آیا درد شانه به اعصاب ربط دارد؟
آیا استرس و درد پشت کتف چپ ارتباطی به یکدیگر دارند؟ بله درد شانه به طور قطع می تواند به اعصاب مرتبط باشد. در واقع بسیاری از موارد درد شانه ناشی از مشکلات مربوط به اعصاب عضلات رباط ها و تاندون های اطراف مفصل شانه هستند. اعصاب نقش حیاتی در حس و حرکت شانه ایفا می کنند و آسیب یا فشار به این اعصاب می تواند منجر به درد بی حسی ضعف و سایر علائم ناخوشایند در ناحیه شانه و بازو شود.
درد شانه و ارتباط آن با اعصاب
مفصل شانه یکی از پیچیده ترین و متحرک ترین مفاصل بدن است که دامنه حرکتی وسیعی را فراهم می کند. این مفصل از استخوان های بازو (هومروس) کتف (اسکاپولا) و ترقوه (کلاویکل) تشکیل شده است و توسط عضلات تاندون ها رباط ها و اعصاب متعددی پشتیبانی می شود. اعصاب شبکه ای پیچیده را در ناحیه شانه تشکیل می دهند که شبکه بازویی نامیده می شود. این شبکه عصبی از اعصاب نخاعی گردنی و سینه ای منشاء می گیرد و مسئولیت حس و حرکت در شانه بازو ساعد و دست را بر عهده دارد.
درد شانه عصبی می تواند بسیار آزاردهنده باشد و کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. این درد می تواند به صورت های مختلفی بروز کند از جمله درد تیز و سوزاننده درد مبهم و کوبنده یا درد تیرکشنده به سمت بازو و دست. درک علل علائم و روش های درمان درد شانه عصبی برای مدیریت موثر این عارضه و بهبود عملکرد شانه ضروری است.
علائم درد شانه عصبی
علائم درد شانه عصبی می تواند بسیار متنوع باشد و بسته به علت اصلی و عصب درگیر متفاوت ظاهر شود. با این حال برخی از علائم رایج که نشان دهنده درگیری اعصاب در درد شانه هستند عبارتند از :
- درد تیرکشنده و سوزاننده : این نوع درد اغلب از ناحیه شانه به سمت بازو ساعد و حتی دست انتشار می یابد. درد ممکن است به صورت ناگهانی و شدید بروز کند و یا به تدریج افزایش یابد.
- بی حسی و گزگز : احساس بی حسی سوزن سوزن شدن یا گزگز در ناحیه شانه بازو یا دست می تواند نشانه ای از فشار یا آسیب به اعصاب باشد. این علائم ممکن است به صورت متناوب یا مداوم وجود داشته باشند.
- ضعف عضلانی : آسیب به اعصاب می تواند منجر به ضعف عضلات شانه بازو و دست شود. این ضعف می تواند باعث دشواری در بلند کردن اجسام بالا بردن بازو یا انجام حرکات ظریف با دست شود.
- درد شبانه : درد شانه عصبی اغلب در شب و هنگام استراحت تشدید می شود. این درد می تواند خواب را مختل کند و باعث خستگی و کلافگی در طول روز شود.
- حساسیت به لمس : ناحیه درگیر ممکن است نسبت به لمس حساس شود و حتی لمس آرام نیز باعث ایجاد درد شود.
- درد با حرکت : برخی حرکات خاص شانه و بازو ممکن است درد را تشدید کنند. این حرکات ممکن است شامل بالا بردن بازو چرخاندن شانه یا کشش بازو باشد.
لازم به ذکر است که این علائم ممکن است در سایر مشکلات شانه نیز دیده شوند. بنابراین تشخیص دقیق علت درد شانه و افتراق آن از مشکلات عصبی نیازمند بررسی تخصصی توسط پزشک است.
علل درد شانه عصبی
درد شانه عصبی می تواند ناشی از طیف گسترده ای از علل باشد که به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می شوند : علل فشاری و علل غیر فشاری.
