اصول لوله کشی ساختمان
لوله‌های ساختمان به عنوان شریان‌های حیاتی هر ساختمان هستند. این سیستم پیچیده آب آشامیدنی را به شیرها می‌رساند فاضلاب را به خارج از ساختمان هدایت می‌کنند. یک سیستم لوله‌کشی اصولی و استاندارد نه تنها آسایش و رفاه ساکنین را تضمین می‌کند بلکه از بروز مشکلات جدی مانند نشتی ترکیدگی لوله و آلودگی آب در آینده نیز جلوگیری می‌کند.
چرا لوله کشی اصولی مهم است؟
لوله‌کشی غیراصولی می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند نشتی افت فشار آب آلودگی آب آشامیدنی و حتی آسیب به ساختار ساختمان شود. رعایت استانداردها کیفیت و ایمنی سیستم لوله‌کشی را تضمین می‌کند. لوله‌کشی اصولی آب علاوه بر تامین آب سالم و بهداشتی می‌تواند در مصرف آب نیز صرفه‌جویی کند. استفاده از لوله‌های با کیفیت و اتصالات مناسب از هدر رفتن آب جلوگیری می‌کند. لوله پلیکا آذراتصال از این قاعده مستثنی نیست و دارای استانداردهای B, BD,R, و D در تولید لوله پلیکا می‌باشند. استانداردهای لوله‌کشی ساختمان مجموعه‌ای از قوانین و مقررات هستند که برای اطمینان از ایمنی بهداشت و کارایی سیستم لوله‌کشی به عنوان توکار و روکار تدوین شده‌اند. رعایت این استانداردها از بروز حوادث ناگوار و مشکلات احتمالی جلوگیری می‌کند.
انواع لوله کشی ساختمان:
دسته بندی و انواع لوله‌کشی ساختمان:
- لوله کشی آب: تامین آب آشامیدنی و بهداشتی برای مصارف مختلف
- لوله کشی فاضلاب: جمع آوری و دفع فاضلاب بهداشتی و صنعتی
- لوله کشی گاز: تامین گاز طبیعی برای گرمایش پخت و پز و سایر مصارف
- لوله کشی آتش نشانی: تامین آب برای سیستم اطفاء حریق
- لوله کشی تهویه مطبوع: انتقال آب سرد و گرم برای سیستم‌های تهویه مطبوع
روش‌های مختلف لوله کشی ساختمان:
- روکار: لوله‌ها در معرض دید قرار دارند و به دیوار یا سقف متصل می‌شوند. این روش برای تعمیرات و نگهداری آسان‌تر است.
- توکار: لوله‌ها داخل دیوار یا سقف قرار می‌گیرند و ظاهر زیباتری دارند. این روش برای ساختمان‌های جدید مناسب‌تر است.
- کلکتوری: یک سیستم مرکزی توزیع آب است که از یک کلکتور (توزیع کننده) برای انشعاب لوله‌ها به نقاط مختلف استفاده می‌کند. این روش امکان کنترل و مدیریت بهتر آب را فراهم می‌کند.
اصول و مراحل لوله کشی ساختمان:
مراحل لوله کشی ساختمان (صفر تا صد لوله کشی ساختمان چگونه انجام می‌شود؟)
- طراحی و نقشه‌کشی لوله کشی ساختمان:
- تعیین مسیر لوله‌ها محل نصب شیرآلات و تجهیزات و سایز لوله‌ها
- رعایت استانداردهای لوله‌کشی و مقررات ملی ساختمان
- استفاده از نرم‌افزارهای طراحی لوله‌کشی
- انتخاب نوع و جنس لوله‌ها و اتصالات:
- انتخاب لوله‌های مناسب با توجه به نوع سیال (آب فاضلاب گاز) فشار و دما
- انتخاب اتصالات مناسب با توجه به نوع لوله و محل اتصال
- توجه به کیفیت و استاندارد لوله‌ها و اتصالات
- تاثیر انتخاب نوع لوله در کیفیت لوله کشی: انتخاب لوله مناسب تاثیر زیادی در طول عمر و کارایی سیستم لوله‌کشی دارد. لوله‌های با کیفیت پایین ممکن است زودتر دچار خوردگی نشتی و یا ترکیدگی شوند.
- بهترین لوله‌های مورداستفاده در لوله کشی ساختمان: در بخش “مواد و تجهیزات لوله کشی” به تفصیل به انواع لوله‌ها و کاربردهای آن‌ها خواهیم پرداخت.
