«باغ کیانوش»؛ یک اقتباس سینمایی کامیاب با طعم نوجوانی

فیلمی که مخاطب را خسته نمی کند؛

گروه فرهنگ خبرگزاری آنا سید مرتضی حسینی ـ سینما به مثابه یک رسانه محتوامحور همواره به ادبیات به عنوان منبعی مهم برای تأمین محتوای فیلمنامه ها مدیون و مبتنی بوده است؛ روندی که در قالب «اقتباس» به بخشی جدای ناپذیر در سینما تبدیل شده است.

در سینمای ایران و به ویژه از اواخر دهه چهل و همزان با آغاز جریان موج نو فیلمسازانی همچون مسعود کیمیای زنده یاد داریوش مهرجویی و ناصر تقوایی عنصر اقتباس را مدنظر قرار دادند. آثاری همچون «گاو» به کارگردانی داریوش مهرجویی (اقتباس از یکی از داستان های مجموعه «عزاداران بیل» نوشته غلامحسین ساعدی) «تنگسیر» ساخته امیر نادری (بر اساس رمانی یه همین نام نوشته صادق چویک) «داش آکل» به کارگردانی مسعود کیمیایی (بر اساس داستانی از مجوعه «سه قطه خون» صادق هدایت) «شازده احتجاب» به کارگردانی بهمن فرمان آرا (بر اساس داستانی به همین نام به قلم هوشنگ گلشیری) در سال های پیش از انقلاب چراغ اقتباس در سینما را روشن نگه داشتند.

در سال های پس از انقلاب نیز این مسیر دنبال شد و فیلم های ماندگاری همچون «ناخدا خورشید» ساخته ناصر تقوایی (برداشتی آزاد از داستان «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی) «سارا» (بر اساس نمایشنامه «خانه عروسک» هنریک ایبسن) «گاوخونی» بهروز افخمی (بر اساس رمانی به همین نام نوشته جعفر مدرس صادقی) «شب های روشن» به کارگردانی فرزاد موتمن (بر اساس کتاب شب های سپید داستایوفسکی) «اینجا بدون من» ساخته بهرام توکلی (بر اساس نمایشنامه «باغ وحش شیشه ای» تنسی ویلیامز) و «بی همه چیز» ساخته محسن قرایی (که بر اساس نمایشنامه «ملاقات با بانوی سالخورده» نوشته «فردریک دورنمات» ساخته شده) از آثار شاخص سینمای اقتباسی در سال های پس از انقلاب هستند.

یکی از جدیدترین فیلم های اقتباسی سینمای ایران که اکران خود را از نهم آبان ماه امسال آغاز کرده «باغ کیانوش» به کارگردانی رضا کشاورزحداد و تهیه کنندگی محمدجواد موحد است. فلیمنامه این اثر سینمایی بر اساس کتاب «باغ کیانوش» نوشته علی اصغر عزتی پاک به نگارش درآمده است؛ کتابی که اولین بار در سال ۱۳۸۹ ودر در قالب طرح «رمان نوجوان امروز» در انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به چاپ رسید. «باغ کیانوش» مهرماه امسال نهمین چاپ خود را نیز با بازآرایی جدید پشت سر گذاشت و به شمارگانی بالغ بر ۴۷ هزار نسخه رسید. نسخه سینمایی این کتاب به عنوان اولین محصول مشترک باشگاه فیلم سوره و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تولید و روانه سینما های کشور شده است.

شهرام حقیقت دوست علیرضا آرا عباس جمشیدی فر مجید پتکی مهدیه نساج و لادن ژافه وند در کنار بازیگران نوجوانی از جمله؛ امیرحسین بیات ابوالفضل ایوانی دانیال جعفری ارغوان شعبانی امیرعلی صحرایی امیرمحمد صحرایی اشکان اردستانی رونیکا بهرام زاده ابوالفضل حسن خانپور و گرشا نامورصدیق ترکیب بازیگران این فیلم سینمایی را تشکیل می دهند.