علل فشاری درد شانه عصبی
علل فشاری زمانی رخ می دهند که عصب در ناحیه شانه یا گردن تحت فشار قرار می گیرد. این فشار می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد از جمله :
- فتق دیسک گردن : فتق دیسک بین مهره های گردن می تواند به اعصاب نخاعی فشار وارد کند و باعث درد انتشار یافته به شانه بازو و دست شود. این عارضه یکی از شایع ترین علل درد شانه عصبی است.
- تنگی کانال نخاعی گردن : باریک شدن کانال نخاعی در ناحیه گردن می تواند به نخاع و اعصاب نخاعی فشار وارد کند و علائم مشابه فتق دیسک گردن ایجاد کند.
- سندرم خروجی قفسه سینه (Thoracic Outlet Syndrome – TOS) : این سندرم گروهی از اختلالات است که ناشی از فشار بر اعصاب و عروق خونی در فضای بین ترقوه و دنده اول (ناحیه خروجی قفسه سینه) است. TOS می تواند باعث درد شانه بازو و گردن بی حسی و گزگز در دست و ضعف عضلانی شود.
- آسیب های تروماتیک : ضربه مستقیم به شانه شکستگی ترقوه یا استخوان بازو دررفتگی شانه یا آسیب های ناشی از تصادفات رانندگی می توانند باعث آسیب مستقیم به اعصاب و بروز درد عصبی شوند.
- تومورها : تومورهای خوش خیم یا بدخیم در ناحیه گردن یا شانه هرچند نادر می توانند به اعصاب فشار وارد کرده و باعث درد عصبی شوند.
- التهاب مفاصل و آرتروز گردن : آرتروز و التهاب مفاصل در ناحیه گردن می تواند به ساختارهای اطراف از جمله اعصاب فشار وارد کند و منجر به درد شانه عصبی شود.
علل غیر فشاری درد شانه عصبی
علل غیر فشاری درد شانه عصبی شامل شرایطی هستند که به طور مستقیم به عصب فشار وارد نمی کنند اما می توانند باعث تحریک یا آسیب به عصب و ایجاد درد عصبی شوند. این علل عبارتند از :
- نوروپاتی دیابتی : دیابت کنترل نشده می تواند به اعصاب در سراسر بدن از جمله اعصاب ناحیه شانه آسیب برساند و باعث نوروپاتی دیابتی شود. این عارضه می تواند منجر به درد بی حسی و گزگز در شانه و بازو شود.
- نوروپاتی التهابی : برخی بیماری های التهابی مانند پلی نوریت سندرم گیلن باره و نوریت بازویی می توانند باعث التهاب اعصاب و درد عصبی شوند.
- عفونت ها : عفونت های ویروسی مانند زونا (هرپس زوستر) می توانند اعصاب را درگیر کرده و باعث درد عصبی شدید و طولانی مدت شوند.
- داروها و سموم : برخی داروها و سموم می توانند عوارض جانبی عصبی داشته باشند و باعث درد شانه عصبی شوند.
- کمبود ویتامین ها : کمبود برخی ویتامین های گروه B به ویژه ویتامین B۱۲ می تواند به اعصاب آسیب برساند و باعث نوروپاتی و درد عصبی شود.
شناخت علت اصلی درد شانه عصبی برای انتخاب روش درمانی مناسب بسیار مهم است.
تشخیص درد شانه عصبی
تشخیص درد شانه عصبی معمولاً با ترکیبی از معاینه فیزیکی بررسی تاریخچه پزشکی بیمار و استفاده از روش های تشخیصی مختلف انجام می شود.
معاینه فیزیکی و بررسی تاریخچه پزشکی
پزشک ابتدا در مورد علائم مدت زمان درد عوامل تشدید کننده و تسکین دهنده درد و سابقه پزشکی بیمار سوالاتی می پرسد. سپس معاینه فیزیکی دقیقی انجام می دهد که شامل موارد زیر است :
- بررسی دامنه حرکتی شانه و گردن : پزشک دامنه حرکتی شانه و گردن را ارزیابی می کند تا محدودیت های حرکتی و حرکات دردناک را شناسایی کند.
