در حال حاضر چند سکه به زن تعلق میگیرد

اینکه زن چند سکه مهریه می تواند دریافت کند، نه سقف مشخص و ثابتی دارد و نه فقط به تعداد سکه های عقدنامه بستگی پیدا می کند. در واقع، این موضوع بیشتر به توانایی مالی مرد و البته رویه های جدید دادگاه ها برمی گردد. خبرهایی که درباره طرح ۱۴ سکه می شنویم، فعلاً در حد یک پیشنهاد باقی مونده و هنوز تبدیل به قانون نشده. پس بیایید ببینیم واقعیت چی هست و چه خبره.

مهریه، این واژه آشنای دنیای ما، همیشه پای ثابت بحث ها و حرف و حدیث های زیادی بوده. توی جامعه ما، مهریه فقط یه عدد یا یه دارایی نیست؛ یه جور تعهد مالیه که مرد در زمان ازدواج به زن میده و پشتوانه حقوقی مهمی برای زندگی مشترک حساب میشه. اما گاهی همین مهریه، که قرار بوده دلگرمی باشه، تبدیل به معضلی میشه که زندگی خیلی ها رو تحت الشعاع قرار میده. از اون طرف هم، سوالات و ابهامات زیادی درباره میزان مهریه قابل وصول، قوانین جدید و شایعاتی مثل طرح ۱۴ سکه وجود داره که حسابی ذهن مردم رو مشغول کرده. اصلا همین پیچیدگی ها باعث میشه که خیلی ها از حقوق واقعی خودشون بی خبر بمونن و تصمیمات اشتباهی بگیرن. اینجا می خوایم دور هم جمع بشیم و با زبون ساده، بدون پیچ و خم های حقوقی که آدمو گیج می کنه، درباره تمام و کمال ماجرای مهریه صحبت کنیم. می خوایم ببینیم قانون واقعاً چی میگه، رویه های قضایی الان چطوریه، و برای گرفتن مهریه چه راه و چاهی هست. پس کمربندها رو ببندید که قراره یه سفر جذاب و پر از آگاهی رو شروع کنیم!

مهریه چیه اصلا؟ یه تعریف ساده

مهریه توی قانون ما، یه تعهد مالیه که مرد موقع عقد ازدواج به گردن می گیره. این تعهد میتونه هر چیزی باشه؛ از سکه و طلا بگیر تا یه ملک یا حتی یه دارایی غیرنقدی. هدف اصلی مهریه، حمایت مالی از زن در طول زندگی مشترک و بعد از اون (اگه خدایی نکرده به جدایی رسید) هست. در واقع، مهریه یه حق مالیه که به محض اینکه خطبه عقد خونده میشه، زن مالک اون میشه و هر موقع بخواد میتونه اونو مطالبه کنه. این یه فرق بزرگ با چیزهایی مثل نفقه یا اجرت المثل داره که شرایط خاص خودشون رو برای مطالبه دارن.

انواع مهریه رو بشناسیم: از مهرالمسمی تا مهرالمتعه

توی قانون ما، مهریه انواع مختلفی داره که هر کدوم شرایط خاص خودشون رو دارن و خوبه که باهاشون آشنا بشیم:

• مهرالمسمی: این همون مهریه ای هست که زن و مرد توی عقدنامه و با توافق همدیگه تعیین می کنن. یعنی اگه توی سند ازدواج نوشتیم ۱۰۰ سکه بهار آزادی، این میشه مهرالمسمی. معمولاً بیشتر مهریه ها از همین نوع هستن.
• مهرالمثل: فکر کنید یهو توی عقدنامه مهریه رو ننوشتن یا اصلا اون چیزی که تعیین کردن، از نظر شرعی یا قانونی اشکالی داشته. اینجا دادگاه میاد و با توجه به شأن و منزلت زن، وضعیت خانوادگی و اجتماعی اش، عرف جامعه و حتی وضعیت مالی مرد، یه مهریه تعیین می کنه. این دیگه اسمش مهرالمثل هست، یعنی مهریه ای که مشابه وضعیت زن توی جامعه باشه. البته مهرالمثل معمولاً وقتی مطرح میشه که نزدیکی بین زوجین اتفاق افتاده باشه.
• مهرالمتعه: این نوع مهریه وقتی پیش میاد که توی عقد دائم، اصلا مهریه ای تعیین نشده باشه و قبل از اینکه نزدیکی بین زوجین اتفاق بیفته، طلاق بگیرن. توی این حالت، مرد یه مبلغی رو به عنوان مهریه به زن پرداخت می کنه که این مبلغ بر اساس وضعیت مالی و توانایی مرد تعیین میشه. هدفش هم اینه که زن توی این شرایط دست خالی نمونه. پس می بینید که هر کدوم از این ها شرایط خاص خودشون رو دارن و بهتره قبل از هر اقدامی، بدونیم دقیقاً مهریه ما از کدوم دسته هست.

