مراحل شکایت چک برگشتی در شورای حل اختلاف

اگر چکی دارید که برگشت خورده و می خواهید از طریق شورای حل اختلاف پیگیری اش کنید، باید بدونید که این راه حل اغلب سریع تر و کم هزینه تر از دادگاه های عمومی هست. در این مطلب، قدم به قدم بهتون می گیم چطور می تونید این کار رو انجام بدید و چه نکاتی رو باید حواستون باشه.

همه ما توی زندگی روزمره و معاملاتمون، از خرید و فروش گرفته تا قرض و وام، خیلی با چک سروکار داریم. چک یه جور ابزار اعتباریه که به ما کمک می کنه پول رو بدون نیاز به حمل وجه نقد جابجا کنیم. اما خب، گاهی اوقات پیش میاد که چکی که دستمون داریم، به دلایل مختلفی مثل کافی نبودن موجودی یا هر چیز دیگه ای، برگشت می خوره. اینجاست که صاحب چک واقعاً کلافه میشه و دنبال راه حلی می گرده تا حقش رو بگیره.

توی این شرایط، دونستن راه و چاه قانونی برای پیگیری چک برگشتی خیلی مهمه. شاید شنیده باشید که برای چک برگشتی میشه هم از طریق حقوقی اقدام کرد و هم از طریق کیفری. این مقاله قرار نیست درباره چک کیفری صحبت کنه، بلکه تمرکز اصلیمون روی چک برگشتی حقوقی هست و اینکه چطور می تونیم این مدل چک ها رو از طریق مرجعی مثل شورای حل اختلاف پیگیری کنیم.

شورای حل اختلاف، یه جورایی مثل یه میانبر برای حل پرونده های مالی کم ارزشه. مزیتش هم اینه که هم مراحلش نسبت به دادگاه های عمومی ساده تره، هم سریع تر به نتیجه می رسید و هم هزینه های کمتری داره. مخصوصاً با اومدن قانون جدید صدور چک (که از سال ۱۳۹۷ به بعد کلی تغییرات اساسی ایجاد کرده)، بعضی از چک ها رو میشه خیلی راحت تر و بدون نیاز به طی کردن مراحل طولانی دادگاه، وصول کرد. البته نه همه چک ها! قراره اینجا دقیقاً همین تفاوت ها رو بررسی کنیم.

پس اگه چکی دارید که برگشت خورده و حس می کنید باید از طریق شورای حل اختلاف اقدام کنید، جای درستی اومدید. قراره توی این راهنما، همه جزئیات، مدارک مورد نیاز و نکات حقوقی مهم رو به زبان ساده بهتون بگیم تا با خیال راحت و آگاهی کامل، بتونید حق و حقوقتون رو پیگیری کنید. پس با ما همراه باشید تا ببینیم باید از کجا شروع کنیم.

چک برگشتی حقوقی چیست و چرا باید سراغ شورای حل اختلاف برویم؟

قبل از اینکه وارد جزئیات مراحل شکایت بشیم، لازمه یه آشنایی اولیه با ماهیت چک برگشتی حقوقی پیدا کنیم و بفهمیم اصلاً شورای حل اختلاف توی این مسیر چه نقشی داره. خیلی ها فکر می کنن هر چکی که برگشت بخوره، میشه از صادرکننده اش شکایت کیفری کرد، در حالی که اینطور نیست!

بیایید ببینیم چک حقوقی یعنی چی؟

ببینید، چک کلاً دو تا جنبه داره: حقوقی و کیفری. وقتی می گیم یه چک برگشتی، جنبه حقوقی داره، یعنی فقط می تونیم از صادرکننده اش بخوایم که پول رو بهمون برگردونه. خبری از مجازات زندان و این حرف ها نیست. این تفاوت خیلی مهمه، چون راه پیگیری هر کدوم فرق می کنه.