- آزمایش های عصبی : این آزمایش ها شامل بررسی حس رفلکس ها و قدرت عضلات در ناحیه شانه بازو و دست است. این آزمایش ها به شناسایی اعصاب درگیر و میزان آسیب عصبی کمک می کنند.
- مانورهای تحریک عصب : پزشک ممکن است مانورهای خاصی را انجام دهد که هدف آنها تحریک اعصاب در ناحیه شانه و گردن است. ایجاد درد یا علائم عصبی در حین این مانورها می تواند به تشخیص درد شانه عصبی کمک کند.
روش های تصویربرداری
در صورت لزوم پزشک ممکن است درخواست انجام روش های تصویربرداری را بدهد تا علت درد شانه عصبی را مشخص کند. این روش ها شامل :
- رادیوگرافی (X-ray) : رادیوگرافی می تواند به تشخیص مشکلات استخوانی مانند آرتروز شکستگی ها و تومورهای استخوانی کمک کند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) : MRI روشی بسیار دقیق برای تصویربرداری از بافت های نرم از جمله اعصاب دیسک های بین مهره ای و عضلات است. MRI می تواند فتق دیسک گردن تنگی کانال نخاعی تومورهای عصبی و آسیب های بافت نرم را به خوبی نشان دهد.
- توموگرافی کامپیوتری (CT Scan) : CT Scan می تواند تصاویر دقیقی از استخوان ها و بافت های نرم ارائه دهد و در تشخیص برخی علل درد شانه عصبی مانند تنگی کانال نخاعی و تومورها مفید باشد.
مطالعات الکترودیاگنوستیک
مطالعات الکترودیاگنوستیک شامل دو آزمایش اصلی است :
- الکترومیوگرافی (EMG) : EMG فعالیت الکتریکی عضلات را اندازه گیری می کند. این آزمایش می تواند نشان دهد که آیا عضلات به درستی توسط اعصاب تحریک می شوند یا خیر. EMG به تشخیص آسیب عصبی و افتراق بین مشکلات عصبی و عضلانی کمک می کند.
- مطالعات هدایت عصبی (NCS) : NCS سرعت هدایت پیام های الکتریکی در اعصاب را اندازه گیری می کند. این آزمایش می تواند آسیب عصبی را تشخیص دهد و محل و شدت آسیب را مشخص کند. NCS به ویژه در تشخیص سندرم خروجی قفسه سینه و نوروپاتی های محیطی مفید است.
ترکیب نتایج معاینه فیزیکی روش های تصویربرداری و مطالعات الکترودیاگنوستیک به پزشک کمک می کند تا تشخیص دقیق درد شانه عصبی را تعیین کرده و برنامه درمانی مناسب را طراحی کند.
درمان درد شانه عصبی
درمان درد شانه عصبی بستگی به علت اصلی شدت درد و علائم بیمار دارد. هدف اصلی درمان کاهش درد بهبود عملکرد شانه و رفع علت زمینه ای است. روش های درمانی درد شانه عصبی را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد : درمان های غیر جراحی و درمان های جراحی.
درمان های غیر جراحی
در بسیاری از موارد درد شانه عصبی را می توان با روش های غیر جراحی به طور موثر مدیریت کرد. این روش ها شامل :
- دارو درمانی :
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) : داروهایی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند.
- داروهای مسکن : داروهای مسکن قوی تر مانند ترامادول و کدئین ممکن است برای درد شدیدتر تجویز شوند.
- داروهای ضد درد عصبی : داروهایی مانند گاباپنتین و پرگابالین به طور خاص برای درمان دردهای عصبی طراحی شده اند و می توانند در کاهش درد شانه عصبی موثر باشند.