- لوله گذاری و انجام اتصالات و نصبیجات:
- برش و آماده‌سازی لوله‌ها
- اتصال لوله‌ها با استفاده از روش‌های مناسب (جوشکاری چسب‌کاری رزوه کردن و غیره)
- نصب شیرآلات اتصالات و تجهیزات
- رعایت نکات ایمنی در هنگام لوله گذاری و اتصالات
- تست سیستم لوله کشی (شستشو و آزمایش مطابق اصول لوله کشی):
- شستشوی لوله‌ها برای حذف ذرات و آلودگی‌ها
- آزمایش فشار برای اطمینان از عدم وجود نشتی
- اصلاح هرگونه نشتی یا مشکل در سیستم لوله‌کشی
مواد و تجهیزات لوله کشی:
اجزاء مورد استفاده در لوله کشی: لوله‌ها اتصالات شیرآلات عایق‌ها ابزار و تجهیزات
انواع لوله‌ها:
- لوله پنج لایه: ترکیبی از فلز و پلیمر مقاوم در برابر فشار و دما مناسب برای آب گرم و سرد
- لوله پروپیلن: سبک مقاوم در برابر خوردگی مناسب برای آب سرد و گرم
- پی وی سی (PVC) برای لوله کشی ساختمان: ارزان مقاوم در برابر خوردگی مناسب برای لوله کشی فاضلاب
- لوله های فولادی: مقاوم در برابر فشار و دما مناسب برای لوله کشی گاز
- لوله های چدنی: مقاوم در برابر خوردگی مناسب برای لوله کشی فاضلاب
- PEX یا لوله های پلی اتیلن مشبک شده: انعطاف پذیر مقاوم در برابر دما مناسب برای لوله کشی آب گرم و سرد
- PEX-AL-PEX یا لوله های پلی اتیلنی چند لایه: ترکیبی از PEX و آلومینیوم مقاوم در برابر فشار و دما مناسب برای لوله کشی آب گرم و سرد
- لوله های برنجی برای لوله کشی: مقاوم در برابر خوردگی مناسب برای لوله کشی آب آشامیدنی
لوله کشی از مس برای کجا استفاده می شود؟ لوله‌های مسی به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی و انتقال حرارت عالی معمولاً در سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی و همچنین لوله‌کشی آب آشامیدنی استفاده می‌شوند.
انواع اتصالات:
- زانویی ها: تغییر جهت لوله
- سه راهی TEE: انشعاب لوله
- کوپلینگ: اتصال دو لوله به یکدیگر
- مهره ماسوره ای: اتصال دو لوله با قابلیت باز و بسته شدن آسان
- ردیوسر یا تبدیل: تغییر سایز لوله
- چهار راهی (CROSS): ایجاد انشعاب در چهار جهت
- انواع اتصالات لوله ها و فیتیگ ها به هم: اتصالات جوشی رزوه ای فشاری و …
ابزار و تجهیزات لوله کشی ساختمان:
- آچارهای لوله کشی مورد استفاده در صنعت لوله کشی ساختمان: آچار فرانسه آچار لوله گیر آچار زنجیری
- گیره ها: برای نگه داشتن لوله در حین برش و اتصال
- دستگاه جوش لوله: برای اتصال لوله‌های فلزی
- دستگاه خم لوله: برای خم کردن لوله‌ها
- نوار تفلون: برای آب بندی اتصالات
استانداردهای لوله کشی ساختمان:
مبحث 16 مقررات ملی ساختمان الزامات و ضوابط مربوط به لوله کشی آب را تعیین می‌کند. این مقررات شامل لوازم بهداشتی لوله‌كشی و ذخيره‌سازی آب مصرفی لوله‌كشی فاضلاب بهداشتی لوله‌كشی هواكش فاضلاب و لوله‌كشی آب باران می‌باشد. همچنین استانداردهای ملی و بین‌المللی برای لوله کشی آب کیفیت و ایمنی سیستم لوله کشی را تضمین می‌کنند. استانداردهای لوله کشی فاضلاب شامل مباحث انتشار آلودگی و جلوگیری از بوی نامطبوع می‌باشد.
استاندارد سایز و جنس لوله‌ها تعیین می‌کند که لوله‌ها باید با توجه به نوع سیال فشار و دما انتخاب شوند. محل نصب لوله‌ها باید به گونه‌ای باشد که دسترسی به آن‌ها برای تعمیرات و نگهداری آسان باشد.