یه چک به دلایل مختلفی ممکنه حقوقی بشه و نتونیم از صادرکننده اش شکایت کیفری کنیم:

• گذشتن مهلت ۶ ماهه: اگه شما از تاریخ صدور چک (تاریخی که روی چک نوشته شده) تا ۶ ماه بعد، برای وصول چک به بانک مراجعه نکنید و برگشتش نزنید، چک جنبه کیفریش رو از دست میده و فقط از مسیر حقوقی می تونید پیگیریش کنید.
• چک تضمینی یا امانت: فرض کنید یه چک رو به عنوان تضمین انجام کاری به کسی دادید (مثلاً برای ضمانت اجاره خونه یا انجام یه پروژه). اگه این چک برگشت بخوره، معمولاً جنبه کیفری نداره و حقوقی محسوب میشه.
• چک سفید امضا: چکی که صادرکننده فقط زیرش رو امضا کرده و بقیه اطلاعات مثل مبلغ و تاریخ رو خالی گذاشته باشه، اگه بعداً پر بشه و برگشت بخوره، کیفری نیست و حقوقیه.
• چک مشروط: اگه توی متن چک یا یه سند جداگونه، شرطی برای پرداخت چک گذاشته باشید (مثلاً این چک زمانی پرداخت می شود که فلان پروژه تمام شده باشد)، باز هم چک جنبه کیفریش رو از دست میده.
• چک بدون تاریخ یا با تاریخ مُوَخَر: چکی که تاریخ نداشته باشه یا تاریخ صدورش جلوتر از تاریخ واقعی باشه، از نظر قانونی جنبه کیفری پیدا نمی کنه.
• مسدودی حساب با دستور قضایی: اگه حساب صادرکننده چک به دستور دادگاه مسدود شده باشه و چک برگشت بخوره، این مورد هم حقوقی تلقی میشه.

یه نکته خیلی مهم: توی هر حالتی که چک برگشت خورد، اولین کاری که باید بکنید اینه که برید بانک و حتماً گواهی عدم پرداخت (یا همون گواهی برگشتی) رو بگیرید. این گواهی، سند اصلی شما برای پیگیری های بعدی هست. بدون این گواهی، عملاً نمی تونید هیچ کاری انجام بدید.

شورای حل اختلاف: راهی آسون تر برای پیگیری چک برگشتی

خب حالا که فهمیدیم چک حقوقی چیه، چرا باید برای پیگیریش بریم سراغ شورای حل اختلاف؟ دلیلش ساده ست: شورای حل اختلاف برای این ایجاد شده که یه سری از پرونده ها، مخصوصاً پرونده های مالی با مبالغ کم، سریع تر و با تشریفات کمتر حل و فصل بشن و بار دادگاه های اصلی کمتر بشه. این یعنی اگه پرونده چک برگشتی شما توی حیطه صلاحیت شورای حل اختلاف باشه، می تونید از مزایای زیر بهره مند بشید:

• سادگی رویه: مراحل شکایت و رسیدگی توی شورا معمولاً پیچیدگی های دادگاه رو نداره. فرم ها ساده تره و نیازی به دانش حقوقی خیلی تخصصی ندارید.
• سرعت نسبی: پرونده ها توی شورا معمولاً زودتر به نتیجه می رسن، هرچند که زمان دقیقش به شلوغی شعبه و نوع پرونده بستگی داره.
• هزینه کمتر: هزینه دادرسی توی شورا نسبت به دادگاه های عمومی خیلی کمتره. این خودش یه مزیت بزرگه، خصوصاً برای مبالغ کمتر.
• تلاش برای صلح و سازش: یکی از اهداف اصلی شورا، حل اختلاف با سازش بین طرفینه. گاهی اوقات میشه با مذاکره و کمک اعضای شورا، پرونده رو بدون نیاز به حکم قضایی، تموم کرد.

اما یه محدودیت خیلی مهم هست: حدود صلاحیت شورای حل اختلاف از نظر مالی. یعنی شورا نمی تونه به هر مبلغی رسیدگی کنه. طبق قانون، سقف مبلغی که شورای حل اختلاف می تونه بهش رسیدگی کنه:

در حال حاضر، برای دعاوی مالی مثل چک برگشتی، سقف صلاحیت شورای حل اختلاف در شهرها ۲۰۰ میلیون ریال (۲۰ میلیون تومان) و در روستاها ۵۰ میلیون ریال (۵ میلیون تومان) هست. یادتون باشه این مبالغ برای دعاوی حقوقی هستن و نه برای حالتی که میشه از طریق قانون جدید چک صیادی، مستقیماً اجرائیه گرفت.