- شل کننده های عضلانی : در صورت وجود اسپاسم عضلانی داروهای شل کننده عضلات مانند سیکلوبنزاپرین ممکن است تجویز شوند.
- تزریق کورتیکواستروئید : تزریق کورتیکواستروئید به مفصل شانه یا فضای اطراف عصب می تواند التهاب را کاهش داده و درد را تسکین دهد. این تزریق ها معمولاً تحت هدایت سونوگرافی یا فلوروسکوپی انجام می شوند.
- فیزیوتراپی : فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان درد شانه عصبی ایفا می کند. فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک های مختلف مانند :
- تمرینات تقویتی و کششی : تمرینات خاص برای تقویت عضلات شانه و گردن و بهبود دامنه حرکتی شانه تجویز می شوند. تمرینات کششی به کاهش فشار بر اعصاب و بهبود انعطاف پذیری بافت های اطراف کمک می کنند.
- درمان های دستی : تکنیک های درمان دستی مانند ماساژ موبیلیزاسیون مفصلی و آزادسازی بافت نرم می توانند به کاهش درد بهبود جریان خون و کاهش فشار بر اعصاب کمک کنند.
- الکتروتراپی : استفاده از دستگاه های الکتروتراپی مانند تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) و اولتراسوند می تواند به کاهش درد و التهاب و تسریع روند بهبودی کمک کند.
- آموزش ارگونومی و اصلاح فعالیت ها : فیزیوتراپیست به بیمار آموزش می دهد که چگونه فعالیت های روزمره خود را به گونه ای انجام دهد که فشار کمتری به شانه و گردن وارد شود و از تشدید درد جلوگیری شود.
- بریس و ارتز : استفاده از بریس شانه یا گردنبند طبی می تواند به حمایت از شانه و گردن کاهش فشار بر اعصاب و تسکین درد کمک کند.
- طب سوزنی : برخی مطالعات نشان داده اند که طب سوزنی می تواند در کاهش درد شانه عصبی موثر باشد. طب سوزنی با تحریک نقاط خاصی در بدن به آزادسازی مواد شیمیایی ضد درد طبیعی در بدن کمک می کند.
درمان های جراحی
در صورتی که درمان های غیر جراحی موثر نباشند یا علت درد شانه عصبی به گونه ای باشد که نیاز به مداخله جراحی داشته باشد ممکن است جراحی توصیه شود. جراحی معمولاً برای موارد زیر در نظر گرفته می شود :
- فتق دیسک گردن شدید : در صورتی که فتق دیسک گردن باعث فشار شدید بر نخاع یا اعصاب نخاعی شده باشد و درمان های غیر جراحی موثر نباشند جراحی برای برداشتن دیسک فتق شده و رفع فشار از عصب ممکن است ضروری باشد.
- تنگی کانال نخاعی گردن شدید : در موارد تنگی شدید کانال نخاعی گردن که به درمان های غیر جراحی پاسخ نمی دهد جراحی برای باز کردن کانال نخاعی و رفع فشار از نخاع و اعصاب ممکن است انجام شود.
- سندرم خروجی قفسه سینه (TOS) شدید : در موارد شدید TOS که به درمان های غیر جراحی پاسخ نمی دهد جراحی برای برداشتن دنده اول یا اصلاح ساختارهای فشاری بر اعصاب و عروق خونی ممکن است لازم باشد.
- تومورهای عصبی : در صورت وجود تومورهای عصبی که باعث درد شانه عصبی می شوند جراحی برای برداشتن تومور ممکن است ضروری باشد.
نوع جراحی بستگی به علت اصلی درد شانه عصبی دارد. جراحی های مربوط به گردن معمولاً توسط جراح مغز و اعصاب یا جراح ارتوپد ستون فقرات انجام می شوند در حالی که جراحی های مربوط به شانه و سندرم خروجی قفسه سینه ممکن است توسط جراح ارتوپد یا جراح عروق انجام شود.
