی مجموعه گفت‌وگوی آسیا لانژ جشنواره را برعهده داشت.

برنامه گالای جشنواره هم پر از فیلم‌های خوب بود از جمله «بیچارگان» برنده ونیز ساخته یورگوس لانتیموس، «طعم چیزها» به کارگردانی تران آن هانگ برنده بهترین کارگردانی جشنواره کن، «گل بعدی برنده است» کمدی فوتبالی تایکا وایتیتی، فیلم‌های پرفروش چینی «رودخانه سرخ» و «امپراتور فیلم» و «گودزیلا منهای یک» از کایجو ژاپنی که جشنواره را به پایان رساند.

توکیو با نمایش درام «روزهای عالی» به کارگردانی ویم وندرس چهره مولف آلمانی افتتاح شد. این فیلم توسط ژاپن به عنوان نماینده این کشور به رقابت بهترین فیلم بین‌المللی اسکار معرفی شد. کوجی یاکوشو بازیگر این فیلم که اسطوره سینمای ژاپن است هم جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره کن را برای بازی در این فیلم دریافت کرد. وندرس همچنین به عنوان رییس هیات داوران بخش رقابت اصلی توکیو حضور داشت و ژانگ ییمو، نماد فیلمسازی چینی، جایزه یک عمر دستاورد جشنواره توکیو را دریافت کرد.

در توکیو برنامه ویژه‌ای هم برای تجلیل از یاسوجیرو اوزو برگزار شد که فیلمسازان برجسته‌ای از چین، آلمان، ژاپن و آمریکا در آن حضور داشتند.

۲۲۰۵۷