عده چند ماه است؟

مدت زمان عده بستگی به نوع جدایی یا فوت همسر داره و برای هر خانمی ممکنه فرق کنه؛ مثلاً عده طلاق رجعی سه دوره پاکی (سه طُهر) هست، اما عده وفات چهار ماه و ده روزه. برای زنان باردار، عده تا زمان وضع حمل ادامه پیدا می کنه. پس نمی شه یه عدد ثابت و مشخص برای عده چند ماه است گفت، بلکه باید شرایط رو در نظر بگیریم. توی این مقاله، کامل و حسابی راجع به انواع عده و مدت زمان دقیق هر کدوم حرف می زنیم تا هیچ ابهامی نمونه.

خب، بیاین راستش رو بگیم، موضوع «عده» برای خیلی ها پیچیده و حتی کمی گنگه. شنیدیم که زن بعد از جدایی یا فوت همسرش باید یه مدتی رو صبر کنه و نمی تونه سریع ازدواج مجدد داشته باشه. اما اینکه دقیقاً عده چند ماه است و تو چه شرایطی این مدت تغییر می کنه، سؤالیه که جوابش به این راحتی ها نیست. قانون و شرع برای هر حالت، قواعد خاص خودش رو داره که دونستنش واقعاً لازمه، مخصوصاً اگه خودتون یا اطرافیانتون درگیر این مسائل هستید.

این مقاله یه جورایی نقش راهنمای شما رو داره. می خوایم از سیر تا پیاز «عده» رو براتون توضیح بدیم. از تعاریف اولیه و اینکه اصلاً چرا این حکم توی اسلام وجود داره، تا انواع عده مثل عده طلاق، عده وفات، عده عقد موقت و حتی موارد خاص تر مثل عده زن باردار یا کسی که همسرش مفقودالاثره. قراره با هم ببینیم که ماده های قانونی چی میگن و چطور باید این مدت ها رو محاسبه کرد. پس اگه دوست دارید بدونید مدت زمان عده طلاق یا هر نوع عده دیگه چقدره، تا آخر این مطلب با ما باشید.

اصلا «عده» یعنی چی؟ چرا باید نگهش داریم؟

بذارید از پایه شروع کنیم. «عده» در زبان عامیانه یعنی یه دوره انتظار. تو قوانین ما و شرع اسلام هم دقیقاً همینه. مطابق ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی، عده مدتیه که یه خانم، بعد از اینکه عقد ازدواجش به هم خورد (حالا چه با طلاق، چه با فوت همسر یا هر دلیل دیگه)، نمی تونه دوباره ازدواج کنه. این دوره نه یه دوره سوگواری صرفه و نه فقط یه فاصله زمانی ساده برای ازدواج مجدد؛ بلکه یه سری حکمت ها و دلایل مهم پشتشه که الان براتون می گم.

حکمت و دلایل نگه داشتن عده

شاید بپرسید خب این چه صیغه ایه؟ چرا این حکم وجود داره؟ چند تا دلیل مهم برای عده گرفتن داریم که هم جنبه شرعی دارن و هم منطقی و اجتماعی:

• جلوگیری از اختلاط نسل: مهم ترین دلیل، اطمینان از پاک بودن رحم زن از بارداری قبلیه. اگه یه خانم بعد از جدایی یا فوت همسرش بلافاصله ازدواج کنه و احیاناً باردار باشه، تشخیص پدر واقعی بچه خیلی سخت می شه و این می تونه مشکلات بزرگی برای نسب و حقوق فرزند به وجود بیاره. عده این اطمینان رو می ده که هیچ اختلاط نسلی پیش نمیاد.
• فرصت برای رجوع: تو بعضی از طلاق ها (مثل طلاق رجعی)، مرد تو مدت عده فرصت داره که پشیمون بشه و بدون نیاز به عقد جدید، دوباره به زندگی مشترک برگرده. عده این پنجره رو برای آشتی و فرصت دوباره باز نگه می داره.
• احترام به زندگی مشترک قبلی: یه جنبه دیگه هم احترام به زندگی مشترکیه که تموم شده. یه جورایی می گن که این دوره انتظار، نشون دهنده قدردانی و احترامه برای رابطه ای که قبلاً وجود داشته.

خلاصه که عده یه قانون مهم و هوشمندانه است که هم حقوق افراد رو حفظ می کنه و هم از یه سری مشکلات پیچیده اجتماعی جلوگیری می کنه. پس عده چیست دقیقاً همین چیزیه که توضیح دادیم. حالا که فهمیدیم عده یعنی چی، بریم سراغ اینکه عده چند ماه است تو هر شرایطی.