پیشگیری از درد شانه عصبی
پیشگیری از درد شانه عصبی به طور کامل امکان پذیر نیست اما با رعایت برخی نکات می توان خطر ابتلا به این عارضه را کاهش داد :
- حفظ وضعیت بدنی مناسب : وضعیت بدنی نامناسب می تواند فشار زیادی بر گردن و شانه وارد کند و خطر درد شانه عصبی را افزایش دهد. هنگام نشستن ایستادن و راه رفتن وضعیت بدنی خود را صاف و راست نگه دارید. از قوز کردن و خم شدن به جلو خودداری کنید.
- ارگونومی مناسب در محل کار : اگر شغل شما مستلزم نشستن طولانی مدت پشت میز یا انجام حرکات تکراری با دست و بازو است به ارگونومی محیط کار خود توجه کنید. صندلی و میز کار خود را به گونه ای تنظیم کنید که در وضعیت مناسبی قرار بگیرید. از وسایل ارگونومیک مانند زیرپایی و تکیه گاه مچ دست استفاده کنید.
- انجام تمرینات منظم : انجام تمرینات منظم برای تقویت عضلات گردن و شانه و بهبود انعطاف پذیری می تواند به پیشگیری از درد شانه عصبی کمک کند. تمرینات کششی و تقویتی ملایم را به طور منظم انجام دهید.
- اجتناب از حمل اجسام سنگین : حمل اجسام سنگین می تواند فشار زیادی بر شانه و گردن وارد کند و خطر آسیب عصبی را افزایش دهد. از بلند کردن و حمل اجسام سنگین به طور مکرر خودداری کنید. در صورت نیاز به بلند کردن اجسام سنگین از روش صحیح بلند کردن استفاده کنید و از کمک دیگران بهره بگیرید.
- مدیریت استرس : استرس مزمن می تواند باعث تنش عضلانی و افزایش درد شود. تکنیک های مدیریت استرس مانند یوگا مدیتیشن و تنفس عمیق را یاد بگیرید و به طور منظم تمرین کنید.
- کنترل بیماری های زمینه ای : اگر به بیماری های زمینه ای مانند دیابت آرتریت روماتوئید یا بیماری های التهابی مبتلا هستید برای کنترل موثر این بیماری ها با پزشک خود همکاری کنید. کنترل این بیماری ها می تواند به پیشگیری از عوارض عصبی از جمله درد شانه عصبی کمک کند.
- ترک سیگار : سیگار کشیدن می تواند جریان خون به اعصاب را کاهش دهد و خطر آسیب عصبی را افزایش دهد. ترک سیگار می تواند به بهبود سلامت اعصاب و کاهش خطر درد شانه عصبی کمک کند.
راهکارهای خانگی برای تسکین درد شانه عصبی
در کنار درمان های پزشکی برخی راهکارهای خانگی می توانند به تسکین درد شانه عصبی کمک کنند :
- استفاده از کمپرس سرد و گرم : استفاده متناوب از کمپرس سرد و گرم می تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. در ۴۸ ساعت اول پس از شروع درد از کمپرس سرد به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه چند بار در روز استفاده کنید. پس از ۴۸ ساعت می توانید از کمپرس گرم برای شل کردن عضلات و کاهش درد استفاده کنید.
- استراحت : استراحت دادن به شانه و اجتناب از فعالیت هایی که درد را تشدید می کنند می تواند به بهبود درد کمک کند. با این حال استراحت بیش از حد نیز توصیه نمی شود زیرا می تواند منجر به ضعف عضلات و خشکی مفصل شود.
- تمرینات کششی ملایم : انجام تمرینات کششی ملایم برای شانه و گردن می تواند به کاهش تنش عضلانی و بهبود انعطاف پذیری کمک کند. تمرینات کششی را به آرامی و بدون ایجاد درد انجام دهید.
- ماساژ : ماساژ ملایم ناحیه شانه و گردن می تواند به شل شدن عضلات و کاهش درد کمک کند. می توانید از روغن های ماساژ ملایم مانند روغن اسطوخودوس یا روغن زیتون استفاده کنید.
