روانشناسی زرد؛ بازی با احساسات در لباس علم

خبرگزاری آنا- محمدامین پورحسینقلی: روانشناسی علم مطالعه رفتار و فرآیندهای ذهنی انسان است. محققان این رشته تلاش می کنند تا بفهمد چگونه افکار احساسات و رفتار انسان ها تحت تأثیر عوامل داخلی (مثل ژنتیک و بیوشیمی) و خارجی (مانند محیط اجتماعی و فرهنگی) قرار می گیرد. با این حال این روزها افرادی می کوشند تکنیک هایی غیرواقعی را به جای روانشناسی صحیح ترویج کنند.

روانشناسی زرد یکی از پدیده های رو به رشد در فضای مجازی است که بسیاری از افراد به دلیل تبلیغات جذاب و ساده سازی های بیش از حد به آن روی می آورند. این نوع روانشناسی ادعا می کند که می تواند مشکلات روحی و روانی را با تکنیک های سریع و ساده حل کند اما پشت این ادعاها اغلب هیچ شواهد علمی ای وجود ندارد. سناریوی زیر را تصور کنید:

«سارا که به تازگی دچار اضطراب شده است تصمیم می گیرد به جای مراجعه به روانشناس به یکی از دوره های روانشناسی که در شبکه های اجتماعی تبلیغ می شد اعتماد کند. در این دوره مربی با ادعای استفاده از “تکنیک های ذهنی” و “قدرت تفکر مثبت” وعده داده است که سارا می تواند تنها با چند تغییر ساده در افکارش به آرامش ذهنی دست یابد. بعد از مدتی وقتی سارا احساس می کند این روش ها هیچ تأثیری در کاهش اضطرابش نداشته اند نه تنها ناامید می شود احساس می کند مشکلش از آنچه فکر می کرد پیچیده تر شده است.»

روانشناسی زرد چیست؟

روانشناسی زرد به محتوایی اطلاق می شود که با استفاده از کلمات علمی یا انگیزشی راه حل های ساده و سطحی برای مشکلات پیچیده روانی ارائه می دهد. این محتواها که در قالب کتاب ها دوره های آنلاین و ویدئوهای انگیزشی عرضه می شوند معمولاً به وعده هایی مانند “تغییر زندگی در چند روز” یا “حل مشکلات تنها با تغییر نگرش” تکیه دارند. آن ها به افراد این ایده را می دهند که تنها با فکر کردن به موفقیت یا مثبت اندیشی می توانند به تمام اهدافشان دست یابند. برای مثال قانون جذب یکی از مفاهیم رایج در روانشناسی زرد است که ادعا می کند تنها با تمرکز بر خواسته ها فرد می تواند آن ها را به زندگی خود جذب کند. این ایده که هیچ پایه علمی ای ندارد تنها به این دلیل که به ظاهر ساده و جذاب است به سرعت در میان مردم گسترش یافته است.

روانشناسی زرد با استفاده از کلمات زیبا و تکنیک های جذاب به افراد این احساس را می دهد که می توانند به سرعت و بدون تلاش جدی زندگی شان را تغییر دهند. اما این توصیه ها فاقد پشتوانه علمی اند و ممکن است به جای کمک آسیب های روانی بیشتری ایجاد کنند. برای داشتن یک زندگی سالم روانی اعتماد به روان شناسان متخصص و پیروی از درمان های علمی بهترین راهکار است.

روانشناسی زرد با چند ویژگی خاص شناخته می شود. نخست راه حل های ساده برای مشکلات پیچیده ارائه میدهد.  برای مشکلاتی مانند افسردگی یا اضطراب روانشناسی زرد توصیه هایی مانند “فقط فکر مثبت کن” یا “نگرش خود را تغییر بده” ارائه می دهد در حالی که این مشکلات به درمان های علمی و پیچیده تری نیاز دارند. دوم بر موفقیت سریع و آنی تاکید دارد. روانشناسی زرد به افراد وعده می دهد که تنها با چند تکنیک ساده می توانند به موفقیت آرامش ذهنی یا ثروت برسند. این وعده های سریع و ساده باعث جذب افراد به این نوع محتواها می شود. سوم از اصطلاحات علمی یا شبه علمی استفاده می کند. این نوع روانشناسی معمولاً از اصطلاحاتی مانند “خودآگاهی” “تکنیک های ذهنی” یا “قدرت ناخودآگاه” استفاده می کند اما بدون ارائه شواهد علمی معتبر.