پس اگه مبلغ چک شما بیشتر از این سقف ها باشه، متاسفانه شورای حل اختلاف نمی تونه کمکی بهتون بکنه و باید از طریق دادگاه های عمومی حقوقی اقدام کنید. حواستون باشه که این مبلغ رو باید موقع ثبت دادخواست درست اعلام کنید، وگرنه ممکنه پرونده تون رد بشه.

قدم به قدم تا شکایت چک برگشتی در شورای حل اختلاف

حالا که با کلیات آشنا شدید، بریم سراغ اصل ماجرا: مراحل عملیاتی شکایت. این راهنمای گام به گام بهتون کمک می کنه تا بدون سردرگمی، مسیر رو طی کنید.

گام اول: بانک، گواهی عدم پرداخت و مهلت ها

همونطور که گفتیم، اولین و مهم ترین قدم، گرفتن گواهی عدم پرداخت از بانکه. بدون این کاغذ، اصلاً نمی تونید قدم از قدم بردارید.

1. حضور در بانک محال علیه: یعنی همون بانکی که چک روش صادر شده. این کار رو باید قبل از گذشت ۶ ماه از تاریخ سررسید چک انجام بدید تا امکان طرح شکایت کیفری (اگر شرایطش فراهم باشه) از بین نره. حتی اگه قصد شکایت کیفری ندارید، بهتره در همین مهلت به بانک مراجعه کنید.
2. درخواست صدور گواهی عدم پرداخت: وقتی به بانک می رید، باید ازشون درخواست کنید که چک رو برگشت بزنن و گواهی عدم پرداخت رو صادر کنن. توی این گواهی باید حتماً این اطلاعات باشه:
   • علت دقیق برگشت خوردن چک (مثلاً کسری موجودی، عدم تطابق امضا، مسدودی حساب).
   • مشخصات کامل صادرکننده چک.
   • مبلغ دقیق چک.
   • کد رهگیری چک برای چک های صیادی (اگه چکتون از نوع صیادیه، حتماً دقت کنید که کد رهگیری ۱۶ رقمی روش درج بشه).

این گواهی رو حسابی نگه دارید، چون مهم ترین مدرک شماست. در ضمن، بهتره از چک و گواهی برگشتی، چند تا کپی هم بگیرید. کار از محکم کاری عیب نمی کنه!

گام دوم: ثبت شکایت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

بعد از اینکه گواهی عدم پرداخت رو گرفتید، نوبت به ثبت شکایت رسمی می رسه. امروزه بیشتر کارهای قضایی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام میشه.

ثنا رو فراموش نکنید!

قبل از هر کاری، باید توی سامانه ثنا ثبت نام کرده باشید. اگه ثبت نام نکردید، حتماً به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید و ثبت نام رو انجام بدید. کد کاربری و رمز عبور ثنا برای دریافت ابلاغیه ها و پیگیری پرونده شما ضروریه.

مدارک لازم برای شکایت چک برگشتی در شورا:

این مدارک رو باید آماده کنید و به دفتر خدمات قضایی ببرید:

• اصل و کپی چک برگشت خورده.
• اصل و کپی گواهی عدم پرداخت که از بانک گرفتید.
• تصویر کارت ملی و شناسنامه خودتون (خواهان).
• در صورتی که مدرک دیگه ای دارید که نشون میده چرا این چک به شما داده شده (مثلاً قرارداد فروش، رسید معامله و…)، اون ها رو هم ببرید.