انواع عده و مدت زمانش؛ هر کدوم چند وقته؟

حالا که با کلیات عده آشنا شدیم، وقتشه بریم سراغ جزئیات و ببینیم هر نوع عده ای چقدر طول می کشه. باور کنید این بخش خیلی مهمه، چون مدت زمان عده برای هر حالتی فرق می کنه و اشتباه تو محاسبه ش می تونه عواقب قانونی و شرعی خودش رو داشته باشه.

عده طلاق: از رجعی تا بائن

عده طلاق خودش چند تا زیرمجموعه داره که باید هر کدوم رو جداگانه بررسی کنیم.

عده طلاق رجعی

طلاق رجعی یعنی طلاقی که مرد تو مدت عده می تونه به همسرش برگرده و نیاز به عقد جدید نیست. مدت زمان عده طلاق رجعی، سه طُهر یا سه دوره پاکی از عادت ماهانه ست. این جمله خیلی مهمه: «سه طُهر» نه «سه ماه»! خیلی ها این دو تا رو اشتباه می گیرن. یعنی زن باید سه بار عادت ماهانه ببینه و بعد از هر بار، پاک بشه و این دوره سه بار تکرار بشه. تازه بعد از پاکی سوم، عده تموم می شه.

ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی هم همین رو می گه: عده طلاق و عده فسخ نکاح سه طهر است… این مدت برای اینه که اگه مرد پشیمون شد، بتونه برگرده.

عده طلاق بائن

طلاق بائن یه جورایی یعنی جدایی قطعی. تو این نوع طلاق، مرد دیگه نمی تونه تو مدت عده رجوع کنه. خبر خوب اینه که طلاق بائن معمولاً عده نداره. یعنی چی؟ یعنی خانمی که طلاق بائن می گیره، اگه شرایط خاصی نداشته باشه، نیاز به نگه داشتن عده نداره. مگر تو یه سری موارد خاص مثل طلاق خلع و مبارات، اگه زن تو مدت عده از بذل (چیزی که بخشیده) برگرده، اون وقت طلاق به رجعی تبدیل می شه و عده ش همون سه طُهره.

عده زنانی که عادت ماهانه نمی بینند (یائسه یا صغیره)

بعضی خانم ها به خاطر سن (یائسگی) یا کم سن و سال بودن (صغیره) اصلاً عادت ماهانه نمی بینند. تکلیف عده این خانم ها چیه؟ خیلی ساده، مدت زمان عده برای این خانم ها سه ماه کامله. یعنی ۹۰ روز. اینم تو همون ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی اومده. پس اینجا دیگه بحث طُهر و پاکی نیست و یه تقویم ۹۰ روزه ملاکه.

عده زنانی که باهاشون نزدیکی نشده (غیر مدخوله)

اگه خدای نکرده زندگی مشترکی به طلاق ختم بشه، اما بین زن و شوهر اصلاً نزدیکی ای صورت نگرفته باشه، اون خانم نیاز به نگه داشتن عده طلاق نداره. این مورد کاملاً واضحه، چون هدف اصلی عده (جلوگیری از اختلاط نسل) اینجا معنی نداره.

عده زن باردار (در طلاق)

اگه زنی باردار باشه و طلاق بگیره، عده زن باردار تا زمانیه که بچه ش به دنیا بیاد، یعنی تا وضع حمل. فرقی نمی کنه این مدت سه طُهر باشه یا بیشتر یا کمتر، ملاک اصلی زایمانه. بعد از زایمان، عده تموم می شه.

یادتون باشه، اشتباه تو محاسبه مدت عده می تونه دردسرهای قانونی و شرعی زیادی به بار بیاره. پس همیشه با دقت به این مدت ها توجه کنید.

عده وفات: وقتی خدای نکرده همسر از دنیا می ره

حالا بریم سراغ یکی از سخت ترین انواع عده، یعنی عده وفات. وقتی متأسفانه همسر یه خانم فوت می کنه، اون خانم باید عده وفات نگه داره. عده وفات چند ماه است؟ مدت زمان این عده مشخص و ثابته: چهار ماه و ده روز. این مدت تو ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی هم قید شده و فرقی هم نمی کنه عقد دائم باشه یا موقت، یا اینکه خانم یائسه باشه یا نه، در هر صورت این مدت باید رعایت بشه.

