شعری حماسی به نام مستند«پل آزادی»/ در سینمای مستند نشانه گذاری مهم است

در موزه سینما مطرح شد؛

 به گزارش گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، همزمان با هفته دفاع مقدس، عصر روز دوشنبه دوم مهرماه مستند «پل آزادی» در موزه سینما نمایش داده شد و پس از آن جلسه نقد و بررسی با حضور مهدی مدنی کارگردان اثر، محمد داوودی فیلمبردار پیشکسوت و تهیه کننده و مهرداد فراهانی پژوهشگر سینمای مستند برگزار شد.

مهدی مدنی در ابتدای این جلسه درباره روند تولید این مستند گفت: ابتدا می خواهم به خانواده های داغ دیده معدنچیان طبس تسلیت بگویم. ما شاهد جنگ بوده ایم و می دانیم اتفاق بسیار وحشتناکی است. اینکه به مخاطبان نشان دهیم اتفاقاتی که در خرمشهر رخ داد، بسیار غیر انسانی بود کاری است که ما فیلمسازان باید انجام بدهیم.

وی ادامه داد: وقتی با شرایط امروز به این فیلم نگاه می کنیم متوجه می شویم که یک شهری چقدر مظلومانه مورد حمله قرار گرفت. در خرمشهر یک سری جوانان پای کار آمدند و از سرزمین و شهرشان دفاع کردند و با هرچیزی که در توانشان بود مقابل ارتش عراق ایستادند تا زمانی که پلی ساخته شد و از همه جای سرزمین دورهم جمع شدند و این شهر را از دشمن پس گرفتند.

مدنی خاطرنشان کرد: من الان هم نگاه می کنم و می بینم که این مردم بسیار مظلوم بودند و با دست خالی، بدون دانش و بدون پشتیبانی مقابل ارتش مجهز عراق قرار گرفتند. برای خانواده های داغ دار و خانواده هایی که مجروح جنگی دارند و مردم سرزمینم آرزو های خوب دارم.

مدنی درباره فیلمبرداری این مستند گفت: من شناخت زیادی از آقایان داوودی و صبا داشتم و مطمئن بودم که نتیجه کار این دو بزرگوار می تواند محور اصلی اثر باشد. البته از تمام مراکز ایران فیلمبردار به خرمشهر فرستاده شده بود و حجم فیلم ها بسیار زیاد شده بودند، اما محور اصلی کار براساس آثار این دو عزیز بود.

نشانه گذاری در فیلم مستند مهم است

این کارگردان پیشکسوت افزود: من حضور فیزیکی در کنار فیلمبرداران نداشتم و آنها براساس ذهنیت خودشان زاویه دوربین و موارد مختلف را انتخاب می کردند. مسلما فیلمبرداری در آن شرایط بسیار مشکل است، اما من به آنها اطمینان داشتم.

مدنی با بیان اینکه نشانه گذاری در فیلم مستند بسیار مهم است، بیان داشت: در فیلم پل آزادی برای مخاطبان به نوعی روزشمار تاریخی قرار دادیم. دو فیلمبردار اصلی این کار افراد خوش فکری بودند و برای من متریال بسیار خوبی آماده کردند اگر این عزیزان نبودند مستند پل آزادی ساخته نمی شد.

کامکار برای موسیقی یک ریال نگرفت

وی در ادامه گفت: نمی توانم بگویم چند ساعت راش در اختیار داشتیم، اما یکی از اتاق های ما در آن زمان پر از فیلم بود. ما روز ها و ساعت های زیادی با تدوینگر مستند فقط راش ها تماشا می کردیم تا بتوانیم از میان آنها صحنه هایی را انتخاب کنیم. این موضوع را به جرات می گویم که من به عنوان کارگردان به عمد هیچ صحنه ای را حذف یا اضافه نکردم و آنچه شما تماشا کردید تنها ذهنیت من بود.

مدنی درباره موسیقی نیز گفت: در آن روز ها همه در شرایط سختی قرار داشتند و صداوسیما گزارش هایی منتشر می کرد که خسته کننده شده بود. درنتیجه ما تصمیم گرفتیم در فیلم به جای نریشن از موسیقی استفاده کنیم. آقای کامکار و خاخواده شان به تازگی از سنندج به تهران آمده بودند. زمانی که فیلم را تماشا کردند بدون مقدمه گفتند که من تمام کار های موسیقی این مستند را انجام می دهم و یک ریال هم دستمزد دریافت نکرد. کار درباره جنگ ویژگی های خاص خودش را دارد و ممکن است که کمی خسته کننده شود و موسیقی می تواند از این اتفاق جلوگیری کند.

وی ادامه داد: تمام کار موسیقی این مستند تحت نظر آقای کامکار بود و من تنها در دو صحنه از فیلم نظرم را به ایشان گفتم.

در بخش دیگری از این مراسم، مدنی تصریح کرد: من در جبهه حضور داشتم و دیدم که از هر کجای ایران افراد به جبهه می آمدند. این موضوع خط اصلی مستند من بود و فکر می کنم با صحنه هایی که در این فیلم روایت شد، این رویکرد به مخاطبان منتقل شد که تمام مردم ایران درگیر این جنگ و مقاومت بودند. هرکسی در حد توان خود هرکاری می توانست انجام می داد؛ حتی در حد آوردن یخ برای رزمندگان.