تنظیم دادخواست مطالبه وجه چک:

توی دفتر خدمات قضایی، یه فرم دادخواست بهتون میدن که باید اطلاعاتش رو پر کنید. نگران نباشید، کارشناس دفتر کمکتون می کنه، اما خودتون هم باید بدونید چی به چیه:

1. خواهان: مشخصات کامل خودتون (کسی که چک رو داره و شکایت می کنه).
2. خوانده: مشخصات کامل صادرکننده چک (کسی که چک رو کشیده و حسابش موجودی نداشته). اگه ظهرنویس (پشت نویس) یا ضامن هم داره، می تونید مشخصات اونا رو هم اضافه کنید.
3. خواسته: اینجا باید بنویسید مطالبه وجه چک به مبلغ … ریال به انضمام خسارت تأخیر تأدیه و کلیه خسارات دادرسی. مبلغ چک رو هم دقیق بنویسید.
4. دلایل و مستندات: اینجا اشاره می کنید به اصل چک برگشتی و گواهی عدم پرداخت.
5. شرح دعوا: توی این بخش، توضیح میدید که چطور و چرا چک برگشت خورده و حالا شما درخواست مطالبه وجه رو دارید. اینجا باید خیلی کوتاه و مفید بنویسید.

کجا شکایت کنیم؟ (انتخاب شورای حل اختلاف صالح)

یکی از سوالات مهم اینه که کدوم شعبه شورای حل اختلاف برای پرونده شما صالح هست؟ قانون میگه شما می تونید توی یکی از این محل ها دادخواستتون رو ثبت کنید:

• محل اقامت خوانده (یعنی صادرکننده چک).
• محل صدور چک (جایی که چک صادر شده).
• محل بانک محال علیه (یعنی شهری که بانک شعبه صادرکننده چک توشه).

معمولاً راحت ترین کار، طرح دعوا در محل اقامت خوانده هست، چون ابلاغیه ها راحت تر به دستش می رسه. البته یادتون باشه که حتماً باید سقف صلاحیت مالی شورا رو هم در نظر بگیرید.

پرداخت هزینه دادرسی:

بعد از تکمیل دادخواست، باید هزینه دادرسی رو پرداخت کنید. برای دعاوی مالی توی شورای حل اختلاف، هزینه دادرسی معادل ۵ درصد هزینه دادرسی توی دادگاه های عمومی هست. این مبلغ بر اساس مبلغ چک شما محاسبه میشه. برای مثال، اگر مبلغ چک ۲۰ میلیون تومان باشه، هزینه دادرسی توی شورا خیلی کمتر از اون چیزی میشه که برای همین مبلغ توی دادگاه باید پرداخت کنید. این هم یکی از مزیت های شورای حل اختلاقه.

گام سوم: رسیدگی در شورا و انتظار برای رأی

وقتی دادخواستتون رو ثبت کردید و هزینه ها رو هم پرداختید، پرونده وارد مرحله رسیدگی میشه.

1. ابلاغ دادخواست و تعیین وقت رسیدگی: اول از همه، دادخواست شما از طریق سامانه ثنا به صادرکننده چک ابلاغ میشه و بعدش، شعبه شورای حل اختلاف یه وقت رسیدگی تعیین می کنه و به هر دو طرف ابلاغ می کنه.
2. جلسه رسیدگی: توی جلسه رسیدگی، هم شما (خواهان) و هم صادرکننده چک (خوانده) می تونید حضور داشته باشید (خودتون یا وکلاتون). اعضای شورا به حرف های دو طرف گوش میدن و مدارک رو بررسی می کنن.
3. نقش شورا در صلح و سازش: همونطور که گفتیم، یکی از وظایف اصلی شورا تلاش برای صلح و سازشه. اگه دو طرف توافق کنن، شورا یه گزارش اصلاحی صادر می کنه که مثل یه حکم قطعیه و هیچ کس نمی تونه بهش اعتراض کنه. این بهترین حالت ممکنه، چون پرونده خیلی سریع و دوستانه تموم میشه.
4. صدور رأی: اگه صلح و سازش اتفاق نیفته، قاضی شورا بر اساس مدارک و اظهارات، رأی خودش رو صادر می کنه. این رأی هم از طریق سامانه ثنا بهتون ابلاغ میشه.