چرا روانشناسی زرد خطرناک است؟

روانشناسی زرد نه تنها به افراد کمک نمی کند بلکه ممکن است آن ها را در مسیری اشتباه قرار دهد. افراد ممکن است با پیروی از این توصیه ها انتظار داشته باشند که مشکلاتشان با تغییر نگرش یا فکر مثبت به سرعت حل شود. اما وقتی این انتظارات برآورده نمی شوند احساس ناکامی و ناامیدی شدت می گیرد. از سوی دیگر روانشناسی زرد می تواند افراد را از جستجوی کمک های تخصصی بازدارد. برای مثال فردی که دچار اضطراب جدی است ممکن است به جای مراجعه به روانشناس به تکنیک های روانشناسی زرد اعتماد کند و این باعث می شود درمان واقعی به تأخیر بیفتد. و مهمتر اینکه این نوع روانشناسی باعث می شود که افراد درک نادرستی از مشکلات روانی و روش های درمانی پیدا کنند. این اطلاعات نادرست می تواند به گسترش باورهای غلط در جامعه منجر شود.

تفاوت روانشناسی زرد با روانشناسی علمی

روانشناسی علمی بر پایه شواهد و تحقیقات دقیق بنا شده است. هر درمانی که در روانشناسی علمی ارائه می شود بر اساس پژوهش ها و آزمایش های کنترل شده است و نتیجه گیری های آن ها تکرارپذیر و معتبر هستند. در مقابل روانشناسی زرد بیشتر بر احساسات و تجربیات شخصی تکیه دارد و معمولاً فاقد هرگونه شواهد علمی معتبر است. برای مثال در درمان افسردگی روانشناسی علمی به ترکیبی از درمان های دارویی و روان درمانی مبتنی بر شواهد توصیه می کند. اما روانشناسی زرد ممکن است به فرد بگوید که تنها با تغییر نگرش و مثبت اندیشی می تواند افسردگی اش را درمان کند که این توصیه ها در اکثر موارد ناکارآمد و خطرناک هستند.

چگونه از روانشناسی زرد دوری کنیم؟

برای جلوگیری از افتادن در دام روانشناسی زرد باید به منابع علمی معتبر اعتماد کنیم. همیشه به دنبال مقالات و کتاب هایی باشیم که توسط متخصصان علمی تأیید شده اند و بر پایه شواهد پژوهشی هستند. از مشاوره های تخصصی استفاده کنیم. در مواجهه با مشکلات روانی بهتر است به روان شناسان و متخصصان معتبر مراجعه کنیم. آن ها از روش های درمانی علمی و آزموده شده استفاده می کنند. در برابر وعده های ساده و سریع محتاط باشیم. هرگاه به شما گفته شد که می توانید در مدت زمان کوتاهی و با تکنیک های ساده به موفقیت یا آرامش ذهنی برسید باید محتاط باشید. حل مشکلات پیچیده معمولاً به زمان و تلاش واقعی نیاز دارد.

روانشناسی زرد با استفاده از کلمات زیبا و تکنیک های جذاب به افراد این احساس را می دهد که می توانند به سرعت و بدون تلاش جدی زندگی شان را تغییر دهند. اما این توصیه ها فاقد پشتوانه علمی اند و ممکن است به جای کمک آسیب های روانی بیشتری ایجاد کنند. برای داشتن یک زندگی سالم روانی اعتماد به روان شناسان متخصص و پیروی از درمان های علمی بهترین راهکار است.