عده وفات زن باردار

اگه خانمی که همسرش فوت کرده، باردار باشه، عده ش یه کم پیچیده تر می شه. تو این حالت، عده تا زمان وضع حمل (زایمان) ادامه داره. اما یه شرط داره: اگه مدت زمان بین فوت همسر و وضع حمل، کمتر از چهار ماه و ده روز باشه، همون چهار ماه و ده روز ملاکه. اما اگه بیشتر باشه، تا زمان زایمان باید صبر کنه. یعنی هر کدوم که طولانی تر بود، اون رو باید در نظر گرفت.

عده عقد موقت (متعه): تکلیف چیست؟

عقد موقت (که بهش متعه یا صیغه هم میگن) هم عده مخصوص خودش رو داره.

در صورت نزدیکی و اتمام مدت یا بخشش بقیه مدت

اگه تو عقد موقت نزدیکی ای بین زوجین اتفاق افتاده باشه و بعد مدت عقد تموم بشه یا مرد بقیه مدت رو ببخشه، زن باید عده نگه داره. عده عقد موقت چقدر است؟

• برای خانم هایی که عادت ماهانه می بینند: دو طُهر یا دو دوره پاکی از عادت ماهانه.
• برای خانم هایی که عادت ماهانه نمی بینند: ۴۵ روز.

این مورد تو ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی بهش اشاره شده.

در صورت فوت همسر در عقد موقت

اگه خدای نکرده همسر در عقد موقت فوت کنه، دیگه مدت عده فرقی با عقد دائم نداره. یعنی باز همون چهار ماه و ده روز ملاکه، دقیقاً مثل عده وفات تو عقد دائم.

در صورت عدم نزدیکی در عقد موقت

مثل عقد دائم، اگه تو عقد موقت هم بین زن و شوهر نزدیکی ای صورت نگرفته باشه، زن نیاز به نگه داشتن عده نداره.

عده فسخ نکاح: مثل طلاق؟

فسخ نکاح یعنی اینکه عقد ازدواج به خاطر یه سری عیب و ایرادهایی که تو قانون اومده، از اساس به هم بخوره. مدت زمان عده فسخ نکاح دقیقاً مثل عده طلاقه، یعنی سه طُهر برای زنانی که عادت ماهانه می بینند و سه ماه برای زنانی که عادت ماهانه نمی بینند. اینم تو همون ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی اومده.

عده وطی به شبهه: وقتی یه اشتباه پیش میاد

وطی به شبهه یعنی آمیزشی که به اشتباه و بدون قصد گناه انجام شده باشه، مثلاً مردی با زنی نزدیکی کنه و فکر کنه همسر خودشه، در حالی که اینطور نبوده. تو این موارد هم برای جلوگیری از اختلاط نسل، زن باید عده نگه داره. مدت زمان عده وطی به شبهه هم مثل عده طلاقه، یعنی سه طُهر یا ۴۵ روز (برای زنانی که عادت ماهانه نمی بینند).

عده زن همسر مفقودالاثر: چشم به راهی و قانون

یکی از پیچیده ترین موارد، زمانیه که مردی مفقود می شه و هیچ خبری ازش نیست. تو این حالت، زن نمی تونه بلافاصله ازدواج کنه. اول باید مراحل قانونی برای اعلام مفقودالاثری و طلاق غیابی طی بشه که خودش زمان بره. بعد از اینکه دادگاه حکم طلاق رو صادر کرد (که معمولاً بعد از چهار سال جستجو و پیدا نشدن مرد اتفاق می افته)، زن باید عده نگه داره. این عده، عده وفات حساب می شه، یعنی چهار ماه و ده روز از تاریخ صدور حکم طلاق. ماده ۱۱۵۶ قانون مدنی هم همین رو تأیید می کنه.

یه نگاه سریع: جدول خلاصه مدت زمان انواع عده در یک نگاه

شاید این همه اطلاعات کمی گیج کننده باشه، واسه همین یه جدول خلاصه آماده کردیم که بتونید تو یه نگاه، همه چیز رو ببینید و مدت زمان عده چند ماه است رو سریع پیدا کنید.