گام چهارم: بعد از رأی، اجرا یا اعتراض؟

وقتی رأی صادر شد، دو تا حالت پیش میاد:

1. در صورت عدم اعتراض و قطعی شدن رأی: درخواست صدور اجرائیه

   اگه صادرکننده چک به رأی شورا اعتراض نکنه (که ۲۰ روز مهلت داره)، رأی قطعی میشه. اون موقع شما می تونید از شورا درخواست اجرائیه کنید. با اجرائیه، می تونید اموال صادرکننده چک رو شناسایی و توقیف کنید (مثلاً حساب بانکی، ماشین، ملک). حتی اگه مالی پیدا نشه و صادرکننده هم توانایی پرداخت نداشته باشه و اعسارش هم قبول نشه، در شرایط خاصی میشه حکم جلبش رو هم گرفت.

2. اعتراض به رأی شورای حل اختلاف:

   صادرکننده چک (یا حتی خود شما اگه از رأی راضی نباشید) می تونید ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی، به اون اعتراض کنید. مرجع رسیدگی به این اعتراض، دادگاه عمومی حقوقی هست. یعنی پرونده میره دادگاه تا دوباره بررسی بشه.

نکته های طلایی حقوقی که باید بدونی!

توی مسیر پیگیری چک برگشتی، دونستن یه سری نکات حقوقی می تونه حسابی بهتون کمک کنه و از مشکلات احتمالی جلوگیری کنه.

قانون جدید صدور چک (چک های صیادی): فرقش با قدیم چیه؟

قانون جدید چک که از سال ۱۳۹۷ و با معرفی چک های صیادی اومد، خیلی چیزها رو تغییر داد تا اعتبار چک بالاتر بره. مهم ترین تغییری که برای دارنده چک ایجاد کرد، امکان صدور اجرائیه مستقیم برای چک های صیادی ثبت شده در سامانه صیاد هست.

قبلاً برای وصول هر چک برگشتی، باید یه دادخواست می دادید، دادگاه یا شورا رسیدگی می کرد، رأی صادر می شد و بعد مراحل اجرائیه شروع می شد. اما با قانون جدید:

اگه چک شما صیادی باشه، توی سامانه صیاد ثبت شده باشه، و گواهی عدم پرداخت هم گرفته باشید، می تونید مستقیماً به دادگستری مراجعه کنید و درخواست صدور اجرائیه کنید! این یعنی دیگه نیازی به ثبت دادخواست، تشکیل جلسه رسیدگی و گرفتن رأی از شورا یا دادگاه نیست. خیلی سریع تر و راحت تر می تونید پولتون رو بگیرید.

پس چه چک هایی همچنان باید از طریق شورا یا دادگاه پیگیری بشن؟

• چک های قدیمی: اگه چکتون مربوط به قبل از قانون جدید و چک های صیادی باشه، باید از همون مسیر دادگاه یا شورا اقدام کنید.
• چک های صیادی که شرایط رو ندارن: مثلاً اگه چک صیادی باشه اما توی سامانه صیاد ثبت نشده باشه (که متاسفانه هنوز هم پیش میاد!) یا اگه به هر دلیلی نتونید از مکانیزم اجرائیه مستقیم استفاده کنید.
• مواردی که دارنده ترجیح میده: گاهی اوقات ممکنه به دلایلی (مثلاً برای درخواست تأمین خواسته یا توقیف اموال قبل از حکم) ترجیح بدید که از مسیر شورا یا دادگاه اقدام کنید، حتی اگه چکتون صیادی باشه.

اعسار صادرکننده چک: وقتی پول نداره!

ممکنه صادرکننده چک بگه که پول نداره و نمی تونه بدهی اش رو پرداخت کنه. توی این حالت، اون می تونه درخواست اعسار بده. اعسار یعنی اثبات کنه که واقعاً توانایی مالی برای پرداخت یکجا رو نداره.

اگه درخواست اعسار قبول بشه، دادگاه یا شورا ممکنه حکم بده که بدهی رو به صورت اقساط پرداخت کنه. اینجوری شما باید پولتون رو قسطی بگیرید. اما اگه صادرکننده چک بعد از اینکه رأی قطعی شد و اجرائیه هم صادر شد، بدهی رو پرداخت نکنه و درخواست اعسار هم نده (یا درخواستش رد بشه)، شما می تونید درخواست جلبش رو هم بدید.

