چگونه مالیات بپردازیم؟
همه چیز درباره اظهارنامه مالیاتی و نحوه پرداخت آن
همانطور که می‌دانید یکی از پرکاربردترین فعالیت حسابداری برای مشاغل مختلف تهیه اظهارنامه مالیاتی است. ارسال اظهارنامه مالیاتی یعنی کارنامه مالی یک سال کاری شرکت‌ها و مؤسسات و یا اشخاص حقیقی که جهت محاسبه‌ی دقیق مالیات به سازمان امور مالی تحویل می‌دهند. این اظهارنامه مالیاتی هر ساله باید توسط این شرکت‌ها و مؤسسات و اشخاص حقیقی به سازمان امور مالی جهت محاسبه‌ی مالیات تحویل داده شود و همه‌ی آنها موظف هستند که تمامی بندهای اظهارنامه را تکمیل کنند. پس اینجا است که اهمیت تهیه اظهارنامه مالیاتی نمایان می‌شود.
در واقع تکمیل این فرم از حساسیت بالایی برخوردار می‌باشد و به همین دلیل امروزه تمامی مراکزهای دولتی از ادارات و بانک‌ها گرفته تا شرکت‌های خصوصی و حتی تمامی فروشگاه‌ها برای انجام امور مالیاتی خود به یک یا چند نفر حسابدار اعم از زن و مرد نیازمند هستند. حتی می‌توان گفت شرکت‌های فعال در بازار نیز (خارج از شرکت‌های دولتی و خصوصی) برای تهیه‌ی اظهارنامه‌ی مالیاتی خود به یک حسابدار دقیق و کار بلد نیاز دارند. در این نوشتار ما به دنبال بیان چند تعریف ساده و مختصر از اصطلاحات مربوط به اظهارنامه مالیاتی هستیم و در ادامه ضمن بیان نحوه دریافت و تکمیل فرم‌های مربوطه، به برخی نکات مهمی که در این خصوص وجود دارد اشاره می‌نماییم.
تعریف اظهارنامه مالیاتی
کارنامه مالی یک سال کاری شرکت یا شخص که جهت محاسبه مالیات به سازمان امور مالیاتی ارائه می‌گردد را اظهارنامه مالیاتی می‌نامند.
نحوه تنظیم اظهارنامه مالیاتی
از ابتدای سال ۱۳۹۱(سال مالی ۱۳۹۰) مودیان باید با مراجعه به پایگاه اینترنتی سازمان امور اقتصادی و دارایی نسبت به تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی اقدام نمایند.
تعریف سال مالیاتی
عبارت است از یک سال شمسی که از اول فروردین هر سال شروع و به آخر اسفند همان سال ختم می‌شود. در مورد اشخاص حقوقی مشمول مالیات که سال مالی آنها به موجب اساسنامه با سال مالیاتی تطبیق نمی‌کند، درآمد سال مالی آنها به جای سال مالیاتی مبنای محاسبه مالیات قرار می‌گیرد.
مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی حداکثر تا پایان چهار ماه شمسی پس از سال مالی است (۳۱ تیر ماه)؛ ولی در رابطه با اشخاص حقوقی که سال مالی آنها به موجب اساسنامه‌شان با سال مالیاتی تطبیق نمی‌کند، ملاک تعیین میزان مالیات، سالِ مالی آن شرکت است.
پرداخت مالیات اصناف و مشاغل
اصناف و مشاغل جزو دسته‌هایی هستند که باید مالیات مستقیم از نوع مالیات بر درآمد پرداخت کنند. مالیات بر درآمد همانطور که از اسم آن مشخص است، با توجه به میزان درآمد اصناف، بنگاه‌ها و افراد شاغل تعیین می‌شود. به‌عبارتی هر فرد یا صنفی که به نوعی کسب درآمد می‌کند، باید درصدی از آن را به‌عنوان مالیات پرداخت کند. درآمد افراد و مشاغل تا سقف مشخصی معاف از مالیات است و بعد از آن، درصد مالیات به‌صورت صعودی افزایش پیدا می‌کند. البته انواع مالیات مغازه شامل مالیات بر ارزش افزوده هم می‌شود. با وجود مالیات غیرمستقیم (مالیات بر ارزش افزوده) همه افراد مشمول ۹ درصد پرداخت مالیات هستند.