نوع عده	شرایط زن	مدت زمان دقیق
طلاق رجعی / فسخ نکاح	عادت ماهانه می بیند	سه طُهر (سه دوره پاکی)
طلاق رجعی / فسخ نکاح	عادت ماهانه نمی بیند (یائسه/صغیره)	سه ماه (90 روز)
طلاق بائن	همه شرایط	معمولاً عده ندارد (مگر رجوع به بذل در خلع و مبارات)
طلاق / فسخ نکاح / عقد موقت	نزدیکی صورت نگرفته (غیرمدخوله)	عده ندارد
طلاق / فسخ نکاح	باردار	تا زمان وضع حمل
وفات (عقد دائم و موقت)	عادی (باردار نیست)	چهار ماه و ده روز
وفات (عقد دائم و موقت)	باردار	تا زمان وضع حمل (مشروط به بیشتر بودن از 4 ماه و 10 روز)
عقد موقت (اتمام/بخشش مدت)	عادت ماهانه می بیند	دو طُهر (دو دوره پاکی)
عقد موقت (اتمام/بخشش مدت)	عادت ماهانه نمی بیند	۴۵ روز
وطی به شبهه	عادت ماهانه می بیند	سه طُهر
وطی به شبهه	عادت ماهانه نمی بیند	۴۵ روز
زن همسر مفقودالاثر	بعد از حکم طلاق حاکم	چهار ماه و ده روز (عده وفات)

کیا دیگه نیاز نیست عده نگه دارن؟

همونطور که دیدیم، قانون برای همه خانم ها یک نسخه نمی پیچه. بعضی از خانم ها از نگه داشتن عده معاف هستن. این رو هم بدونید تا اطلاعاتتون کامل بشه:

• زنانی که با همسرشون نزدیکی نداشتن (غیر مدخوله): اگه بین زن و شوهر نزدیکی صورت نگرفته باشه، چه تو طلاق و چه تو فسخ نکاح، زن عده نداره.
• زنان یائسه در طلاق و فسخ نکاح: خانمی که به سن یائسگی رسیده و عادت ماهانه نمی بینه، تو موارد طلاق یا فسخ نکاح عده نداره. البته حواستون باشه که این معافیت برای عده وفات نیست و در صورت فوت همسر، خانم یائسه هم باید عده وفات (چهار ماه و ده روز) نگه داره.
• دختران صغیره (قبل از بلوغ) در طلاق و فسخ نکاح: دخترانی که به سن بلوغ و عادت ماهانه نرسیدن، در صورت طلاق یا فسخ نکاح عده ندارن.
• زنانی که رحم ندارند: اگه به هر دلیلی خانمی رحم نداشته باشه (مثلاً با عمل جراحی خارج شده باشه)، چون امکان بارداری وجود نداره، عده طلاق یا فسخ نکاح نداره.

اگه عده رو رعایت نکنیم، چی میشه؟

خب، تا اینجا فهمیدیم عده چند ماه است و تو چه شرایطی چه مدت زمانی رو باید رعایت کرد. حالا یه سؤال مهم پیش میاد: اگه کسی این قانون رو نادیده بگیره و تو مدت عده ازدواج کنه یا حتی با کسی رابطه داشته باشه، چه عواقبی در انتظارشه؟ راستش رو بخواهید، این کار هم از نظر شرعی و هم از نظر قانونی، پیامدهای جدی و دردسرسازی داره.

اول از همه، باید بدونید که اگه یه زن تو مدت عده، با مرد دیگه ای ازدواج کنه، اون عقد جدید باطله و هیچ اعتباری نداره. یعنی انگار اصلاً ازدواجی صورت نگرفته. این خودش می تونه کلی مشکلات حقوقی برای هر دو طرف ایجاد کنه.

اما موضوع فقط باطل بودن عقد نیست. تو بعضی از موارد خاص و اگه با علم به حرمت عده، این اتفاق بیفته، ممکنه حرمت ابدی بین زن و اون مرد دوم ایجاد بشه. یعنی چی؟ یعنی اون دو نفر برای همیشه به همدیگه حرام میشن و دیگه هیچ وقت نمی تونن با هم ازدواج کنن. این خیلی موضوع جدی و مهمیه که باید حتماً بهش توجه کرد.

جدای از مسائل شرعی، قانون هم برای این کار مجازات هایی در نظر گرفته. ماده ۶۴۴ قانون مجازات اسلامی درباره این موضوع حرف می زنه و میگه:

کسانی که عالماً مرتکب یکی از اعمال زیر شوند به حبس از شش ماه تا دو سال و یا از سه تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شوند: هر زنی که در قید زوجیت یا عده دیگری است خود را به عقد دیگری درآورد در صورتیکه منجر به مواقعه نگردد. هر کسی که زن شوهردار یا زنی را که در عده دیگری است برای خود ترویج نماید در صورتی که منتهی به مواقعه نگردد.