پای ظهرنویس و ضامن هم وسطه؟

بله، دقیقاً! اگه روی چک شما علاوه بر صادرکننده، افراد دیگه ای هم پشت نویسی (ظهرنویسی) کردن یا چک رو ضمانت کردن، شما می تونید دعواتون رو هم علیه صادرکننده و هم علیه ظهرنویسان و ضامنین طرح کنید. اینجوری یه جورایی خیالتون راحت تره، چون چندین نفر مسئول پرداخت چک هستن و شانس گرفتن پولتون بیشتر میشه.

توقیف اموال قبل از حکم قطعی (تأمین خواسته)

بعضی وقت ها لازمه قبل از اینکه دادگاه یا شورا رأی نهایی رو بده، مطمئن بشید که صادرکننده چک نتونه اموالش رو جابجا کنه یا بفروشه. توی این حالت، می تونید درخواست تأمین خواسته بدید. با این درخواست، اگه شرایطش فراهم باشه (که معمولاً برای چک های حقوقی راحت تره)، دادگاه یا شورا دستور توقیف اموال صادرکننده رو میده و اون دیگه نمی تونه اونا رو از دسترس خارج کنه. این کار جلوی فرار از دین رو می گیره و شانس شما رو برای وصول مطالبات بیشتر می کنه.

هزینه های پنهان یا جانبی شکایت چک برگشتی

علاوه بر هزینه دادرسی که گفتیم، ممکنه یه سری هزینه های دیگه هم داشته باشید:

• هزینه کارشناسی: گاهی اوقات برای تشخیص اصالت امضا، یا ارزش گذاری یه مال، نیاز به نظر کارشناس رسمی دادگستری میشه که هزینه اون رو باید شما پرداخت کنید.
• حق الوکاله: اگه تصمیم بگیرید که برای پیگیری پرونده تون وکیل بگیرید (که توی موارد پیچیده خیلی توصیه میشه)، باید حق الوکاله وکیل رو هم بپردازید.

گاف های رایج و چالش ها: مواظب باش!

توی این مسیر، ممکنه یه سری اشتباهات رایج پیش بیاد که پرونده شما رو به مشکل بندازه:

• عدم رعایت مهلت ها: همون مهلت ۶ ماهه برای برگشت زدن چک، یا مهلت ۲۰ روزه برای اعتراض به رأی، خیلی مهمن. کوچک ترین تأخیر می تونه حقتون رو از بین ببره.
• نقص مدارک: نداشتن اصل چک، گواهی عدم پرداخت ناقص، یا ارائه نکردن کارت ملی می تونه روند رسیدگی رو متوقف کنه.
• عدم آگاهی از صلاحیت ها: اگه مبلغ چک بیشتر از سقف شورای حل اختلاف باشه و شما اشتباهاً به شورا مراجعه کنید، پرونده تون رد میشه و وقت و هزینه تون به هدر میره.

پس همیشه حواستون به این موارد باشه تا کارتون بی دغدغه پیش بره.

سوالات متداول

توی این بخش، به چند تا از سوالات پرتکرار شما درباره شکایت چک برگشتی در شورای حل اختلاف جواب میدیم:

آیا برای شکایت چک برگشتی در شورای حل اختلاف به وکیل نیاز است؟

خب، نیاز صددرصدی نیست؛ یعنی شما خودتون هم می تونید پرونده تون رو توی شورا پیگیری کنید. اما اگه پرونده تون پیچیدگی خاصی داره، مثلاً چندین ظهرنویس داره، یا مبلغش بالاست و ممکنه وارد دادگاه بشه، یا صادرکننده چک ادعای اعسار کرده، گرفتن وکیل می تونه خیلی بهتون کمک کنه. وکیل هم می تونه پرونده رو سریع تر پیش ببره و هم از حق و حقوق شما بهتر دفاع کنه و جلوی اشتباهات رو بگیره.