البته در این میان اصناف و مشاغلی هستند که بنا بر نوع فعالیت یا مقدار درآمد از پرداخت مالیات اصناف و مشاغل معاف می‌شوند. کمترین مالیات اصناف متعلق به اصناف فرهنگی است و اصنافی که در مناطق کمتر توسعه‌یافته شروع بکار می‌کنند نیز می‌توانند از برخی معافیت‌های مالیاتی یا مالیات نرخ صفر استفاده کنند.
برای پرداخت مالیات اصناف و مشاغل، باید ابتدا اظهارنامه مالیاتی ارائه دهید و سپس با توجه به میزان درآمد و هزینه‌های شما، مبلغی به‌عنوان مبلغ مالیات تعیین می‌شود که باید در زمان مقرر آن را پرداخت کنید.
مشمولان مالیات بر اصناف
مشمولان مالیات بر اصناف با توجه به نوع فعالیت واحد صنفی و میزان درآمد به سه‌دسته تقسیم می‌شوند:
- گروه اول: مودیان مالیاتی که آخرین درآمد آنها یا درآمد ابرازی در اظهارنامه ۲ سال آخر آنها بیش از 5.5 میلیارد تومان (۵۵ میلیارد ریال) باشد. مانند صاحبان هتل‌ها، صاحبان کارخانه‌ها، صاحبان بیمارستان‌ها، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و …
- گروه دوم: مودیان مالیاتی که آخرین درآمد یا درآمد ابرازی در اظهارنامه ۲ سال آخر آنها بین 1.8 میلیارد و 5.5 میلیارد تومان (۱۸ میلیارد تا ۵۵ میلیارد ریال) باشد.
- گروه سوم: کسب‌وکارهای کوچک که خدمات مختلف ارائه می‌دهند و درآمد آنها در راستای خدماتی است که ارائه می‌دهند. در واقع هر کسب‌وکاری که در گروه اول و دوم نباشد در دسته سوم قرار می‌گیرد.
تمامی کسب‌وکارهایی که به‌تازگی شروع به کار کرده‌اند باید طی مدت حداکثر ۴ ماه از فعالیت، نوع فعالیت و صنف خود را به سازمان امور مالیاتی اعلام کنند. این کار علاوه بر اینکه از جریمه‌های مالیاتی پیش‌گیری می‌کند، ممکن است شرایطی را فراهم کند تا اصناف از معافیت‌های مالیاتی استفاده کنند.
اصناف معاف از مالیات
برخی از اصناف با توجه به نوع فعالیت معاف از مالیات هستند. تعدادی از این اصناف عبارت‌اند از:
- مراکز و مؤسسات خیریه
- گروه‌های فرهنگی و هنری
- اصناف فعال در مناطق کمتر توسعه‌یافته
نحوه محاسبه مالیات اصناف و مغازه داران
مبلغ مالیات اصناف با توجه به نوع صنف و درآمد مشخص می‌شود. برای اینکه نحوه محاسبه مالیات مغازه داران را بدانیم ابتدا باید مقدار معافیت مالیات بر درآمد که به صورت سالانه اعلام می‌شود را بدانیم. در سال ۹۹(طبق ماده 101) مبلغ معافیت مالیات بر درآمد برابر با 28.8 میلیون تومان، و در سال ۱۴۰۰ برابر با 36 میلیون تومان درآمد سالیانه بود. این مبالغ به این معنی است که کسبه‌ای که به‌طور سالیانه تا این مبالغ درآمد داشته باشند، معاف از پرداخت مالیات مغازه خودشان هستند و هرچه این مقدار افزایش پیدا کند، درصد مالیات افزایش پیدا می‌کند.
برای محاسبه مالیات مغازه خودتان پس از تشخیص میزان سود معاف از مالیات خودتان باید ببینید که با چه نرخی باید مالیات شما محاسبه شود. 3 نرخ برای مالیات اشخاص حقیقی یا مالیات مغازه وجود دارد که برای محاسبه مالیات مغازه خودتان با توجه به مقدار سود سالانه ای که داشتید باید از یک یا چند مورد از این نرخ‌ها استفاده کنید.