عندالمطالبه یا عندالاستطاعه؟ کدوم به نفع کیه؟

این دو تا واژه توی دنیای مهریه حسابی سر و صدا دارن و تفاوتشون خیلی مهمه. بذارید با یه مثال ساده بگیم:

• مهریه عندالمطالبه: وقتی مهریه از نوع عندالمطالبه هست، یعنی زن هر موقع دلش خواست، میتونه مهریه اش رو از مرد طلب کنه. فرقی هم نمیکنه توی زندگی مشترک باشن یا جدا شده باشن. مرد هم وظیفه داره اونو پرداخت کنه. توی این حالت، حتی اگه مرد بگه پول ندارم، این ادعا زیاد به دردش نمیخوره و زن میتونه برای گرفتن مهریه اش اقدام کنه و مرد مجبوره دنبال قسط بندی یا فروش اموالش باشه. خلاصه اینکه، عندالمطالبه دست زن رو برای مطالبه مهریه حسابی باز میذاره.
• مهریه عندالاستطاعه: این یکی داستانش یه کم فرق می کنه. توی مهریه عندالاستطاعه، زن فقط وقتی میتونه مهریه اش رو از مرد طلب کنه که مرد برای پرداخت اون رو داشته باشه. یعنی اگه مرد بگه پول ندارم و این رو ثابت کنه، زن نمیتونه اونو مجبور به پرداخت کنه. توی این حالت، بار اثبات توانایی مالی مرد بر دوش زنه و باید ثابت کنه که مرد اموالی داره که از طریق اونا میشه مهریه رو گرفت. اگه توی عقدنامه نوشته باشن عندالاستطاعه، این یعنی زن باید ثابت کنه که مرد پولداره و میتونه مهریه رو بده. اگه نتونه ثابت کنه، مطالبه مهریه خیلی سخت میشه. این روزا خیلی بحث میشه که کاش همه مهریه ها عندالاستطاعه بشن تا مشکلات کمتری برای آقایون پیش بیاد، اما فعلا که اینطور نیست و فقط اگه توی عقدنامه صراحتاً نوشته شده باشه، عندالاستطاعه محسوب میشه.
  

انتخاب بین عندالمطالبه و عندالاستطاعه موقع عقد، تأثیر زیادی روی حقوق و وظایف زن و مرد توی آینده داره. پس قبل از امضا، حسابی بهش فکر کنید و با یه وکیل مشورت کنید.

قانون 110 سکه: قصه حبس و آزادی، نه سقف پرداخت!

یکی از بزرگ ترین سوءتفاهم ها درباره مهریه، همینه که مردم فکر می کنن قانون گفته سقف مهریه ۱۱۰ سکه است و اگه بیشتر از این باشه، دیگه به زن تعلق نمی گیره. اما این حرف از بیخ و بن اشتباهه! قانون ۱۱۰ سکه، اصلاً درباره سقف مهریه نیست، بلکه درباره برای مهریه است. یعنی چی؟ یعنی اگه مهریه زن تا ۱۱۰ سکه باشه و مرد توانایی پرداخت اونو نداشته باشه، زن میتونه از دادگاه بخواد که مرد رو حبس کنن تا مهریه اش رو بده. این قانون برای این وضع شد که جلوی حبس های طولانی مدت و زیاد رو بگیرن و مردها رو بابت مهریه های نجومی زندانی نکنن. اما این نکته خیلی مهمه که:

توی رویه های قضایی اخیر و بخشنامه های جدید قوه قضائیه، حتی برای مهریه های تا سقف ۱۱۰ سکه هم، اگه مرد بده و دادگاه هم اعسارش رو قبول کنه، و مرد به حبس محکوم نمیشه. در واقع، تمرکز دادگاه ها الان روی و وصولش از طریق توقیف امواله، نه حبس کردن مرد. این یه تغییر بزرگ و خیلی مهمه که خیلی ها ازش بی خبرن.

