چرا قطر جلوی پای سوری‌ها سنگ می‌اندازد؟

مهسا مژدهی: کشورهای عربی آغوش خود را بر روس بشار اسد باز کرده‌اند و تعدادی از آنها برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب لحظه‌شماری می‌کنند. اما قطر یک تنه مقابل امکان بازگشت دمشق به معادلات منطقه‌ای ایستاده است. در این مسیر قطر تنها نیست و سه کشور عربی دیگر مغرب، کویت و یمن هم آن را حمایت می‌کنند. اما هیچ‌یک از آنها در خاورمیانه وزن قطر را ندارند. امارات اعلام کرده که توقع دارد اسد ابتدا گفتگو با معارضان را شروع کند و بعد مشارکت همه گروه‌های سیاسی در آینده سوریه را بپذیرد.

چرا قطر در مقابل دولت سوریه کوتاه نمی‌آید؟

اغلب کشورهای اتحادیه عرب در همکاری با بشار اسد و دولت سوریه همصدا هستند. اما مخالفت یکی از قطب‌های قدرت در خاورمیانه با نام قطر می‌تواند حتی در صورتیکه اسد به میان کشورهای عربی برگردد، بر سر راه عادی شدن روابط سنگ بیندازد.

روز نهم فروردین ماجد الانصاری سخنگوی وزارت خارجه قطر آب پاکی را روی دست همسایگان عربش ریخت و گفت هنوز اجماع عربی درباره بازگشت دولت سوریه به اتحادیه عرب وجود ندارد و دولت قطر با این مسئله به عنوان یکی از اولویت‌های مسائل عربی برخورد می‌کند. بنابراین اجماع کشورهای عربی برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب بسیار مهم است و این اجماع در نتیجه تحولات مثبتی حاصل خواهد شد که باید در عرصه سوریه اتفاق بیفتد؛ اما ما چنین چیزی را پیش روی خود نمی‌بینیم.

بیشتر بخوانید:

اظهارات مقداد درباره زمان بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و پاسخ به حملات اسرائیل

واشنگتن: سوریه در حال حاضر شایستگی بازگشت به اتحادیه عرب را ندارد

۵ کشور مخالف بازگشت سوریه به اتحادیه عرب هستند

او در ادامه محکم‌تر از قبل بر مواضع کشورش تاکید کرد و به گوش رهبران عربی رساند که حالاحالا ها نمی‌توانند روی رضایت قطر حساب کنند. او توضیح داد هیچ تغییری در موضع قطر ایجاد نخواهد شد، موضع ما واضح و ثابت است و تحت تاثیر آنچه که در محافل سیاسی می‌گذرد، قرار نمی‌گیرد. مگر اینکه تحولات واقعی در داخل سوریه رخ دهد و خواسته‌های ملت این کشور برآورده شود.

در حال حاضر امارات بیش از دیگر کشورها به بشار اسد روی خوش نشان داده است. مصر و عربستان هرچند مانند امارات متحده عربی عجله به‌خرج ندادند اما میزبانی قاهره از وزیر خارجه دمشق پس از ۱۲ سال قطع ارتباط و سفر وزیر خارجه عربستان به سوریه را می‌توان یکی از مهم‌ترین تحولات بین‌الملل در جهان عرب در سال‌های اخیر توصیف کرد. کار تا آنجا پیش رفته که برخی پیشبینی می‌کنند ملک سلمان شخصا از اسد بخواهد برای شرکت در نشست سران کشورهای عربی به ریاض برود. اتفاقی که می‌تواند منجر به ارتباط مجدد سوریه با کشورهای عربی و بازگشت به بیش از یک دهه قبل شود.

دغدغه قطر تا چه اندازه جدی است؟

آشتی بین ایران و عربستان در ماه گذشته، مخالفان بشار اسد را نگران کرد. برخی از کارشناسان پیش‌بینی کردند که این آشتی می‌تواند مقدمات روابط صمیمانه اسد با امارات و عربستان را هم فراهم کند. خروج دمشق از انزوای سیاسی می‌تواند در روند بازسازی سوریه نقشی اساسی داشته باشد. با این حال پافشاری قطر ظاهرا بر سر مسائل سیاسی است. این کشور در سال های بحران، حامی برخی از گروه‌های مخالف بشار اسد بود که رویکردی نزدیک به اخوان المسلمین داشتند.

تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر در همان روزهای نخست به قدرت رسیدن خود، اعلام کرد که از شورای ملی سوریه که یکی از مهم‌ترین گروه‌های ضد اسد بود، حمایت می‌کند. او چندید بار با اعضای این شورا دیدار کرد.

دوحه در طول سال‌هایی که جنگ داخلی در سوریه جریان داشت، میزبان نشست گروه دوستان سوریه بود که با هدف سرنگونی بشار اسد از مخالفان حمایت گسترده‌ای می‌کرد. این گروه از کشورهای بریتانیا، فرانسه، آلمان، ایالات متحده آمریکا، ایتالیا، اردن، عربستان سعودی، ترکیه، مصر، امارات متحده عربی و قطر تشکیل شده بود و میزبانی آن را قطر برعهده داشت.

برخی از کارشناسان منطقه معتقدند نقش اساسی در اعتراض قطر به بازگشت سوریه به دامان کشورها عربی، مساله ایدئولوژیک است. دوحه با علایق نزدیک به اخوان المسلمین حامی گروه‌های نزدیک به این جنبش به حساب می‌آید و حالا در شرایطی که اخوان در مصر هم نقش کمرنگ‌تری از همیشه پیدا کرده‌اند؛ موضع جنبش را در خطر می‌بیند. در این مسیر قطر از حمایت نسبی ترکیه هم بهره می‌برد. در حال حاضر قطر در صدد است تا نظر خود را در وهله اول به عربستان سعودی تحمیل کند. دوحه کماکان دولت بشار اسد را به رسمیت نمی‌شناسد و انتظار دارد تا کشورهایی که پیش از این با دولت دمشق زاویه داشتند، کماکان همراه با قطر مانع از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب شود.

۳۱۱۳۱۲