- تغییر وضعیت خواب : اگر درد شانه عصبی شما در شب تشدید می شود سعی کنید وضعیت خواب خود را تغییر دهید. خوابیدن به پشت یا به پهلوی غیر درگیر ممکن است به کاهش فشار بر شانه دردناک کمک کند. از خوابیدن روی شکم یا به پهلوی دردناک خودداری کنید.
- حمام آب گرم : حمام آب گرم می تواند به شل شدن عضلات و کاهش درد کمک کند. افزودن نمک اپسوم به آب حمام می تواند اثرات تسکین دهنده بیشتری داشته باشد.
- تکنیک های آرام سازی : تکنیک های آرام سازی مانند تنفس عمیق مدیتیشن و یوگا می توانند به کاهش استرس و تنش عضلانی و در نتیجه کاهش درد کمک کنند.
توجه داشته باشید که راهکارهای خانگی تنها می توانند به تسکین علائم درد شانه عصبی کمک کنند و جایگزین درمان های پزشکی نیستند. در صورت تداوم یا تشدید درد حتماً به پزشک مراجعه کنید.
نتیجه گیری
درد شانه عصبی یک عارضه شایع است که می تواند ناشی از علل مختلف فشاری و غیر فشاری باشد. تشخیص دقیق علت درد و درمان مناسب برای مدیریت موثر این عارضه ضروری است. درمان های غیر جراحی مانند دارو درمانی فیزیوتراپی و راهکارهای خانگی در بسیاری از موارد موثر هستند. در موارد شدیدتر یا مقاوم به درمان ممکن است جراحی توصیه شود. با رعایت نکات پیشگیرانه و توجه به سلامت شانه و گردن می توان خطر ابتلا به درد شانه عصبی را کاهش داد.
پرسش و پاسخ های متداول
سوال ۱ : آیا درد شانه عصبی همیشه با بی حسی و گزگز همراه است؟
خیر درد شانه عصبی همیشه با بی حسی و گزگز همراه نیست. برخی افراد ممکن است فقط درد را تجربه کنند در حالی که برخی دیگر ممکن است علاوه بر درد بی حسی گزگز ضعف عضلانی یا ترکیبی از این علائم را داشته باشند. الگوی علائم بستگی به علت اصلی درد و عصب درگیر دارد.
سوال ۲ : چه مدت طول می کشد تا درد شانه عصبی بهبود یابد؟
مدت زمان بهبودی درد شانه عصبی بستگی به علت اصلی شدت درد و پاسخ فرد به درمان دارد. در موارد خفیف تا متوسط با درمان های غیر جراحی و راهکارهای خانگی بهبودی ممکن است در عرض چند هفته تا چند ماه حاصل شود. در موارد شدیدتر یا مزمن بهبودی ممکن است طولانی تر باشد و نیاز به درمان های تخصصی تر و پیگیری منظم داشته باشد.
سوال ۳ : آیا می توان درد شانه عصبی را به طور کامل درمان کرد؟
بله در بسیاری از موارد درد شانه عصبی قابل درمان است. با تشخیص دقیق علت اصلی و انتخاب روش درمانی مناسب می توان درد را به طور قابل توجهی کاهش داد و عملکرد شانه را بهبود بخشید. در برخی موارد ممکن است درد به طور کامل از بین نرود اما با مدیریت مناسب می توان کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشید و درد را به سطح قابل تحملی رساند.
توصیه مهم :
در صورت تجربه درد شانه به ویژه اگر درد شدید مداوم یا همراه با علائم عصبی مانند بی حسی گزگز یا ضعف عضلانی باشد به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک می تواند با بررسی دقیق و انجام معاینات لازم علت درد شما را تشخیص داده و برنامه درمانی مناسب را برای شما طراحی کند. خوددرمانی و تاخیر در مراجعه به پزشک می تواند منجر به تشدید مشکل و عوارض جدی تر شود.