مهریه بیشتر از 110 سکه: آیا میشه گرفت؟

بله، مثلاً اگه مهریه زنی ۵۰۰ سکه باشه، زن حق داره تمام ۵۰۰ سکه رو از مرد طلب کنه. قانون ۱۱۰ سکه فقط برای حبس بود، نه برای محدود کردن اصل مهریه. اما خب یه تفاوتی اینجا وجود داره: برای اون بخش از مهریه که است، دیگه وجود نداره. یعنی اگه مرد برای اون بخش اضافه پول نداشته باشه، نمیتونن اونو به خاطرش زندانی کنن. توی عمل هم، با توجه به رویه های جدید که گفتیم، حتی برای مهریه های زیر ۱۱۰ سکه هم با پذیرش اعسار، حکم جلب صادر نمیشه و عملاً حبس برای مهریه تا حد زیادی منتفی شده.

برای مهریه های بالا، راه وصول معمولاً از طریق هست. یعنی اگه مرد خونه، ماشین، حساب بانکی یا هر مال دیگه ای داشته باشه، زن میتونه اونا رو توقیف کنه و از طریق فروش اونا، مهریه اش رو دریافت کنه.

وقتی پای اعسار میاد وسط: دیگه خبری از زندان نیست؟

اعسار یعنی اینکه مرد به دادگاه ثابت کنه که واقعاً توانایی مالی برای پرداخت مهریه به صورت یکجا رو نداره. اگه دادگاه این ادعا رو قبول کنه، مهریه رو می کنه. این یه اتفاق خوب برای آقایونه، چون با پذیرش اعسار، دیگه حکم جلب و حبس برای مهریه صادر نمیشه. قبلاً اگه مرد قسط های مهریه رو پرداخت نمی کرد، دوباره حکم جلبش صادر میشد و میرفت زندان. اما الان با بخشنامه های جدید، حتی اگه قسط ها هم پرداخت نشه، مرد رو دیگه به زندان نمی ندازن. در این شرایط، زن میتونه برای توقیف اموال مرد اقدام کنه تا بدهی مهریه از اون طریق پرداخت بشه. این یعنی قانونگذار بیشتر به فکر اینه که مهریه وصول بشه، نه اینکه مرد رو به خاطر نداشتن پول زندانی کنن.

با رویه های جدید قضایی، دیگر حبس به عنوان ضمانت اجرای مهریه، حتی برای مهریه های کمتر از ۱۱۰ سکه (با اثبات اعسار) عملاً منتفی شده است.

چطوری مهریه رو بگیریم؟ مسیر اداری و دادگاهی

برای اینکه مهریه رو بگیریم، دو تا راه اصلی وجود داره: یکی از طریق اداره ثبت و یکی هم از طریق دادگاه خانواده. هر کدوم مزایا و معایب خاص خودشون رو دارن.

مطالبه از طریق ثبت: سریع تر ولی هزینه بر

اگه سند ازدواجتون رسمی باشه، میتونید از طریق اداره ثبت برای گرفتن مهریه اقدام کنید. این روش معمولاً ، چون نیازی به بررسی های طولانی دادگاه نداره. مراحلش اینطوریه:

1. اول باید برید دفترخونه ای که عقد ازدواجتون اونجا ثبت شده.
2. اونجا یه درخواست برای صدور اجرائیه مهریه میدید.
3. بعد از صدور اجرائیه، یه اخطاریه برای شوهرتون فرستاده میشه و بهش ۱۰ روز مهلت میدن که مهریه رو پرداخت کنه.
4. اگه توی این ۱۰ روز مهریه پرداخت نشد، شما میتونید اموالی از شوهرتون رو که میشناسید، به اداره ثبت معرفی کنید تا توقیف بشن.

اما این روش یه عیبی هم داره: اش معمولاً بالاتره. شما باید یه درصدی از مبلغ مهریه رو به عنوان هزینه اجرایی بپردازید. این هزینه ممکنه برای همه راحت نباشه.