سقف مبلغی که شورای حل اختلاف برای چک برگشتی رسیدگی می کند، چقدر است؟

همونطور که گفتیم، طبق قانون، شورای حل اختلاف فقط می تونه به دعاوی مالی که ارزششون کمتر از یه سقف مشخصه رسیدگی کنه. در حال حاضر، سقف مبلغی که شورای حل اختلاف می تونه برای چک برگشتی رسیدگی کنه، در شهرها ۲۰۰ میلیون ریال (معادل ۲۰ میلیون تومان) و در روستاها ۵۰ میلیون ریال (معادل ۵ میلیون تومان) هست. اگه مبلغ چک شما بیشتر از این مقدار باشه، باید حتماً به دادگاه عمومی حقوقی مراجعه کنید.

آیا می توان هم زمان شکایت کیفری و حقوقی برای یک چک برگشتی مطرح کرد؟

نه، دقیقاً اینطور نیست! شما فقط یک بار می تونید برای یک چک برگشتی اقدام کنید. اگه شرایط چک شما طوری باشه که بشه شکایت کیفری کرد (یعنی مهلت های قانونی رعایت شده باشه و از چک برای کارهای ممنوعه استفاده نشده باشه)، می تونید شکایت کیفری کنید. اما اگه شکایت کیفری کنید و به نتیجه نرسید یا خودتون انصراف بدید، دیگه نمی تونید دوباره شکایت کیفری کنید و فقط می تونید از مسیر حقوقی پیگیری کنید. به عبارت دیگه، نمی تونید همزمان هم شکایت کیفری داشته باشید هم حقوقی. باید یکی رو انتخاب کنید. البته قانون جدید چک صیادی، با مکانیزم اجرائیه مستقیم، تا حد زیادی مسیر پیگیری رو ساده تر کرده و دیگه کمتر نیاز به انتخاب بین کیفری و حقوقی برای چک های صیادی هست، چون اجرائیه مستقیم عملاً یک مسیر حقوقی بسیار سریع هست.

مدت زمان رسیدگی به پرونده چک در شورای حل اختلاف چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به پرونده ها در شورای حل اختلاف، واقعاً یه جواب ثابت نداره و به خیلی چیزها بستگی داره؛ مثل:

• شلوغی شعبه شورای حل اختلاف.
• پیچیدگی پرونده شما (مثلاً اگر نیاز به کارشناسی باشه یا خوانده ادعاهای پیچیده ای داشته باشه).
• همکاری طرفین برای صلح و سازش.
• اینکه خوانده چقدر سریع ابلاغیه ها رو دریافت کنه.

اما به طور کلی، رسیدگی در شورا نسبت به دادگاه های عمومی سریع تره و ممکنه از چند هفته تا چند ماه طول بکشه. هدف شورا اینه که پرونده ها رو توی زمان کمتری حل کنه.

اگر صادرکننده چک هیچ مالی برای توقیف نداشته باشد، چه راهکاری وجود دارد؟

این یکی از چالش های بزرگ در پرونده های چک برگشتیه. اگه بعد از صدور حکم قطعی و اجرائیه، هیچ مالی از صادرکننده چک پیدا نشه که بشه توقیفش کرد، شما می تونید از طریق درخواست اعسار (اگه صادرکننده خودش درخواست نده) یا درخواست جلب اقدام کنید. البته جلب فقط در صورتی ممکنه که صادرکننده چک در مهلت قانونی درخواست اعسار نداده باشه و یا دادگاه اعسارش رو رد کرده باشه. اگه اعسارش ثابت بشه، باید بدهی رو به صورت اقساطی ازش بگیرید و امکان جلب تا اون موقع وجود نداره.

چک های سفید امضا یا مشروط چگونه در شورای حل اختلاف پیگیری می شوند؟

همونطور که قبلاً هم گفتیم، چک های سفید امضا یا چک هایی که پرداختشون به یه شرط خاصی بستگی داره (چک مشروط)، جنبه کیفری ندارن و فقط میشه از طریق حقوقی پیگیریشون کرد. اگه مبلغ این چک ها در حیطه صلاحیت شورای حل اختلاف باشه (یعنی کمتر از ۲۰ میلیون تومان در شهر و ۵ میلیون تومان در روستا)، می تونید دادخواست مطالبه وجهشون رو توی شورا ثبت کنید. البته توی این موارد، اثبات اینکه چک رو کی پر کرده یا شرط پرداخت چی بوده، ممکنه یه مقدار پیچیده باشه و به مدارک و شواهد بیشتری نیاز داشته باشه.