- درصد: به ازای مازاد سودی که نسبت به رقم معافیت سالانه مالیات بر درآمد (که برای سال 1401 برابر با 35 میلیون و 600 هزار تومان است) کسب می‌کنید تا مقدار 50 میلیون تومان سود سالانه.
- 20 درصد: به ازای مازاد سود نسبت به رقم 50 میلیون تومان تا مقدار 100 میلیون تومان.
- 25 درصد: به ازای مازاد مبلغی که بیش از 100 میلیون تومان سود کسب کرده‌اید.
آیا پرداخت مالیات کمتر به صورت قانونی امکان پذیر است؟
در قانون مالیات های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده ، پرداخت مالیات های مستقیم و غیر مستقیم ، توسط مشمولان ، تعیین شده و مودیان، موظف شده اند که به صورت رسمی و قانونی و در بازه زمانی مشخص شده ، اقدام به پرداخت مالیات متعلق به خود نمایند که این موضوع از طریق تنظیم اظهارنامه مالیاتی است.
پرداخت مالیات ، به دلیل اینکه یک تکلیف قانونی مهم بر دوش مودیان است ، لازم است که مشمولان مالیات ، اطلاعات کامل و جامعی در خصوص نحوه پرداخت مالیات و ظرایف مالی و حقوقی آن داشته باشند . به منظور پرداخت مالیات قانونی ، مودیان ، ابتدا می بایست اقدام به دریافت کد رهگیری مالیاتی نموده و سپس ، با استعلام میزان بدهی مالیاتی خود ، اقدام به پرداخت آن نمایند .
با این وجود سوالی که ممکن است مطرح شود ، آن است که آیا پرداخت مالیات کمتر ، به صورت قانونی ، امکان پذیر است یا خیر ؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، این سوال نیز مطرح می شود که چگونه مالیات کمتری بدهیم ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بله ، خوشبختانه بر اساس قوانین مالیاتی، برخی از مشوق های مالیاتی ، پیش بینی شده است که مودیان ، با استفاده و استناد به آنها ، می توانند به صورت قانونی ، مالیات کمتری پرداخت نمایند.
اما در ارتباط با این سوال که آیا می توان به شیوه قانونی ، مالیات کمتری پرداخت نمود ، باید گفت که پرداخت مالیات کمتر ، حتما باید به استناد قانون باشد و نمی توان با استفاده از راهکارهای غیر قانونی ، از میزان مالیات ، کاست . به بیان دیگر ، فرار از پرداخت مالیات ، جرم می باشد و به عنوان یکی از جرایم مالیاتی ، در قانون مالیات های مستقیم ، برای آن ، مجازات پیش بینی شده است .
بر اساس ماده 201 قانون مالیات های مستقیم ، هر گاه مودی مالیاتی ، با قصد فرار نمودن از پرداخت مالیات قانونی ، از روی علم و عمد ، به ترازنامه و حساب سود و زیانی استناد نماید که بر خلاف حقیقت تنظیم شده اند و یا اینکه برای سه سال پشت سر هم ، اظهارنامه مالیاتی و یا ترازنامه و حساب سود و زیان خود را ارائه ننماید ، به مجازات های قانونی ذکر شده در قانون ، محکوم خواهد شد .
علاوه بر اینها ، در ماده 274 قانون مالیات های مستقیم نیز ، مواردی پیش بینی شده است که در آن موارد، مودیان ، یا مالیات نمی پردازند و یا اینکه میزان مالیات پرداختی آنها ، با مالیاتی که به لحاظ قانونی ، به آنها تعلق گرفته است ، مغایرت دارد . به عنوان نمونه ، زمانی که اشخاص ، فعالیت های اقتصادی و منابع درآمد خود را کتمان می کنند یا اینکه از ارائه اطلاعات مالی خود با ماموران مالیاتی خودداری می نمایند ، مرتکب جرایم مالیاتی شده اند. همچنین استفاده از راه هایی همچون انعقاد قراردادهای صوری به نام دیگران برای فرار از پرداخت مالیات ، یا استفاده از کارت بازرگانی دیگران، از جمله راه های غیر قانونی برای کاهش پرداخت مالیات هستند که در صورت اثبات ، مرتکب ، به مجازات جرم فرار مالیاتی ، محکوم خواهد شد.