این فیلم نخستین بار سال گذشته و در جریان چهل و دومین جشنواره فیلم فجر روی پرده رفت. «باغ کیانوش» در جشنواره چهل و یکم ۲ جایزه سیمرغ بلورین بهترین دستاورد هنری و جایزه آرمان را از آن خود کرد. حدود یک ماه پیش نیز در سی وششمین جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان موفق به کسب ۳ پروانه زرین بهترین فیلم و بهترین دستاورد فنی و هنری و جایزه بخش نوجوان شد.

«باغ کیانوش» روایتی اقتباسی از دهه ۶۰ دارد و داستان رمان «باغ کیانوش» در زمان جنگ تحمیلی ایران و عراق در روستایی از توابع شهر همدان اتفاق می افتد. حمزه و عباس دو نوجوان هستند که تصمیم می گیرند در روز جشن ازدواج یکی از اهالی روستا به باغ کیانوش دستبرد بزنند اما کیانوش سر می رسد و مچشان را می گیرد. در همین حین یک هواپیمای جنگی عراقی که برای بمباران به ایران آمده توسط ضدهوایی شکار می شود وخلبان عراقی قبل از سقوط هواپیمایش با چتر بیرون می پرد و دقیقاً در باغ کیانوش فرود می آید و…

از مزیت های این فیلم اقتباسی کامیابی در به تصویرکشیدن توصیف ها و و قایع کتاب به شکلی پذیرفتنی و جذاب برای مخاطبان است. روندی که معمولاً پاشنه آشیل فیلم های اقتباسی است و گاه اثر را به جزیره ای مستقل و دورافتاده از منبع اصلی تبدیل می کند به گونه ای که نه می توان فیلم را یک برداشت آزاد دانست و نه یک اقتباس کلاسیک از منبع اصلی. از سوی دیگر کارگردان توانسته با استفاده از عنصر پویانمایی وجوه خیال انگیز و فانتزی را به فیلم اضافه کند. این قوه تخیل در رمان نیز جلوه خاصی دارد و تونسته به موازات اتفاقات فیلم جلو برود.

نویسنده کتاب «باغ کیانوش» پیش از این در نشستی درباره این موضوع گفته بود: «این ویژگی مهم و سازنده خیال است. خیال مثبت و سازنده عینیت خواهد یافت و خیال سیاه تباه کننده است و باید به جد از آن بپرهیزیم. کیانوش و بچه ها در جهان تعارض دارند؛ اما کار بچه ها بازیگوشانه است نه مغرضانه و بزرگ تر ها باید این مجال را به آنها بدهند».

باغ کیانوش با وجود برخی ارادات فنی و فیلمنامه ای توانسته مخاطبان نوجوان که همواره در سینمای ایران مغفول واقع شده اند را با خود همراه کند. از جمله این ایرادات می توان به تبدیل سکانس های فیلمبرداری شده در نور روز و تبدیل آنها به سکانس های شب اشاره کرد که به کیفیت فیلم آسیب زده است. از سوی دیگر در حالی که تلاش بچه ها برای رسیدن به میوه های باغ یکی از محرک های اصلی مخاطب برای دنبال کردن داستان فیلم است اما فضای پاییزی و درختان نیمه خشک باغ (که نشانگر تولید فیلم در فصل پاییز است) این عنصر مهم را کم رنگ کرده است.

با وجود تلاش عوامل فیلم (طراح صحنه و لباس چهره پرداز و در نهایت کارگردان) برای ایجاد فضای فیزیکی و حسی دهه شصت مخاطب نمی تواند آن فضا و شرایط را از حس و حال فیلم درک کند. با این حال بازی خوب شهرام حقیقت دوست عباس جمشیدی فر و مجید پتکی در کنار حضور قابل قبول بازیگران تازه کار نوجوان در کنار کارگردانی مدبرانه و البته تدوین خوبی که ریتم مناسبی به فیلم بخشده باعث شده تا «باغ کیانوش» به عنوان فیلم نوجوانان نمره قبولی بگیرد.