مطالبه از طریق دادگاه خانواده: مراحل و پیچ و خم هاش

اگه سند ازدواجتون رسمی نیست یا دلتون میخواد از طریق دادگاه اقدام کنید، باید یه دادخواست به دادگاه خانواده بدید. این روش یه کم و پر از مراحل مختلفه:

1. باید به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک مراجعه کنید و یه دادخواست مطالبه مهریه ثبت کنید.
2. دادگاه بعد از بررسی اولیه، وقت رسیدگی رو تعیین می کنه و به شما و شوهرتون ابلاغ می کنه.
3. توی جلسات دادگاه، قاضی به حرف های هر دو طرف گوش میده و مدارک رو بررسی می کنه.
4. اگه مرد توانایی پرداخت مهریه رو به صورت یکجا نداشته باشه، میتونه دادخواست اعسار بده که در ادامه بیشتر توضیح میدیم.
5. بعد از اینکه حکم نهایی صادر شد، میشه برای اجرای اون اقدام کرد.

نقش وکیل توی هر دو روش خیلی مهمه، مخصوصاً توی دادگاه که وکیل میتونه مسیر رو براتون هموارتر و از حقتون بهتر دفاع کنه.

دادخواست اعسار و تقسیط مهریه: نفس راحتی برای آقایون

دادخواست اعسار یه ابزاریه برای آقایون که اگه واقعاً نتونن مهریه رو یکجا پرداخت کنن، ازش استفاده کنن. اعسار یعنی اینکه مرد ثابت کنه که فقیره و دارایی کافی برای پرداخت یکجای مهریه رو نداره. شرایط و مدارک لازم برای اثبات اعسار:

• باید لیست تمام اموال و دارایی هاتون رو به دادگاه بدید.
• باید شهادت دو نفر شاهد رو که از وضعیت مالی شما خبر دارن، به دادگاه ارائه کنید.
• باید ثابت کنید که درآمدتون کمه و نمی تونید یکجا پرداخت کنید.

اگه دادگاه اعسار رو قبول کنه، مهریه رو براتون می کنه. یعنی مثلاً میگه یه مبلغی رو به عنوان پیش پرداخت بدید و بقیه رو ماهیانه یا هر چند ماه یک سکه پرداخت کنید. اینجوری هم فشار مالی از روی مرد برداشته میشه و هم زن بالاخره به مهریه اش می رسه.

قبل ترها اگه مرد قسط مهریه رو پرداخت نمی کرد، حکم جلبش صادر میشد، اما با بخشنامه های جدید، الان اگه قسط ها هم عقب بیفته، دیگه و زن باید برای توقیف اموال مرد اقدام کنه. این تغییر، هم برای آقایون یه جورایی امنیت ایجاد کرده و هم برای خانم ها این معنی رو میده که باید بیشتر دنبال شناسایی اموال مرد باشن.

توقیف اموال و دارایی های مرد: چیا رو میشه گرفت؟ (مستثنیات دین)

اگه مرد مهریه رو پرداخت نکنه، زن میتونه اموال و دارایی های اونو توقیف کنه تا از طریق فروش اونا مهریه اش رو بگیره. اما هر مالی رو نمیشه توقیف کرد! یه سری از اموال هستن که بهشون میگن و طبق قانون، این ها اموالی هستن که برای زندگی ضروری مرد لازم هستن تا بتونه به زندگی عادی خودش ادامه بده. مثل:

• خونه ای که مرد توش زندگی می کنه و تنها سرپناهشه.
• ماشینی که برای کار یا امرار معاشش ضروریه (اگه ماشین دیگه ای داشته باشه، اون قابل توقیفه).
• وسایل ضروری زندگی خونه (یخچال، گاز، تلویزیون و…).
• کتاب ها و ابزارهای کاری که برای شغلش لازم هستن.
• حقوق و مزایای بازنشستگی.

به جز مستثنیات دین، هر مال دیگه ای از مرد که به نام خودش باشه (مثل زمین، باغ، حساب بانکی، سهام، حقوق اضافه بر نیاز و…) قابل توقیف هست. اگه مرد کارمند باشه، میشه یک چهارم حقوقش رو (توی دوران زندگی مشترک) یا یک سوم حقوقش رو (بعد از طلاق و تا زمانی که مرد زن دیگری اختیار نکرده) توقیف کرد تا از اون طریق مهریه پرداخت بشه.

