آبنمای میراثی شهرک گلسار و فواره‌ای که دیگر سرود ملی نمی‌خواند

المان معروف شهرک گلسار رشت، هم اسب است و هم ماهی. وسط آبنمای زیبایی که دورش را صدف‌های دریا فراگرفته است. کسی به درستی نمی‌داند سازنده‌اش کیست، اهالی فقط می‌دانند از وقتی که شهرک گلسار بر اساس یک طرح کشوری از محل دپوی زباله‌های رشت سربرآورد، تندیس بزرگ اسب ماهی هم به عنوان نماد این شهرک ساخته و وسط آبنمای ورودی گلسار سربرآورد.

شهرکی که در محدوده خارج شهر ساخته شد، حالا قیمت آپارتمان‌هایش سربه فلک کشیده است. حالا همین منطقه اعیانی شهر رشت با اینکه از مرکز شهر دور است، ولی ارزش افزوده املاکش به‌قدری هست که سازندگان بیشترین رغبت را برای ساخت و ساز در این محدوده داشته باشند و اتفاقا شهرداری رشت هم بیشترین درآمد را از عوارض ساختمانی این ناحیه دارد. شهرک تازه تاسیسی که در سال ۱۳۵۱ و همزمان با سالروز مبعث پیامبر(ص) رسما به نام «گلسار» نامگذاری شد، اکنون بیشترین مراکز تجاری و پزشکی در این محدوده قرار دارد. در بخش‌هایی که واحدهای پزشکی و درمانی بیشتر است، شهروندان همیشه از ترافیک این ناحیه گلایه دارند. به ویژه در ابتدای شهرک گلسار که میدانش مزین به المان «اسب ماهی» است.

درباره سازنده و سال ساخت این مجسمه هرچقدر جستجو کردم، کمتر یافتم. قدیمی‌های گلسار می‌دانند که ۵۰ سالی می‌شود که این مجسمه در وسط آبنمای گلسار نصب شده است. یکی می‌گوید، این اسب ماهی نمادی از اسطوره‌های یونان است، دیگری می‌گوید، این المان، سمبل اسب قدکوتاه خزری است و ربطی به افسانه‌های دیگر ملل ندارد. از انگیزه سازنده خبر نداریم. فقط می‌دانیم که طراحی این المان آن هم وسط آبنما به گونه‌ای بوده که از دهان اسب، فواره‌ای از آب می‌ریخته؛ سال ۱۳۹۶، شهرداری رشت دوباره موتور آبنما را تعمیر و به کار می‌اندازد و صدای ریزش آب از دهان اسب ماهی گلسار شنیده می‌شود. این بار اما، فواره موزیکال بود و با روشن شدن آبنما، سرود جمهوری اسلامی هم پخش می‌شد اما دیری نپایید که اسب دیگر نخواند.

یکی از اهالی می‌گوید: پایین آبنمای گلسار، اتاقکی قرار دارد که موتور آبنما در آن کارگذاشته شده است. اما چون شهرداری به وضعیت آبنما رسیدگی نکرد، آب به اتاقک آبنما نفوذ کرده است و در زمان بارندگی، دریچه اتاقک پر از آب می‌شود و همین امر باعث خرابی آبنمای موزیکال اسب ماهی شده است. هرچه هست، چندسالی است دیگر از دهان مجسمه‌ای که سمبل شهرک گلسار است، نه آبی فرومی‌ریزد و نه سرود ملی پخش می‌شود.

با این حال، در سال ۱۳۹۹، تندیس بزرگ اسب ماهی شهرک گلسار به شماره ۱۶۷۰ در فهرست آثار ملی ثبت شد و حالا میدانی که بعد از انقلاب به نام شهید انصاری نامگذاری شده، المانش ثابت خواهد ماند و شهرداری طبق قوانین اداره کل میراث نمی‌تواند این تندیس را با سمبل دیگری جایگزین نماید.  

شهرک گلسار یا رشت نو که روزگاری در محل دپو زباله‌های رشت ساخته شد، تنها دو بنای ثبتی دارد. یکی همین مجسمه و دیگری برج بلند کوره آجرپزی که در حاشیه رودخانه و در یک ملک شخصی قرار دارد. در حاشیه همین رودخانه و نزدیک به پل بوسار، برج آجرپزی دیگری هم بود که متاسفانه تخریب شده است و کوره فعلی، نشان می‌دهد شهرک گلساری که امروز طبقه مرفه جامعه را در خود جای داده است، روزگاری محل زندگی کارگران زحمت کشی بود که در حاشیه رودخانه خشت می‌زدند و آجر ساختمان‌های همین شهر را تامین می‌کردند.