این یعنی اگه زن یا مرد (یا هر دو) با دونستن اینکه اون خانم تو عدّه هست، اقدام به ازدواج کنن و حتی اگه نزدیکی هم اتفاق نیفته، باز هم مجازات می شن. پس می بینید که قضیه شوخی بردار نیست و رعایت عده اهمیت خیلی زیادی داره. آگاهی از این قوانین برای جلوگیری از هرگونه مشکل آینده واقعاً ضروریه.

حرف آخر: نکته های مهمی که باید بدونیم

تا اینجا حسابی درباره «عده چند ماه است» و انواعش، مدت زمان دقیق هر کدوم و عواقب رعایت نکردنش صحبت کردیم. حالا که به ته خط رسیدیم، می خوام چند تا نکته مهم رو بهتون بگم که تو ذهن تون حک بشه:

1. عده یه قانون با حکمت های عمیقه: این حکم فقط یه منع ساده نیست. هدفش جلوگیری از اختلاط نسل، حفظ حقوق فرزند، و حتی فرصت دوباره برای زندگی مشترکه. پس با احترام بهش نگاه کنیم.
2. مدت زمان عده ثابت نیست: این مهم ترین چیزیه که باید از این مقاله یاد بگیرید. «سه ماه» یا «چهار ماه و ده روز» فقط برای بعضی از حالت هاست و برای هر موقعیتی فرق می کنه. جدول خلاصه رو یادتون باشه.
3. «سه طُهر» با «سه ماه» فرق داره: این اشتباه رایج رو دیگه تکرار نکنید. سه طُهر یعنی سه دوره پاکی از عادت ماهانه، که بسته به چرخه قاعدگی هر خانم، ممکنه کمی کمتر یا بیشتر از سه ماه بشه.
4. نادیده گرفتن عده، دردسرسازه: دیدیم که هم شرع و هم قانون برای کسانی که عمدی عده رو رعایت نمی کنن، مجازات هایی رو در نظر گرفتن. پس بی خیال این قانون نشید.
5. مشاوره حقوقی رو جدی بگیرید: اگه تو هر کدوم از این موقعیت ها قرار گرفتید و ابهامی داشتید، لطفاً به خودتون زحمت بدید و با یه وکیل یا مشاور حقوقی خانواده مشورت کنید. مسائل حقوقی، مخصوصاً تو زمینه خانواده، خیلی دقیق و جزئی هستن و یه اشتباه کوچیک می تونه عواقب بزرگی داشته باشه. گول اطلاعات ناقص یا شنیده ها رو نخورید.

امیدوارم این مقاله تونسته باشه همه سؤالات شما رو درباره اینکه عده چند ماه است و جوانبش جواب بده. بدونید که آگاهی، بهترین ابزار برای تصمیم گیری های درسته.

سوالات پرتکرار شما درباره عده

عده طلاق چند ماه است؟

عده طلاق برای خانم هایی که عادت ماهانه می بینند، سه طُهر (سه دوره پاکی) است که زمان دقیقش به چرخه قاعدگی بستگی دارد و معمولاً حدوداً سه ماه طول می کشد. برای زنانی که عادت ماهانه نمی بینند (یائسه یا صغیره)، سه ماه کامل (90 روز) است.

عده فوت همسر چقدر است؟

عده فوت همسر چهار ماه و ده روز است. این مدت برای همه خانم ها، چه در عقد دائم و چه موقت، و چه یائسه یا غیر یائسه، یکسان است.

عده عقد موقت چقدر است؟

برای زنانی که در عقد موقت نزدیکی داشته اند: اگر عادت ماهانه می بینند، دو طُهر (دو دوره پاکی) است و اگر عادت ماهانه نمی بینند، 45 روز است. در صورت عدم نزدیکی، عده ندارد.

اگر زن باردار باشد، عده او چقدر است؟

اگر زن باردار باشد و طلاق بگیرد، عده او تا زمان وضع حمل (زایمان) است. اما اگر همسرش فوت کند، عده او تا زمان وضع حمل است، مشروط بر اینکه این مدت از چهار ماه و ده روز بیشتر باشد؛ در غیر این صورت، همان چهار ماه و ده روز ملاک است.

آیا ازدواج در زمان عده صحیح است؟

خیر، ازدواج در زمان عده باطل است و اعتبار قانونی و شرعی ندارد. همچنین ممکن است پیامدهای قانونی و شرعی مانند ایجاد حرمت ابدی یا مجازات قانونی داشته باشد.

آیا زن یائسه عده طلاق دارد؟

خیر، زن یائسه عده طلاق ندارد. اما اگر همسرش فوت کند، باید عده وفات (چهار ماه و ده روز) را نگه دارد.