قانون 14 سکه: شایعه یا واقعیت؟

این روزها زیاد درباره قانون جدید مهریه ۱۴ سکه حرف زده میشه و خیلی ها نگرانن یا امیدوار. اما بذارید خیال همه رو راحت کنم: یعنی فعلاً جنبه قانونی نداره و چیزی عوض نشده.

وضعیت فعلی طرح 14 سکه: چی شده آخرش؟

این طرح توی کمیسیون قضایی مجلس در حال بررسیه و هنوز به صحن علنی مجلس نیومده که نمایندگان بهش رأی بدن. حتی اگه توی مجلس هم رأی بیاره، باید بره شورای نگهبان و اونجا هم تأیید بشه تا تبدیل به قانون بشه. پس مسیر طولانی در پیش داره و فعلاً خبری از اجرای اون نیست.

جزئیات طرح پیشنهادی هم چیزهایی مثل اینه که شاید برای مهریه های تا ۱۴ سکه، تسهیلاتی مثل معافیت مالیاتی در نظر گرفته بشه یا اینکه برای اعمال ضمانت اجرایی (که قبلاً حبس بود) محدودیت هایی ایجاد کنن. اما تأکید می کنم، اینها همه هستن و تا لحظه نگارش این مطلب، هیچکدوم قطعی و قانونی نشده اند.

چرا این طرح مطرح شد و چه مخالفانی داره؟

این طرح بیشتر به خاطر نگرانی ها درباره و مشکلات زیادی که مهریه های سنگین برای جوانان ایجاد می کنه، مطرح شده. خیلی ها معتقدن که مهریه بالا، هم باعث میشه جوونا از ازدواج بترسن و هم توی صورت جدایی، مشکلات زیادی رو هم برای مرد و هم برای زن به وجود میاره. ایده اصلی اینه که اگه مهریه منطقی تر باشه، بنیان خانواده محکم تر میشه و اختلافات مالی کمتر پیش میاد.

اما این طرح مخصوصاً فراکسیون زنان و برخی فعالان حقوق زنان معتقدن که این طرح، حقوق زنان رو نادیده میگیره و پشتوانه مالی اونا رو از بین میبره. اونا میگن که توی جامعه ما، زنان هنوز به اون اندازه استقلال مالی و اجتماعی ندارن که بتونن بدون مهریه، زندگی خودشون رو اداره کنن و این طرح میتونه به ضررشون باشه. خلاصه اینکه، این طرح هنوز کلی بحث و جدل داره و مشخص نیست سرنوشتش چی میشه.

چند تا سوال پرتکرار و نکات ریز درباره مهریه

حالا که بحث داغه، بریم سراغ چند تا سوال دیگه که ممکنه ذهن خیلیا رو درگیر کرده باشه:

مهریه بعد از فوت زن یا مرد چی میشه؟

این سوال مهمیه. اگه خدایی نکرده زن فوت کنه، مهریه او به (یعنی شوهر، فرزندان، پدر و مادرش) به نسبت سهم الارثی که دارن، ارث میرسه و اونا میتونن مهریه رو از مرد مطالبه کنن. البته اگه مرد فوت کنه، مهریه زن از مرد پرداخت میشه. یعنی اول مهریه زن رو پرداخت می کنن، بعد اگه چیزی موند، اون میرسه به ورثه مرد. پس مهریه با فوت هیچ کدوم از طرفین از بین نمیره.

خیانت زن، روی مهریه تاثیر داره؟

نه، توی قانون ما مهریه به محض عقد به زن تعلق میگیره و یه حق مالیه که ربطی به رفتارهای اخلاقی زن نداره. البته، توی بعضی موارد خاص مثل طلاق خلع، اگه زن بخواد طلاق بگیره، ممکنه مجبور بشه بخشی از مهریه اش رو ببخشه تا مرد راضی به طلاق بشه. اما این با اون چیزی که به اسم خیانت میشناسیم، فرق داره. پس اگه زنی خیانت کرده باشه، باز هم حق داره مهریه اش رو بگیره.