تدوین فیلم دو سال طول کشید

محمد داوودی با بیان اینکه حدود دو سال مشغول تدوین و صداگذاری اثر بودند، گفت: اتفاق مثبتی در سازمان رخ داد و یک مجموعه ای از نیرو ها و گروه ها با هماهنگی هایی که انجام شد در تیپ ها مختلف تقسیم شدند. فکر می کنم هنوز هم برخی از این صدا های ضبط شده در آرشیو تلویزیون موجود باشند، اما این آثار دسته بندی و سازماندهی نشده اند. این عملیات پس از دو عملیات موفق انجام شد و تقریبا حس امیدواری در دل همه وجود داشت.

وی خاطرنشان کرد: متریال بسیار خوبی برای ساخت فیلم در اختیار آقای مدنی قرار داشت و ایشان هم هوشمندانه با صداگذاری و موسیقی خوب این اثر را خلق کردند.

وی با بیان اینکه دوره ۴۴ روزه مقاومت اول مردم خرمشهر بسیار مهم است، بیان داشت: روز های ابتدایی همه به این نتیجه رسیده بودند که خرمشهر را نمی توان نگه داشت، زیرا با یک لشگر جلوی سه لشگر عراقی ایستادن بسیار کار دشواری بود.

برای من جای تعجب است که چرا برخی این اتفاقات را روایت نمی کنند. به عقیده من آزاد کردن خرمشهر چیزی مانند معجزه بود.

وی ادامه داد: در خرمشهر حدود ۱۹ هزار اسیر عراقی داشتیم درحالی که با ۳ هزار نفر عملیات آزادسازی خرمشهر انجام شده بود و درنهایت باید بگویم که به نظرم من این مستند حس غرور و خوشحالی مردم در آن زمان را منتقل می کند.

داوودی ادامه داد: جنگ اتفاق وحشتناکی است و حتی نظامی های ما هم دوست ندارند در شرایط جنگ قرار بگیرند. بسیاری از فرماندهان جنگ ما خودشان تحصیل کرده دانشگاه و آدم هایی غیرنظامی بودند، اما به ضرورت وقوع جنگ پای کار آمدند. این افراد لحظه به لحظه کل منطقه، از رودخانه تا جاده آسفالت را بررسی می کردند.

وی افزود: تحقیقاتی درباره شروع جنگ در ایران انجام شده و کتاب های مختلفی نیز در این زمینه چاپ شده است و هرکدام دیدگاه هایی دارند، اما چیزی که مسلم است این است که نگاه صدام این بود که ما در موضع ضعف قرار داریم و می تواند به راحتی به ایران حمله کند.

پل آزادی یک حماسه کامل است

مهرداد فراهانی پزوهشگر سینمای مستند نیز درباره شاخصه های اصلی این مستند بیان داشت: من «پل آزادی» را یک مستند حماسی می دانم. نه تنها در ساخت و پرداخت اثر بلکه در فرامتن اثر هم این نوع حماسه مشاهده می شود. همانطور که تمام ایران دست به دست هم دادند تا خرمشهر آزاد شود، در پشت صحنه این اثر نیز تمام افراد تلاش کردند تا اثر ساخته شود. دو فیلم از آقای مدنی دیده ام؛ یکی به نام جریان مظفر که داستان جوانی در خرمشهر است که از بسیجیان و نیرو ها عکس می گیرد. فیلم دیگر به نام محمود نورانی که اپراتور بی سیم است. اما در مستند حماسی «پل آزادی» ما با فرد طرف نیستیم بلکه با انبوهی از آدم ها مواجه هستیم. این نوع فیلم من را یاد الگوی فیلم های شوروی می اندازد. به عقیده من اولین شاخصه این اثر این است که یک حماسه کامل است.

وی خاطرنشان کرد: مهدی مدنی و محمد داوودی با ساخت این فیلم جزو ستون های تاریخ و فرهنگ ما هستند. ای کاش این مستند هم ترمیم و نگه داری شود، زیرا اینها اسناد تاریخی ما هستند.

فراهانی با اشاره به توجه کارگردان پل آزادی به فرم گفت: در بحبوحه شرایط سخت جنگ، آقای مدنی در این مستند به فرم هم توجه داشته اند. در این اثر نریشن اول شخص و مصاحبه نداریم بلکه موسیقی بسیار تاثیرگذار است. ما در تیتراژ اثر عنوان نویسنده موسیقی را مشاهده می کنیم که بسیار جالب است، زیرا موسیقی عملا قصه فیلم را جلو می برد.

فراهانی بیان داشت: این فیلم سال ۶۱ ساخته شده در حالی که در چند سال پیش از آن اولویت با گفتار در مستند بوده است. در چنین شرایطی ساخت فیلم بدون گفتار حرکت آوانگاردی محسوب می شود.

در ادامه این برنامه یکی از حاضران درباره حس خوبی که این مستند به مخاطبان منتقل می کند و حضور افراد از نقاط مختلف ایران برای آزادسازی خرمشهر صحبت کرد.

احساس کردم فردوسی دوربین به دست گرفته

در ادامه فخرالدین سیدی نیز بیان داشت: من با دیدن این فیلم یاد شاهنامه فردوسی افتادم و احساس کردم ابوالقاسم فردوسی دوربین را دست گرفته و برای ما این صحنه ها را روایت می کند. «پل آزادی» درواقع مانند یک شعر حماسی بود.

در این برنامه مستندسازانی همچون: ابراهیم مختاری، سعید رشتیان، ارد زند، ارد عطارپور، فخرالدین سیدی، کیوان کیانی، پروین ثقة الاسلام، حمید جعفری و … حضور داشتند.