درست ۱۸تیر ماه سال ۱۳۵۱ بود که نشریات محلی درباره «طرح شهرسازی در بوسار رشت» خبری را منتشر کردند. خبر این شهرک‌سازی در کل کشور سرو صدای زیادی بلند کرد. دو روزنامه «طالب حق» و «طلوع اسلام» درباره اهمیت ساخت این شهرک و تغییر آن بر سیمای رشت مطالبی نوشته و آن را جزء افتخارات مرکز استان دانستند «طرح عظیم شهرسازی در بوسار رشت در منطقه عمل طرح، طی مراسم پرشوری آغاز شد و اولین کلنگ عملیات ساختمانی آن به‌وسیله عون جزایری استاندار گیلان به زمین زده شد. در این مراسم آقای اسدالله رشیدیان مدیرعامل طرح شهرسازی بوسار، نمایندگان مردم رشت در مجلس شورای ملی، مدیران کل و مسئولان سازمان‌های اداری و انتظامی استان، بانوان گروهی از مهندسین و آرشیتکت‌های طرح، نمایندگان مطبوعات و عده کثیری از طبقات مردم حضور داشتند. «اسدالله رشیدیان»، سرمایه‌گذار ساخت شهرک گلسار و از سرمایه‌گذاران مطرح آن زمان کشور و«علی آبادی» طراح و تیم سازنده او حضور داشتند.»

 نام این شهرک چنانچه مطبوعات نوشته‌اند، ابتدا «بوسار» بود و بعدا تغییر کرد. شاید نام ابتدایی به دلیل مجاورت با «محله بوسار» رشت بود اما در شهریور ماه همان سال، مدیریت شهری با درج اطلاعیه‌ای، از شهروندان می‌خواهد نام‌های پیشنهادی خود را برای این شهرک تازه تاسیس اعلام کنند. با پایان زمان فراخوان و در ۱۵شهریور و همزمان با سالروز مبعث پیامبر(ص) نام «گلسار» جایگزین «بوسار» شد. (روزنامه بازار ۱۹شهریور۱۳۵۱)

به گفته یک رشت پژوه، یک ماه بعد از آنکه کلنگ ساخت شهرک جدیدی که به نام «رشت نو» هم در مطبوعات خوانده می‌شد، به زمین زده شد، فراخوانی انتشار پیدا کرد و طی یک مسابقه، نام گلسار از نام‌های پیشنهادی برگزیده شد و برنده جایزه که نخواست نامش فاش شود، جایزه خود را به آسایشگاه سالمندان و معلولان رشت اهدا کرد.

روبرت واهانیان درباره شهرت شهرک گلسار در زمان ساخت می‌گوید: در سال ۵۱  تعداد کمی مهندس خبره -که در ساخت و ساز و طراحی مشهور باشد- در کشور وجود داشت و هر جا که طرح بزرگ شهرک سازی و یا پروژه‌های عظیم معماری آغاز می‌شد، سر و صدای آن به همه جای کشور می‌رسید و شهرک گلسار رشت نیز یکی از آن طرح‌ها بود تیم معماری دکتر علی آبادی پیش از این در شاهین شهر اصفهان تجربه شهرک‌سازی داشتند و به همین دلیل روزنامه‌ها پیرامون ساخت شهرک گلسار جز خبر کلنگ احداث، مرحله به مرحله درباره این پروژه عظیم به تفصیل نوشته‌اند.

***تصویر روزنامه از آرشیو مهندس واهانیان

وی با اشاره به مطالب مندرج در روزنامه «کیهان سال» اضافه می‌کند: پروژه شهرک گلسار با وسعت یک میلیون و ۷۰۰ هزار مترمربع، برای سکونت ۱۵ هزار نفر طراحی شده بود. در این شهرک که به سه مرکز تقسیم می‌شد، یک هزار و ۵۰۰ خانه تک ویلایی و یک هزار و ۷۰۰ آپارتمان ساخته و به مرور به مردم فروخته شد. علاوه بر واحدهای مسکونی در این شهرک، مسجد گلسار، درمانگاه، دبیرستان دخترانه و پسرانه، فروشگاه و رستوران بزرگی هم طراحی شده بود. مسجد امام رضا (ع) گلسار هنوز پابرجاست و جالب آنکه در زمان ساخت، آیت‌الله حاج میرزا خلیل کمره‌ای، از علما و مجتهدین طراز اول، از مراحل ساخت مسجد امام رضا بازدید کرده بود و تصاویرش در مطبوعات چاپ شد.

در زمان ساخت شهرک گلسار، خیابان‌هایی با عرض ۴۵ متر همراه با فضای سبز طراحی شد. فضای سبزی که اکنون درختان تنومند چناری است که در دو طرف خیابان قد افراشته و همانند چنارهای خیابان ولیعصر تهران به فضای سبز کم جان دیگر خیابان‌های رشت فخر می‌فروشند. محله‌ای که آغازش میدانی است با المان اسب ماهی که نیاز به تعمیر دارد.

انتهای پیام