طلاق خلع و مبارات و مهریه: یه کم پیچیده تر

توی زن از زندگی مشترک متنفره و حاضره یه چیزی رو به مرد ببخشه (معمولاً تمام یا بخشی از مهریه) تا مرد راضی به طلاق بشه. یعنی اینجا زن خودش از یه حق مالی (مهریه) میگذره تا به طلاق برسه. توی هم همینطوره، با این تفاوت که توی مبارات، کراهت و تنفر دوطرفه هست. پس توی این نوع طلاق ها، مهریه زن ممکنه بسته به توافق طرفین، کم یا زیاد بشه.

حساب و کتاب مهریه با تورم: از سکه تا پول رایج

مهریه اگه به صورت سکه یا طلا باشه، معمولاً با قیمت روز محاسبه میشه. یعنی اگه شما ۱۰ سال پیش ۱۰۰ سکه مهریه تون بوده و الان مطالبه می کنید، قیمت روز ۱۰۰ سکه رو بهتون میدن. اما اگه مهریه (مثلاً ۱ میلیون تومن پول نقد) باشه، داستان فرق می کنه. توی این حالت، بر اساس مهریه رو محاسبه و پرداخت می کنن. یعنی تورم رو حساب می کنن و مبلغ رو به روز میکنن. مثلاً اگه ۱۰ سال پیش ۱ میلیون تومن مهریه تون بوده، الان همون ۱ میلیون رو با در نظر گرفتن تورم این ۱۰ سال، به شما میدن تا ارزش پولتون حفظ بشه.

مهریه مالیات داره؟

نه، در حال حاضر یعنی اگه زنی مهریه اش رو دریافت کنه، نیازی نیست بابتش مالیات بپردازه. البته توی طرح پیشنهادی ۱۴ سکه، بحث معافیت مالیاتی برای ۱۴ سکه و مالیات برای مازاد بر اون مطرح شده، اما همونطور که گفتیم، اینها فعلاً در حد طرحه و هنوز قانونی نشده. پس فعلاً نگران مالیات مهریه نباشید.

مهریه یک بدهی شرعی و قانونی است که بر عهده زوج است و به محض انعقاد عقد، زن مالک آن می شود و حق هرگونه تصرف در آن را دارد.

حرف آخر: مهریه، یه موضوع حساس و پر از حرف و حدیث

خب، رسیدیم به انتهای بحث شیرین و در عین حال پیچیده مهریه. دیدیم که سوال در حال حاضر چند سکه به زن تعلق میگیرد جواب ساده و یک خطی نداره. قضیه خیلی پیچیده تر از این حرفاست و به عوامل مختلفی بستگی داره؛ از میزان مهریه توافق شده و وضعیت مالی مرد بگیر تا رویه های قضایی جدید و البته حرف و حدیث های طرح ۱۴ سکه.

جمع بندی بحث اینه که: می تونه بگیره، بستگی به میزان مهریه داره، اما مهم تر از اون، توانایی مالی مرد و رویه های قضاییه. با رویه های جدید، حتی اگه مهریه زیر ۱۱۰ سکه هم باشه، دیگه خبری از حبس مرد نیست و دادگاه مهریه رو قسط بندی می کنه. این یعنی برای آقایون، راه نفس کشیدن بیشتر شده و برای خانم ها، باید دنبال راه های دیگه (مثل توقیف اموال) برای وصول مهریه باشن.

یادتون باشه که طرح ۱۴ سکه هنوز فقط یه طرحه و پس به شایعات توجه نکنید و همیشه اطلاعاتتون رو از منابع رسمی و موثق بگیرید. پرونده های مهریه پر از پیچیدگی ها و تفاوت های موردی هستن. هیچ دو پرونده ای کاملاً شبیه هم نیستن و وضعیت هر کس فرق می کنه. برای همین، یه وکیل خوب میتونه شما رو توی این مسیر پر پیچ و خم راهنمایی کنه و بهتون کمک کنه بهترین تصمیم رو برای آینده تون بگیرید. پس، اگه توی این شرایط قرار گرفتید، درنگ نکنید و سراغ یه مشاور حقوقی برید. اطلاعات دقیق و به روز، توی اینجور مسائل، حکم طلا رو داره.