آیا قانون جدید صدور چک، نقش شورای حل اختلاف را از بین برده است؟

نه، ابداً! قانون جدید صدور چک، به خصوص برای چک های صیادی که توی سامانه ثبت میشن، راهکار خیلی سریع تری به اسم اجرائیه مستقیم رو فراهم کرده. این راهکار برای خیلی از دارندگان چک عالیه و دیگه نیازی به طی کردن مراحل طولانی دادگاه یا شورا ندارن. اما، این به این معنی نیست که نقش شورای حل اختلاف از بین رفته. شورا همچنان برای موارد زیر خیلی مهمه:

• چک های غیرصیادی (چک های قدیمی): اگه چکتون از نوع قدیمی و غیرصیادی باشه، همچنان باید از مسیر شورا یا دادگاه برای پیگیری حقوقیش اقدام کنید.
• چک های صیادی که شرایط اجرائیه مستقیم رو ندارن: مثلاً اگه به هر دلیلی، چک صیادی شما توی سامانه صیاد ثبت نشده باشه یا شما ترجیح بدید که از مسیر دیگه اقدام کنید.
• دعاوی مالی دیگه: علاوه بر چک، شورا به خیلی از دعاوی مالی دیگه با مبالغ کم هم رسیدگی می کنه که ربطی به قانون جدید چک ندارن.

پس، شورا هنوز هم یه مرجع مهم و کاربردی برای حل و فصل اختلافات مالی کم ارزش هست.

چگونه می توان از وضعیت پرونده چک برگشتی در شورا مطلع شد؟

برای پیگیری وضعیت پرونده چک برگشتی تون در شورای حل اختلاف، می تونید از چند طریق اقدام کنید:

1. سامانه ثنا: بهترین و راحت ترین راه همینه. با کد کاربری و رمز عبور ثنا که دارید، می تونید وارد حساب کاربری خودتون بشید و تمام ابلاغیه ها، وقت های رسیدگی و آرای صادره رو به صورت آنلاین مشاهده کنید.
2. مراجعه به دفتر شورای حل اختلاف: اگه به هر دلیلی نتونستید از سامانه ثنا استفاده کنید، می تونید با در دست داشتن مدارک شناسایی و شماره پرونده، به شعبه شورای حل اختلافی که پرونده تون اونجا هست، مراجعه کنید و از کارمند مربوطه وضعیت پرونده رو جویا بشید.

نتیجه گیری

همونطور که دیدیم، چک یکی از مهم ترین ابزارهای مالی توی معاملات ماست و برگشت خوردنش می تونه حسابی دردسرساز باشه. اما نگران نباشید، چون با دونستن مراحل شکایت چک برگشتی در شورای حل اختلاف و نکات حقوقی مربوط بهش، می تونید حق و حقوقتون رو پیگیری کنید و به پولتون برسید.

یادتون باشه که شورای حل اختلاف یه فرصت عالی برای پیگیری دعاوی مالی کم ارزش (تا سقف ۲۰ میلیون تومان در شهر) هست، چون هم مراحلش ساده تره و هم هزینه های کمتری داره. البته، قانون جدید صدور چک و معرفی چک های صیادی، یه راهکار خیلی سریع تر به اسم اجرائیه مستقیم رو برای خیلی از چک ها فراهم کرده که دیگه نیازی به طی کردن مسیر دادگاه یا شورا نداره، اما هنوز هم برای چک های قدیمی یا بعضی از چک های صیادی، شورا می تونه بهترین گزینه باشه.

توی این مسیر، حواستون به مهلت های قانونی، کامل بودن مدارک و انتخاب مرجع صالح باشه. اگه توی هر مرحله ای احساس کردید به کمک بیشتری نیاز دارید یا پرونده تون پیچیدگی خاصی پیدا کرد، حتماً با یه وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت کنید. کار را که کرد آنکه تمام کرد و آگاهی و اقدام به موقع، کلید موفقیت توی اینجور پرونده هاست. امیدواریم این راهنما بهتون کمک کرده باشه تا با دید باز و قدم های محکم، به نتیجه دلخواهتون برسید.