نکات مهم در لوله کشی ساختمان:
- اصول لوله کشی ساختمان در عایق کاری لوله‌ها: عایق کاری لوله‌ها از اتلاف انرژی و یخ زدگی لوله‌ها جلوگیری می‌کند.
- اصول لوله کشی روکار ساختمان: در لوله کشی روکار باید از بست‌های مناسب برای نگهداری لوله‌ها استفاده شود.
- اصول لوله کشی پکیج ساختمان: لوله کشی پکیج باید به گونه‌ای باشد که آب به طور یکنواخت در سیستم گرمایشی توزیع شود.
- اصول لوله کشی گاز ساختمان: لوله کشی گاز باید توسط افراد متخصص و با رعایت نکات ایمنی انجام شود.
- محل مناسب برای لوله کشی آب ساختمان: لوله‌های آب باید در محلی قرار گیرند که از یخ زدگی و آسیب‌های فیزیکی محافظت شوند.
- نوع عملکرد لوله کشی آب ساختمان: لوله کشی آب باید به گونه‌ای باشد که آب با فشار مناسب به تمام نقاط ساختمان برسد.
- قطر لوله های آب: قطر لوله‌ها باید با توجه به میزان مصرف آب و طول مسیر لوله کشی تعیین شود.
- استفاده از لوله‌ها و اتصالات با کیفیت
- رعایت استانداردهای لوله کشی
- انجام تست فشار پس از اتمام لوله کشی
- عایق کاری لوله‌ها
- اجتناب از خم کردن لوله‌ها به صورت تیز
- استفاده از بست‌های مناسب برای نگهداری لوله‌ها
- جلوگیری از تماس لوله‌ها با مواد خورنده
- پس از اتمام لوله کشی باید لوله‌ها را با مواد ضدعفونی کننده شستشو داد.
- استفاده از نوار تفلون و سایر مواد آب بندی برای جلوگیری از نشت آب ضروری است.
- افزایش ناگهانی قبض آب رطوبت روی دیوارها و سقف و صدای چکه آب از نشانه‌های نشتی در لوله کشی هستند.
- برای عیب یابی لوله کشی آب باید ابتدا محل نشتی را پیدا کرد و سپس نسبت به تعمیر آن اقدام کرد.
مشکلات رایج لوله کشی و راه حل‌ها:
مشکلات لوله‌کشی ساختمان:
- نشتی لوله‌ها
- افت فشار آب
- گرفتگی لوله‌ها
- یخ زدگی لوله‌ها
- صدای زیاد لوله‌ها
6 توصیه کاربردی برای اینکه بتوانید مشکلات لوله کشی خانگی خود را رفع کنید:
- شناسایی محل نشتی
- بستن شیر اصلی آب
- استفاده از نوار تفلون برای آب بندی
- استفاده از فنر لوله بازکنی برای رفع گرفتگی
- عایق کاری لوله‌ها برای جلوگیری از یخ زدگی
- تماس با یک لوله کش متخصص در صورت عدم توانایی در رفع مشکل
مهم‌ترین علت هرز شدن شیر آب اهرمی و راه تعمیر آن: هرز شدن شیر آب اهرمی معمولاً به دلیل خرابی کارتریج شیر است. برای تعمیر آن باید کارتریج را تعویض کرد.
ایمنی در لوله کشی:
- استفاده از دستکش و عینک ایمنی
- قطع جریان برق قبل از انجام هرگونه کار بر روی لوله‌های برق
- استفاده از ابزار مناسب
- رعایت نکات ایمنی در هنگام جوشکاری و برش لوله‌ها
- تجهیزات ایمنی مورد نیاز: دستکش عینک کلاه لباس کار کفش ایمنی
کیفیت و هزینه:
کیفیت و قیمت تمام شده کدام نوع لوله کشی مناسب تر است؟ انتخاب نوع لوله کشی مناسب بستگی به بودجه نوع ساختمان و نیازهای ساکنین دارد. لوله‌های با کیفیت بالا طول عمر بیشتری دارند و در بلندمدت مقرون به صرفه‌تر هستند.
کلام پایانی
لوله‌کشی ساختمان یک فرآیند مهم و تخصصی است که نیازمند دانش مهارت و رعایت استانداردها است. با مطالعه این مقاله شما می‌توانید دانش کافی برای درک نظارت و یا انجام پروژه‌های لوله کشی تحت اصول ساختمان‌‍‌سازی را کسب کنید.